De oorlogsjaren van Fritz Walter

Na de vele herinneringen aan Pelé en Maradona laat ook Fritz Walter de geschiedenis van het WK voetbal herleven. Fritz Walter (1920-2002) was de aanvoerder van het West-Duitse voetbalelftal, dat in 1954 zo verrassend wereldkampioen werd; ten  koste van het favoriete Hongarije, de magische Magyaren.  Pas negen jaar voordien was de Tweede Wereldoorlog beëindigd; 7,5 miljoen, veelal jonge, Duitsers hadden daarin het leven gelaten, onder wie 38 internationals.

Van zijn 61 interlands speelde Fritz Walter er 26 tijdens de Tweede Wereldoorlog, tot in 1942; voornamelijk tegen bondgenoten en neutrale landen Op 31 oktober is het honderd jaar geleden dat Fritz Walter in Kaiserslautern werd geboren. Als negentienjarige debuteerde hij in de Mannschaft. Walter zou zijn leven lang de lieveling van bondscoach Sepp Herberger blijven, zijn beschermengel ook in de oorlogsjaren.

‘Hoe kwam Fritz Walter de Tweede Wereldoorlog door?’, was het uitgangspunt voor de Duitse journalist Stefan Mayr toen hij ging spitten in archieven, boeken en op websites naar de oorlogservaringen van Walter. De zoektocht leidde tot een interessant boek waarin ook duidelijk wordt welke macht het voetbal én Sepp Herberger konden blijven uitoefenen terwijl de oorlog woedde. Unter Bombern, met als ondertitel Fritz Walter, der Krieg und die Macht des Fussballs, heet het onlangs verschenen boek.

RICHTING OOSTFRONT

We kunnen hierin lezen dat ook Fritz Walter niet ontkomt aan uitzending richting Oostfront, richting Siberië.  Ook hij valt als krijgsgevangene in de handen van de Russen. Ook hij wordt dan kaal geschoren en als vee op transport gezet. In het Roemeense Sighetu Marmației, vlak voor de grens met Oekraïne, ligt zijn redding op het voetbalveld. Walter speelt mee in een wedstijd tussen bewakers en ziekenhuispersoneel. Hij maakt indruk op kampcommandant Sjoekov. ‘Harasjo’ (‘goed’), zegt de commandant. Het klinkt als muziek in de oren van Fritz Walter. Zijn naam wordt van de transportlijst geschrapt.

Op 28 oktober 1945, bijna een half jaar na de overgave van Duitsland, keert Fritz Walter terug in Kaiserslautern. Hij heeft dan drie zware jaren achter de rug. In 1943 kan ook Herberger zijn internationals niet langer om zich heen verzamelen. Zijn nadrukkelijke inspanningen, zijn trucs en leugentjes, roepen steeds meer weerstand op bij strenge nazi-baasjes die weinig op hebben met voetbal.

GOEBBELS

Een nederlaag tegen Zwitserland draagt ook al niet bij aan het krediet dat de voetballers genieten. ,,In de huidige tijd is het dwaas om een voetbalwedstrijd te spelen waarvan je kunt voorspellen dat die in een nederlaag eindigt. 100.000 mensen hebben gedeprimeerd het stadion verlaten. En omdat bij deze mensen de overwinning in een voetbalwedstrijd nader aan het hart ligt dan de verovering van de een of andere stad in het oosten, moet men voor de innerlijke stemming zo’n wedstrijd afwijzen”, dicteert propagandaminister Joseph Goebbels.

Goebbels en Reichssportführer Von Tschammer und Osten eisen dat ook de sporters naar het Oostfront moeten, als voorbeelden voor het volk. Ze mogen niet langer een bevoorrechte positie innemen, als Drückeberger, als kantjeseraflopers.  Ook nu vindt Herberger nog een oplossing: een apart legeronderdeel, de Rote Jäger. Onder die vlag spelen ze een tijdje wat wedstrijden, totdat de anti-Herberger-stemming zo’n omvang aanneemt dat ook de Reichstrainer machteloos moet toezien.

AUGUST KLINGLER

Herberger kan ook niet meer voorkomen dat August Klingler naar het Oostfront moet. Eerder had hij al niet gedaan gekregen hem bij de Rote Jäger onder te brengen. Volgens de auteur van het boek moet Klingler boeten voor de wijze waarop diens vader steeds afstand heeft gehouden van de nazi’s.  Zo mocht Klingler junior bijvoorbeeld ook niet voor een nazi-vriendelijke club gaan spelen nadat hij  in zijn eerste interlands vanaf augustus 1942 nog meer indruk had gemaakt dan Fritz Walter.

Met zes goals in vijf interlands wacht Klingler (1918) een mooie toekomst in het voetbal, zo weet Herberger heel zeker. Met Fritz Walter alsspelmaker vormt hij een veelbelovend duo. Maar op 24 juni 1944 moet Klingler dan toch naar het Oostfront.  Hij zal nooit terugkeren. Op 7 maart 1945 ontvangt zijn vrouw post. Klingler wordt sinds 22 augustus 1944 vermist in Roemenië.  In 1964 volgt een officiële verklaring, als overlijdensdatum is 31 december 1945 genoteerd.

Fritz Walter heeft meer geluk.  Met FC Kaiserslautern wordt hij twee keer kampioen van de Bondsrepubliek, in 1951 en 1953. Prestaties die het stempel van Fritz Walter krijgen. Liefst vijf spelers van FC Kaiserslautern maken in 1954 deel uit van de Duitse selectie die in Zwitserland wereldkampioen wordt. Op het veld is Fritz Walter de rechterhand van Sepp Herberger. Op het WK van 1958 speelt Walter als 37-jarige zijn laatste vijf interlands. Hij is dan uitgegroeid tot een legende, die tot zijn dood de titel Ehrenspielführer mag blijven dragen.