Als het aan Hassan Al-Thawadi, het hoofd van het WK Qatar-organisatiecomité, had gelegen, was zijn recente propagandatour in Europa off the record gebleven. Dat klinkt tegenstrijdig, maar is het niet. Want hoe informeler het samenzijn, des te groter de kans op begrip en goodwill. Gelukkig trapten ‘onze’ journalisten daar niet in toen Al-Thawadi, uitgenodigd door de KNVB, op vragen kwam reageren. Dat de man zich het voorstel permitteerde, is op zichzelf al veelzeggend; over zowel hemzelf als over de perscultuur in zijn land.
Maar heeft het ook geleid tot scherpe ondervraging en confrontatie met de diverse hot items en onzekerheden? Dat valt te betwijfelen, als je de nogal bescheiden verslaggeving over deze toch alleszins nieuwswaardige bijeenkomst er op naslaat. We lezen een soort van profielschets van Al-Thawadi, waarin wel ruime aandacht voor de onduidelijkheid over het dodencijfer van 6500, gepubliceerd door The Guardian, maar waarin onvermeld blijft dat Qatar weigert – of niet bij machte is – de exacte cijfers, ook over doodsoorzaken, te overleggen. Terwijl ook de op zijn minst opmerkelijke conclusie dat vele, gezonde jongemannen aan hartfalen zouden zijn bezweken, kennelijk onaangeroerd is gebleven. Slechte arbeidsomstandigheden en slachtoffers daarvan worden als een ‘frame’ weggezet.
Desondanks voelde Al-Thawadi zich een ‘aangeklaagde’ en veroorloofde hij zich de dooddoener ‘geen enkel land is perfect’. Hij speelde dus niet alleen met veel verve de rol van gedreven pleitbezorger (dixit de Volkskrant), maar minstens zo succesvol de slachtofferrol. In een wat kritischer verslag komen we ook wat meer te weten over zowel inhoud als verloop. Daaruit blijkt dat kritische vragen geen of een ontwijkend antwoord krijgen. Corruptie wordt ontkend, terwijl menig FIFA-bestuurder daarvoor is veroordeeld en er nog steeds strafzaken lopen. Lees hiervoor het boek Nooit Meer Qatar. Op een vraag over compensatieclaims voor nabestaanden van slachtoffers wil hij niet reageren. Ook kan hij geen commentaar geven op de celstraf voor klokkenluider Ibhais. Kortom, alle hete hangijzers worden vakkundig omzeild of men laat hem ermee wegkomen.
Dat is ook mijn grote bezwaar tegen dit soort ‘persconferences’. De vertegenwoordiger van een omstreden evenement krijgt de gelegenheid om zijn sportswashing-boodschap te verkondigen. Hij geeft er qua kledij een westers tintje aan en zegt heel veel, maar eigenlijk niets. De pers en andere genodigden stellen weliswaar (quasi-)kritische vragen, maar vragen niet door, laten zich inkapselen en – al dan niet bewust – zich voor het propagandakarretje van Qatar én van de KNVB spannen. Zelfs NGO’s worden ingepalmd en misleid door deze uiterst sluwe en effectieve strategie. Vrijwel overal ter wereld zien we hetzelfde stramien, slechts een aantal kritische journalisten in de Scandinavische en enkele andere landen hebben deze tactiek al vroegtijdig doorzien en proberen dit te doorbreken.
Het is welhaast onvermijdelijk dat de FIFA en Qatar de mediastrijd gaan winnen. Vanwege de terughoudendheid van de grote mediabedrijven om gedegen, kritische (onderzoeks)journalistiek op dit gebied te faciliteren. En omdat de tegenkrachten, de WK Qatar-propagandisten, eindeloze middelen hebben om kritische stemmen tegen te gaan of om PR-activiteiten uit te voeren, die vrijwel klakkeloos worden vastgelegd door onkritische media.
(Met dank aan de Noorse onderzoeksjournalist en, onder veel meer, blogger voor idrettspolitikk.no, Andreas Selliaas).
Al-Thawadi beklaagde zich erover dat parlementsleden geen behoefte aan, of tijd voor, een ontmoeting met hem hadden. Als het inderdaad zo is dat ‘onze’ volksvertegenwoordigers er niets voor voelden om mee te werken aan het ‘shinen’ van de Qatari, dan valt dat alleen maar toe te juichen.
De soft power van Qatar – en ook andere Arabische Golfstaten – doet sterk denken aan Poetins ‘in slaap sussen’-strategie van de afgelopen decennia. Het behoeft verder geen betoog, waartoe dit kan leiden. Maar als de FIFA en Qatar inderdaad de mediastrijd gaan winnen, laat het dan een pyrrusoverwinning zijn. De uiteindelijke slag om de herovering van het voetbal op de commercie, sportswashing en corruptie kan, nee móet, nog altijd worden gewonnen door activistische en samenwerkende voetbalfans. Gesteund door solide en kritische (sport)journalistiek. Waarvan akte.
Hein Meurs,
Eindhoven
