Op de shirts van Oranje had deze week #ONE1LOVE moeten staan, met als ondertitel Voetbal verbindt. Het mocht niet van de UEFA. Boodschappen met een morele lading zijn niet toegestaan op voetbalshirts, dus werd het beeldmerk verboden dat past bij de KNVB-campagne tegen racisme en discriminatie. Nu kon Oranje alleen nog op shirts in de warming-up aandacht vragen hiervoor. Het werd nauwelijks opgemerkt.
Een jaar geleden is het dat Georginio Wijnaldum in krachtige bewoordingen racisme op het voetbalveld veroordeelde. ,,Als het bij mij gebeurt, dan loop ik van het veld”, zei Wijnaldum op een persconferentie van Oranje waar hij Virgil van Dijk verving als aanvoerder. Een dag later liep Wijnaldum samen met Frenkie de Jong naar de zijlijn om aan de openingsgoal tegen Estland een gezamenlijk gebaar tegen racisme te verbinden; blank en zwart ineen, prominent voor de tv-camera. Dat mocht gelukkig wel van de UEFA-scheidsrechter.
Oranje werd vorig jaar geïnspireerd tot actie nadat op 17 november de competitiewedstrijd tussen FC Den Bosch en Excelsior tijdelijk was gestaakt wegens uitingen van racisme. De tranen van Excelsior-speler Ahmad Mendes Moreira maakten landelijk veel indruk. Het parlement sprak zijn afschuw uit. Minister-president Rutte en twee ministers reisden af naar de KNVB-campus in Zeist. Kabinet en KNVB trokken samen 14 miljoen euro uit om racisme en discriminatie in de komende drie jaar te bestrijden.
RESULTATEN
Een jaar later heeft het aanvalsplan tot voornamelijk symbolische resultaten geleid. Er zijn veel goede voornemens gelanceerd. De normen voor strafmaatregelen zijn verscherpt. Acht maatschappelijke belangengroepen zijn aan het nadenken, vijftig procesbegeleiders zijn er aan het werk, tachtig arbitragedocenten hebben 500 scheidsrechters geschoold. Voor jeugdspelers is een educatieve game ontwikkeld, de KNVB heeft een programmamanager aangesteld en is er een overkoepelende commissie gekomen, genoemd naar Humphrey Mijnals, de eerste Surinaamse speler in het Nederlands Elftal.
Concreet is naar buiten nog weinig te merken van de aanpak. In de periode dat er nog in volle stadions gespeeld kon worden, zijn bij tenminste zes wedstrijden racistische uitingen gesignaleerd. Luid hoorbaar én zichtbaar waren de spreekkoren, de woeste gebaren naar donkere spelers bij onder meer ADO Den Haag (tot twee keer toe), FC Utrecht, Helmond Sport, Fortuna Sittard en MVV Maastricht. Op geen enkel incident volgde actie vanuit de KNVB.
AMATEURVOETBAL
In het amateurvoetbal werden in anderhalf seizoen (tot september 2020) 93 meldingen gedaan van discriminatie of racisme. De registratie begon in april 2019, ruim een half jaar voordat de tranen van Mendes Moreira voor een wake-up call zorgden. Opvallend is dat voordien gemiddeld twee meldingen per week over discriminatie binnenkwamen, daarna waren dat er wekelijks 3,5. Volgens de KNVB heeft het ermee te maken dat „meer mensen discriminatie en racisme niet accepteren.”
De bewustwording van de ernst is daarmee toegenomen, bestraffing niet. Uit getuigenissen die het dagblad NRC noteerde blijkt dat er nauwelijks sancties volgden. In NRC erkent de KNVB dat het moeilijk kan zijn om een racistisch of discriminerend incident te bewijzen. ‘Het lukt meestal het beste als een scheidsrechter exact heeft kunnen waarnemen wat er is gebeurd en dat aan de KNVB rapporteert. Eenvoudig is dat niet. Vanwege een tekort aan scheidsrechters fluiten clubmensen vaak hun eigen teams. Zij zijn, zeker in kleine gemeenschappen, niet snel geneigd hun eigen vrienden en kennissen ‘aan te geven’ bij de KNVB. Een woordvoerder van de voetbalbond noemt dat „inderdaad een lastig punt”, want „wij hebben wel medewerking nodig”. Vaak kan een scheidsrechter niet horen wat er precies gebeurt tussen spelers die ruzie krijgen, of wat er is geroepen vanaf de tribune. In dat geval is een tuchtzaak alleen kansrijk als clubs elkaars verklaringen niet tegenspreken. Dat betekent dat één club de eigen speler of supporter moet aangeven als die betrokken is bij een racistisch incident.’
‘MONSTER’
De machteloosheid remt Houssin Bezzai niet af. Bezzai, oud-speler van Sparta, Haarlem en TOP Oss, is bij de KNVB aangesteld om het ‘aanvalsplan’ tegen racisme en discriminatie uit te begeleiden. ,,Racisme is een monster, het verpest het plezier. Dat monster bannen uit het voetbal is een grote uitdaging”, zegt Bezzai in het dagblad Trouw.
Hij kondigt alvast aan dat er in 2021 camera’s komen die middels verfijnde geluidsregistratie de daders van racisme in de stadions traceren. Een nieuwe meldingsapp wordt deze winterstop al in gebruik genomen. Ook wordt gedacht aan een variant van de Rooney Rule, genoemd naar Dan Rooney, voormalig eigenaar van American Footballclub Pittsburgh Steelers. Volgens die regel moet een club of bond bij een vacature ten minste één kandidaat met een kleur of een migratie-achtergrond uitnodigen voor een sollicitatiegesprek.
HAKIM ZIYECH
Een gevoelig thema is dat. In het collectief trainers die binnen bond en clubs werkzaam zijn, vormen coaches met een etnische achtergrond nog een flinke minderheid. De verhouding loopt scheef met hun inbreng als spelers in clubs en nationale teams. Ook bij de KNVB als ‘wit bolwerk, hoopt Bezzai op een kentering: ,,Het moet beter. Op het gebied van etniciteit, maar ook als het gaat om vrouwen en lhbti’ers.”
Ook vanuit de commissie Mijnals wordt aangedrongen op meer bewustwording hiervoor binnen de KNVB. Voorzitter van de commissie is Humberto Tan, een tv-persoonlijkheid met Surinaamse roots. In de Volkskrant zei hij zaterdag: ‘Als de KNVB intern Hakim Ziyech beter had gesnapt was de kans groter geweest dat hij voor Nederland had gekozen in plaats van voor Marokko. Het gaat niet alleen om kleur. Het gaat om begrip voor een cultuur. Hebben we mensen in huis die snappen wat in hoofden omgaat, of kijken we alleen of de schoenen goed zitten.’
