Nieuwe, wazige filmbeelden – in kleur (!) – roepen herinneringen op aan Abe Lenstra (1920-1985). Drie minuten maar uit 1948. Het zijn, voor zover bekend, de eerste flitsen in kleur van een voetbalwedstrijd in Nederland. Ze kwamen deze week naar buiten, als hommage aan Abe Lenstra die vandaag precies honderd jaar geleden werd geboren.
Abe Lenstra is zó’n begrip in Nederland dat de NOS zaterdagmiddag (NPO2, 15.30 uur) een documentaire van 35 minuten over hem uitzendt. Decennia voordat Johan Cruijff het Nederlandse voetbal wereldwijd een gezicht gaf, galmde het ‘Abe, Abe’ door volle stadions. In juli beschreef ik op deze website al de rol van Abe Lenstra als icoon van voetbalclub sc Heerenveen, die toen het honderdjarig bestaan vierde.
Rond zijn honderdste geboortedag komt Abe Lenstra nogmaals tot leven in de media. De filmbeelden dateren van 6 mei 1948, uit een wedstrijd in de kampioenscompetitie om de landstitel. Heerenveen, de kampioen van het noorden tegen Haarlem, een van de twee afdelings-kampioenen uit West-Nederland.
PUBLIEKSIDOOL
Abe Lenstra (1920-1985) was het eerste grote publieksidool in het Nederlandse voetbal. Van zijn krullenbol werd later zelfs een logo op het shirt van sc Heerenveen gemaakt. Vier maanden na de oprichting van de club kwam hij ter wereld in Heerenveen. Zijn interlandcarrière reikte, met ‘slechts’ 47 interlands, van 1940 tot 1959.
Pas toen Heerenveen na de invoering van betaald voetbal de zaken niet professioneel genoeg aanpakte, volgens Lenstra, koos hij in 1955 voor Sportclub Enschede, een voorganger van FC Twente. Eerder had Lenstra veel lucratievere aanbiedingen afgeslagen van AC Milan, Fiorentina, Nîmes, Toulouse, Lille, Roubaix, Nice, Bordeaux Arsenal, Huddersfield Town en Rot Weiss Essen.
KOPPIGE FRIES
Geen enkele sporter kreeg in de jaren vijftig zoveel aandacht als Abe Lenstra. Hij werd gezien als een eigenzinnige Fries, koppig naar de volksaard in Friesland. Vooral met betrekking tot Oranje maakte hij de tongen los. Dat leidde in de kranten tot wijdlopige beschouwingen over ‘Het Geval Lenstra’ en het ‘Remcomplex’, dat hem parten zou spelen. De polemiek ging zo ver dat zijn relatie met het Nederlands elftal inzet werd van hoofdredactionele commentaren.
Van zijn 47 interlands speelde Lenstra er 16 in de halfjaarlijkse derby tegen België. Als hij er niet bij was, lag dat meestal aan een conflict waarin Abe weer eens was verwikkeld. Lenstra ging vaak hardnekkig zijn eigen gang en hield altijd vast aan eigen opvattingen. Met hem viel niet zomaar te sollen, van rechtsbuiten naar linksbuiten. In het aloude stopperspilsysteem voelde Abe zich op zijn best als binnenspeler, links of rechts, dat maakte hem niet uit. Maar hij pikte het niet als de keuzecommissie van de KNVB, verantwoordelijk voor de opstelling, zijn voorkeur negeerde.
VOORNAAM
Legendarisch werd hij ook door zijn voornaam. Toen Abe in 1948 autopech kreeg, bracht de politie hem met enige vertraging naar het Feyenoord-stadion. Daar speelde het (voorlopig) Nederlands elftal een oefenwedstrijd tegen Wolverhampton Wanderers, de nummer 5 van Engeland destijds. De Kuip zat helemaal vol.
De 60.000 toeschouwers hadden uitgekeken naar Abe. Op het moment dat Lenstra zeven minuten na de aftrap langs de lijn verscheen, leefde het publiek massaal op. ‘Abe, Abe’ galmde het. Linksbuiten Mick Clavan kreeg een seintje dat hij moest uitvallen waarna het idool bij elke touch van de bal de toeschouwers in vervoering bracht.
Een yell bleek daarmee geboren. Jarenlang nog klonk het door de stadions. Zelfs lang na zijn afscheid bleef ‘Abe, Abe’ klinken in de stadions, als een protestkreet wanneer het met Oranje weer eens misliep op het veld.
AFSCHEID
Een officieel afscheid kreeg Lenstra nooit. Geruisloos verdween hij uit Oranje nadat op 38-jarige leeftijd zijn laatste interland gespeeld bleek. Op 4 september 1985 zou hij alsnog worden geëerd, vooraf aan de eerste én enige interland van Oranje ooit gespeeld in Heerenveen. Twee dagen voor de vriendschappelijke interland tegen Bulgarije werd Lenstra getroffen door een hersenbloeding, die fataal bleek. De wedstrijd begon met een indrukwekkende minuut stilte.
De interland draaide uit op een sof en werd pas op de valreep door een doelpunt van Rob de Wit gewonnen: 1-0. ‘Er was alle reden om als vanouds ,,Abe, Abe” te roepen, maar de toeschouwers wensten kennelijk hun pas overleden idool niet in verband te brengen met dit emotieloos spelende oranje-team’, schreef verslaggever Frans Ensink in De Volkskrant. Met zijn overlijden had een alledaagse tussen-interland een bijzondere tint van een bijzondere voetballer gekregen.
De Fryslân-Dok documentaire ‘Dûnser mei de bal’ wordt zaterdag 28 november uitgezonden op NPO2 (15.30 uur) en zondag op Omrop Fryslân (17.00 uur). Op vrijdagavond 27 november, de 100e geboortedag van Abe Lenstra, zendt Omrop Fryslân om 20.15 uur eenmalig een interview uit dat Willem Duys in 1971 met Abe had in het destijds vermaarde programma ‘Voor de vuist weg’.
