Waarom Philipp Lahm de intelligentste voetballer van zijn tijd is geweest – RW

Compleet onverwacht kondigde Philipp Lahm gisteren ‘live’ voor de televisiecamera zijn afscheid als speler aan. Na afloop van het bekerduel Bayern München – Wolfsburg gaf hij mee dat hij er na dit seizoen mee stopt. Hij legde het aanbod van een topfunctie in de bestuurskamer van Bayern naast zich neer. Niemand weet voorlopig wat de volgende stap in zijn leven zal zijn. We gokken maar wat: een functie bij de Mannschaft richting WK 2018? Een plaats in de omkadering van Pep Guardiola bij City? Een transfer richting China? Niemand zou echter verbaasd zich mocht Phillip Lahm, onder wiens invloed zowel Bayern als Duitsland ‘das schöne Spiel’ op het veld in de praktijk bracht, gewoon zichzelf blijven en even in ‘het grote niets’ verdwijnen. Want zijn leven, dat hoort enkel hem toe.

Hij is waarschijnlijk de intelligentste speler die ik heb getraind. Ziedaar het woord van Pep Guardiola, op zijn beurt de intelligentste trainer van het voorbije decennium. Hallo Xavi, Iniesta en Messi? Pep Guardiola schat inzake de combinatie voetbal- en menselijke intelligentie de voormalige aanvoerder van de Mannschaft hoger in dan het spelverleggende trio van Barça.

Even terugkeren naar 3 september 2014. In Düsseldorf speelde Duitsland vriendschappelijk tegen Argentinië, een herhaling van de wereldbekerfinale van twee maanden eerder. Deze interland kreeg vooral betekenis door de huldiging van Philipp Lahm (11/11/1983). De aanvoerder nam onmiddellijk na Brasil 14 afscheid van het nationale elftal dat hij 113 keer had gediend. Iedereen is het er intussen over eens: Lahm stopte te vroeg bij de Mannschaft, met hem zag EURO 2016 er vermoedelijk heel anders uit.

 Mein Leben gehört mir

 Bijna zo opmerkelijk als het gegeven zelf: Lahm kondigde zijn vertrek als aanvoerder van de ‘Weltmeister’ tot in detail aan met een open brief in het weekblad Die Zeit, het kwaliteitsmagazine voor intellectuelen dat toen pas onlangs het voetbal als ernstig te nemen thema had ontdekt. Lahm liet in zijn hart kijken met de zinsnede ‘mein Leben gehört mir’ en etaleerde daarmee zijn zelfbewustzijn. Tegelijk sprak hij over de andere zijde van de triomftocht en over het gevoel van verlies, dat zelfs een profvoetballer niet onder controle krijgt. Hij verwees naar de nederlaag in de finale van de Champions League tegen Chelsea in 2012. De Londense counterclub scoorde toen de gelijkmaker in de voorlaatste minuut bij een eerste blauwe bal tussen de palen. Lahm en Bayern München voerden een uitstekende prestatie op – met een serie prachtige aanvallen én een gemiste penalty – maar trokken na strafschoppen alsnog aan het kortste eind. Hij kon het gevoel geen plaats geven, bekent hij. Zelfs niet na de zege in de Champions League van 2013 tegen rivaal Borussia Dortmund: ‘Wir Sportler befinden uns in einer ständigen Abhängigkeit von Zufällen, von Dingen die wir nicht beeinflussen können.’ Hij omschreef zijn daad als ‘de kunst om op het gepaste ogenblik de juiste keuze te maken’. Hij oordeelt dat hij zelf de richting van zijn leven wil sturen: ‘Wenn ich glücklich bleiben will, auch über meine Fussballkarriere hinaus, dann muss ich mein Leben selbst bestimmen.’

