Racisme in voetbal is grenzeloos

Minister-president Mark Rutte walgde, hij werd zelfs naar het parlement geroepen om zijn afkeuring uit te spreken. De ministers van Justitie en Sport deelden zijn misnoegen. Tot op het hoogste nationale niveau verfoeit Nederland het racisme, dat zondagmiddag bij de wedstrijd FC Den Bosch – Excelsior in de Keuken Kampioen Divisie tot een staking van vijftien minuten leidde. Racisme in een voetbalstadion –  dat kwaad dat we in Nederland zo gemakkelijk toewijzen aan Oost-Europa, aan Italië of Engeland – bleek zondag geen grenzen te kennen.

Niet eerder wekten racistische uitingen in een Nederlands voetbalstadion zoveel verontwaardiging op als deze week. Wat er zondag in de hoofdstad van Noord-Brabant gebeurde, versterkt door de aanvankelijk lakse reacties van de thuisclub daarop, werd alom scherp veroordeeld; op tv en radio, in de politiek, in alle media.

Een kwart eeuw nadat Ruud Gullit al eens een soortgelijke oproep deed, sprak maandag Georginio Wijnaldum openlijk zijn afkeer uit, nu als vertegenwoordiger van het Nederlands elftal. ,,Als mij dit overkomt, loop ik van het veld af”, zei Wijnaldum in het Oranje-kamp in Zeist als plaatsvervanger van aanvoerder Virgil van Dijk die wegens privéredenen had moeten afhaken. ,,Dan gaan we weg”, vulde bondscoach Ronald Koeman aan. ,,Ik wist niet dat dit ook in Nederland kon gebeuren”,  voegde Wijnaldum er nog aan toe. De ernst en emotie spatten er bij hen vanaf. Dinsdag, op de ochtend van het EK-duel met Estland, stonden alle spelers hand in hand in een kring op tegen racisme. ‘Enough is enough’, titelde de KNVB bij dit beeldende protest op de social media van de bond.

GEZICHT EN STEM

Het incident in Den Bosch bracht iedereen vooral ook aan het schrikken doordat racisme nu een gezicht en een stem had gekregen. In 2012 stuurde Bas Nijholt de spelers al eens tijdelijk naar de kleedkamer nadat waarschuwingen van de speaker bij FC Utrecht – Ajax niets hadden uitgehaald. Zeven jaar later is dat incident allang vergeten.

Zondag greep Laurens Gerrets (31), beginnend scheidsrechter in het Nederlandse profvoetbal, sneller en kordaat in. Hij negeerde de richtlijnen van de KNVB die voorschrijven dat eerst moet worden afgewacht of waarschuwingen van de speaker effect hebben. Hij besloot meteen tot een (tijdelijke) staking toen hij constateerde hoe aangedaan Ahmed Mendes Moreira (24), een Nederlands-Guinese voetballer, reageerde op de verwensingen vanaf de tribune.

Moreira gaf de ernst van racisme een gezicht in een helder, aangrijpend relaas. Vechtend tegen zijn tranen weigerde de linksbuiten van Excelsior dit nog langer te verdragen, hij wilde het veld af, vertelde Moreira.  Een klein half uur had Moreira toen al moeten aanhoren hoe ze hem uitmaakten voor ‘kanker-neger, kanker-zwarte, kanker-katoenplukker, zwarte piet’.

KRAAIENGELUIDEN

Het gebral werd begeleid met vreemde kraaiengeluiden waarop supporters van FC Den Bosch hem aan hún zijlijn bij elke actie onthaalden, alsof het hun vervangend middel was om toch oerwoudgeluiden te kunnen produceren. ,,Dit is geen racisme, deze kraaiengeluiden zijn hier bij elke wedstrijd te horen”, riep de speaker van de thuisclub zowaar in een krampachtige poging deze eigenaardige gewoonte te verklaren via de geluidsinstallatie.  

In de tranen en woorden van Moreira  weerspiegelde zich het zielenleed van een gekwelde en gekwetste speler.  Na 27 minuten beklaagde hij zich bij de scheidsrechter, een stap die tot nu toe zelden zo openlijk werd gezet in Nederland. De meesten ondergaan hun lot onder een masker van stoerheid ,,Die jongen had echt pijn. Hij leed eronder. Zijn pijn raakte mij ook”, vertelde Gerrets.

Eerst probeerde hij nog de speler te kalmeren, anderhalf minuut later was ook bij de scheidsrechter de verdraagzaamheid ten einde. ,,Ik wilde zelf waarnemen hoe die supporters zich gedroegen, wat dat de speler deed. Toen ik zag dat de speler zelf niet meer bereikbaar was, was verder voetballen niet meer verantwoord.”

Een kwartier zaten de spelers van Excelsior in de kleedkamer bijeen. Sommigen wilden niet verder, de trainer wel. ,,We mogen niet wijken hiervoor. Zo kregen ze ook een lesje in mentale weerbaarheid”, sprak hij naderhand. Wilde hij het wangedrag daarmee vergoelijken? ,,Nee, ik heb als coach in Hongarije, Polen en Slowakije veel erger meegemaakt. Door supporters van Ferencvaros in hun eigen Mussolini-bar op te zoeken, heb ik verbinding met ze gekregen en kunnen overtuigen hoe verkeerd ze bezig waren geweest”, vertelde Ricardo Moniz, de coach van Excelsior die zelf Surinaamse én Indonesische roots heeft.

