Eerlijk gezegd, ik heb geen enkel idee of en hoe racistisch de Uruguayaan Edinson Cavani zou kunnen zijn. Misschien is hij dat wel, misschien is hij dat ook helemaal niet. Maar uiteindelijk doet dit in deze bijdrage helemaal niet ter zake. Ik wil het hier vooral hebben over communicatie. Of het gebrek aan (het begrijpen van) communicatie. Omdat sommige mensen niet verder kijken dan hun neus lang is of dan hun talenkennis reikt.
Negru
Nog maar een drietal weken geleden werd de Roemeense vierde ref bij het duel PSG-Basaksehir publiekelijk – en haast zonder kans op wederwoord – aan de schandpaal genageld omdat hij het had aangedurfd het woordje zwart (negru in het Roemeens) te gebruiken om een assistent op de bank aan te duiden. Filip Joos zette in een column in De Standaard de puntjes op de i, maar het kwaad was geschied. Meer zelfs, PSG-speler Demba Ba miste de kans om te tonen dat hij iets meer in zijn mars heeft dan het gemiddelde voetbalverstand en ging daarmee voorbij aan zijn eigen gezond verstand. Onze Roemeense vriend moest door het stof kruipen en zal dit voor eeuwig en altijd met zich mee moeten dragen. Op Twitter biechtte Tom Vandenbulcke op dat hij zich eerst niet durfde uitspreken uit vrees voor negatieve commentaren. Zo ver is het gekomen.
Want laten we eerlijk zijn, Black Lives Matter mag, maar zodra we zwart in een andere context en/of een andere taal gebruiken is het (voetbal)kot te klein. Hoe dat komt? Wel, omdat de Engelse taal ook de lingua franca van het voetbal is geworden. Zelfs in Parijs. En omdat elk woord in een andere taal dat ook maar een beetje op negro of nigger lijkt, dan ook meteen een racistisch scheldwoord is. Dit toont het imperialistisch karakter van een wereldtaal aan die zelfs onze kinderen shit en fuck laat zeggen, waarbij we hoogstens nog de schouders ophalen.
Wie heeft zich overigens eraan gestoord toen Conner Rousseau “He’s back, bitches” postte, terwijl de Me Too-beweging ons toch heeft geleerd wat we allemaal oogluikend hebben toegelaten? Omdat we het niet wisten, of omdat we het niet wilden weten. En niet enkel in woorden… Rousseau bedoelde het uiteraard niet verkeerd, nochtans beledig je met het woord bitch in feite de helft van de wereldbevolking. En misschien zelfs meer, want bitch wordt nu ook al voor mannen gebruikt. Of heb ik het gewoon verkeerd begrepen? Nee toch, wanneer je ziet dat zelfs een president wegkomt met “Grab’ em by the pussy”.
Context
Maar hoe zit het nu precies met Edinson Cavani. Heeft die zich aan een racistische uitspraak bezondigd? Laten we nog even bekijken wat er precies is gebeurd. Eind november speelt Manchester United een uitwedstrijd op Southampton. Cavani begint op de bank en valt bij een 2-0 achterstand na de rust in. Hij scoort tweemaal. Zijn tweede treffer in de toegevoegde tijd zorgt uiteindelijk voor de 2-3 overwinning en de gewone taferelen van euforie. Na de match krijgt Cavani een stroom van boodschappen, onder andere via Instagram. Op een van die berichten antwoordt hij aan een vriend “Gracias negrito”. Letterlijk vertaald in het Engels “Thank you, little black (man)”. Of in het Nederlands “Bedankt, kleine zwarte”. Maar je zou het ook kunnen vertalen als “Bedankt, zwartje” en dat heeft al een andere, meer denigrerende betekenisinhoud dan het eerste. Iets wat wel vaker voorkomt. Om nog maar te zwijgen van hoe heel wat mensen het zouden vertalen: “Bedankt, kleine neger”.
Misschien kan ik het met een ander voorbeeld verduidelijken. Het Nederlandse woord wijf is niet onmiddellijk het gangbare woord om een vrouw aan te spreken, maar in vele Vlaamse dialecten is wijveke dan weer een woord dat eerder affectie inhoudt. Een wereld van verschil. Zeker als je het vergelijkt met het neutrale Engelse wife.
Met andere woorden, het is oppassen geblazen met letterlijke vertalingen en hun (vaak contextuele) connotaties. In Zuid-Amerikaans Spaans valt negrito in de categorie van verkleinwoorden die eerder affectie weergeven dan een racistische gedachte vertolken. Net zoals in het Nederlands informele verkleinwoordjes vaak die affectie en vertedering uitdrukken. En dat is nu net iets wat in het Engels niet (of nauwelijks) bestaat.
Wider society
Eigenlijk valt Cavani dus weinig of zelfs helemaal niets te verwijten, behalve dan dat hij zich niet genoeg bewust was van het feit dat enkele hypocriete bestuurders van de FA hierover zouden vallen. Eentalige bobo’s die in het beste geval misschien nog enkele woorden Frans kunnen uitkramen, maar zich helemaal niet bewust zijn van het feit dat er op deze wereld ook nog culturele verschillen bestaan, niet enkel op gebied van gebruiken, maar ook van taal. Of ze zijn zich er wel van bewust, maar vinden dit totaal onbelangrijk, zoals ik in The Guardian lees: The governing body has made it clear there are no excuses for being unaware of language deemed unacceptable in wider society. Zij gaan er dus vanuit – en zeker sinds Brexit – dat “wider society” stopt aan de grenzen van Engeland. Ik vermoed dat net zij zich niet bewust zijn van die vele culturele verschillen.
De FA heeft al voor het seizoen gesteld dat elke speler die zich bezondigt aan discriminatie drie matchen schorsing aan zijn broek krijgt. Op zich een goeie maatregel, maar in het geval-Cavani kun je je afvragen of hier discriminatoire taal werd gesproken. De vriend van Cavani heeft – bij mijn weten – in ieder geval geen klacht ingediend. Misschien niet het meest valabele argument, want veel slachtoffers dienen geen klacht in bij dit soort misdrijven. Toch zou het maar normaal lijken, om even bij de vriend (“pablofer222”) na te vragen of hij zich gediscrimineerd voelde. Overigens, zelfs de Uruguayaanse Academie voor Literatuur heeft het voor Cavani opgenomen en de Engelsen aangeraden om wat Spaans te leren.
Mi negrito
Het is lovenswaardig dat zowel Cavani als Manchester United de straf (drie speeldagen en 100,000 pond) aanvaardt om niet nog meer olie op het vuur te gooien, maar tegelijkertijd is het ook wel een fout signaal dat de heren van de FA daardoor vrij spel krijgen om culturele gedragingen en uitingen naar hun beperkte eilandinzichten om te buigen en zo de (voetbal)wereld in een Engels keurslijf op te sluiten.
En dat in een competitie waar niet eens een derde van de spelers de Engelse nationaliteit heeft. Bij de topploegen zakt dat zelfs tot twintig procent. Van de twintig ploegen hebben er slechts negen een Engelse trainer en bij de grote zes heeft enkel Chelsea met Frank Lampard een Engelsman aan het roer.
Laten we wel wezen, ik ben tegen elke vorm van discriminatie en racisme, maar laten we ook de juiste vijanden kiezen en niet zomaar lukraak schieten op alles wat beweegt. Zoals gewoonlijk kan dit standpunt uiteraard weer heel wat verschillende reacties teweegbrengen, maar ik wil hier toch pleiten voor een correcte benadering van de feiten. En vooral om de waarheid en de integriteit niet te laten wijken voor politieke correctheid, waardoor we niet altijd zeggen wat we denken en we denken vooraleer we iets zeggen. Uit schrik om iets verkeerds te zeggen in een wereld die geen grijstinten meer toelaat. En wat die commentaren betreft, als je het mij vraagt, I don’t give a f***k en ik schrijf de titel nu voluit: Edison Cavani, mi negrito.
Paul Catteeuw