‘ZIELIG MANNETJE’

In de kleedkamer kreeg Moniz zijn spelers overeind. Moreira mocht zelfs zijn gram halen met een goal, vlak voor de rust, wat hij liet volgen door provocerend maar begrijpelijk juichvertoon, oog in oog met de door hem verachte fans van de thuisclub. ,,Wat ben jij een zielig mannetje”, beet coach Erik van de Ven van FC Den Bosch hem daarom na afloop toe. Voor Moreira aanleiding om verbaal te exploderen voor de camera van FOX Sports en te onthullen wat hij zoal had moeten slikken. Zijn beschuldigingen werden maandag bevestigd door spelers van FC Den Bosch.

De affaire escaleerde ook door slappe verklaringen vanuit FC Den Bosch, die pas op maandag werden rechtgezet. Tot de boetedoening behoorde tevens een autorit op en neer voor trainer Van de Ven, die in Rotterdam nederig excuses aanbood aan de speler van Excelsior. Een nog zwaardere lading kreeg de affaire door aankondigingen van het Openbaar Ministerie en politie om onderzoek te gaan doen als aanloop naar strafrechtelijke vervolging.

Actie vanuit Justitie is een stap verder dan die van begin 2013 toen, ook al in Den Bosch, de Amerikaanse spits Josy Altidore (AZ) het mikpunt was van racisme. Destijds al maakte dat veel los, op radio en tv, in alle kranten, tot in de New York Times. Maar twee  dagen later al meldde de politie toen geen reden te zien voor onderzoek of vervolging. De KNVB moest het kwaad zelf maar aanpakken, luidde het verweer van de politie. Met één wedstrijd voor straf zonder publiek, voorwaardelijk (!), plus 10.000 euro boete, kwam de club er vanaf. Het verderf mocht voortwoekeren.

‘VIEZE, VUILE ZWARTE’

De gewijzigde aanpak van de politie signaleert hoezeer racisme inmiddels ook de samenleving alerter heeft gemaakt, ook waar het voetbal betreft. Racisme en discriminatie werden zeventig jaar geleden al in het Nederlandse voetbal gesignaleerd. ‘Vuile vieze zwarte, ga terug naar je land’, kreeg Humphrey Mijnals eind jaren vijftig te horen uit de mond van de grote vedette Abe Lenstra. Na drie keer Oranje kreeg de interland-carrière van de eerste Surinaamse international een geruisloos einde. Niemand vroeg zich af wat Mijnals had ervaren binnen Oranje.

Stanley Menzo, keeper van Ajax in de jaren tachtig, werd jaren achtereen geconfronteerd met racistische uitwassen. In 1991 somde Menzo op waarvoor hij zoal was uitgemaakt. Kankerneger. Hoerenjong. Pleurisnikker. Baviaan. Menzo verhaalde ook van de oerwoudgeluiden, van de bananen, de zakjes pinda’s en allerhande exotische vruchten die hij kreeg toegeworpen.

Kenneth Vermeer, de huidige keeper van Feyenoord, zag zichzelf na zijn vertrek bij Ajax terug in een pop, opgehangen aan een touw in het stadion. De al overleden trainer Fritz Korbach noemde de Braziliaanse PSV’er Romário een ’koffieboon’ en Feyenoorder Gaston Taument  ‘een kleine rotneger’. Hij kreeg een voorwaardelijke straf van één wedstrijd. Kenneth Perez, nu een veelgeprezen tv-analist, schold in 2006 als speler van Ajax een grensrechter uit voor ‘kankerneger’, bestraft met vijf wedstrijden en een boete van 12.500 euro. Mart Smeets, een tv-icoon in Nederland, betitelde de voetballers van Duitsland ooit als ‘kutmoffen’. Onlangs nog werd Mohamed Ihattaren op het vliegveld van Eindhoven door Marokkaanse Nederlanders bejegend met ‘verrader’ en ‘jood’, simpelweg omdat hij besloten had gemaakt niet voor Marokko maar voor Oranje te willen uitkomen.

‘NIET BENOEMD’

,,Wat is er veranderd in twintig jaar”, vraagt Dries Boussatta (46), de eerste Oranje-speler met Marokkaanse roots, zich af. ,,De KNVB heeft er nooit werk van gemaakt om dit serieus aan te pakken. Racisme wordt gewoon niet benoemd. Discriminatie bestaat al heel lang, zonder dat er daadwerkelijk wordt opgetreden. Wat draagt de KNVB zelf bij aan diversiteit? Waarom zit er bij al die KNVB-trainers geen enkele gekleurde oud-voetballer? Seedorf, Kluivert, waarom komen die niet aan bod bij de bond?”

Dries Boussatta maakte zelf mee hoe hij werd uitgescholden voor ‘kut-Marokkaan’. ,,Het verschil met mijn tijd is dat het nu door de social media binnen een minuut de hele wereld over gaat.”

Zo ging het zondagmiddag ook met ditmaal Den Bosch als epi-centrum. Zelfs CNN liet de beelden zien, vanuit een mager bezet stadion waar alles hoorbaar is, bij een wedstrijd die in een interlandweekeinde live op tv kwam, enkele uren nadat Sinterklaas ook Den Bosch aandeed en de discussie over Zwarte Piet de gemoederen beroerde. Zowel binnen als buiten het stadion.

TWITTER: @hmees