Voetbal & opvoeding

 Dit beeld past volledig bij de mondige aanvoerder van de Mannschaft. Philipp Lahm neemt inderdaad geen blad voor de mond. Hij motiveert zijn verhalen met argumenten. Het vrije woord is voor hem heilig. In 2009 legde zijn club Bayern hem een boete op van 25.000 euro omdat hij in een krant kritische bedenkingen had gegeven op het gebrek aan beleidsvisie. Dat belette hem niet om door te gaan op deze weg. Zijn bestsellende boek Der feine Unterschied schudde in de herfst van 2011 de Duitse voetbalwereld grondig door elkaar. Lahm schuwde de strubbeling niet en liet zijn ongenoegen over een aantal kwesties van de pagina’s spatten. Hij bekritiseerde zijn ex-trainers, coryfeeën met een fameuze staat van dienst bij zowel de Mannschaft (Rudi Völler) als Bayern (Ottmar Hitzfeld). Conservatieve commentatoren opperden dat Lahm als gevolg van zoveel vrijpostigheid zijn aanvoerdersband diende in te leveren. Bondscoach Löw haalde het venijn uit het debat met de droge opmerking dat hij hem bij gelegenheid zou inviteren voor een goed gesprek. De rechts- en linksachter kwam nog met een andere eerlijke mening aanzetten: hij had genoeg van het taboe rond homoseksualiteit in het voetbal. Als aanvoerder van de nationale ploeg duidde hij dit statement in alle helderheid. De geruchten rond zijn geaardheid staken in de sensatiepers onmiddellijk de kop op, ondanks het feit dat hij in 2010 zijn vriendin Claudia de hand had gevraagd. Hij profileerde zich ook als ambassadeur bij de Wereld AIDS Dag en steunde een campagne tegen kindermisbruik. Na een bezoek aan de townships van Zuid-Afrika lanceerde hij in 2007 de eigen Philipp Lahm Stiftung für Sport und Bildung: ‘Ik erkende de noodzaak zelf te helpen en anderen een platform om hulp te bieden. Ik reken het tot mijn opdracht om benadeelde kinderen en jongeren in Zuid-Afrika en Duitsland met sport en opvoeding te helpen in de ontdekking en opbouw van hun individuele, sportieve en persoonlijke vaardigheden.’ Net voor het EK 2012 hield hij een pleidooi voor de bescherming van de mensenrechten in Oekraïne en sprak hij zich ook uit voor de vrijlating van Joelia Tymosjenko.

Beste vleugelverdediger ter wereld

 Philipp Lahm geldt als de beste vleugelverdediger ter wereld: de rechtsachter kan indien nodig ook op de linkerpositie uit de voeten, zelfs tegenover Cristiano Ronaldo als het moet. Bondscoach Löw overhandigde hem de aanvoerdersband bij de wereldbeker 2010 in Zuid-Afrika nadat Michael Ballack door een blessure werd geveld. Niet eerder had een speler op de leeftijd van 26 jaar de officiële leiding over de Mannschaft gekregen. Hij gedroeg zich alsof het hem niets deed, ondanks alle heibel in de media. Hij miste geen minuut van de wereldbeker 2010, dit was hem ook al gelukt in 2006. En hij deed het nog eens over in 2014. Zijn kleine gestalte – de magische dwerg – dwong hem om de eigen weg te zoeken, bij gebrek aan rolmodel. Hij werd verplicht meer na te denken over de ontwikkeling van het spel en ging vaak in gesprek met zijn trainers. Hij noemt Joachim Löw de belangrijkste gesprekspartner van zijn loopbaan en promoveerde Brasil 2014 tot het hoogtepunt van hun samenwerking. In Journal, het – overigens uitstekende – magazine van de Deutscher Fussball Bond, kreeg hij een speciale attentie mee. Auteur Christop Kneer verdedigde zijn mentaliteit: ‘De sfeer in het land ging een bepaalde richting uit: kan men zonder Drecksäcke (lees: smerige overtredingen, waar de vorige generaties Duitse internationals hun hand niet voor omdraaiden) een tegenstander bedwingen? Hij staat voor een bepaalde visie en wint titels met moderne methodes en vanuit een zogenaamde ‘vlakke’ hiërarchie.’ Versta: zonder het leiderschap over het team arrogant of autoritair in te vullen. En Guardiola leerde hem bij Bayern ook nog voetballen op het middenveld, in de 4-1-4-1 als schakel tussen verdediging en aanval.  Pep schatte hem overduidelijk hoog in. Dat ene zinnetje volstond: ‘Philippe Lahm is waarschijnlijk de intelligentste speler die ik ooit heb getraind.’ En daar stonden ze dus: Xavi, Iniesta en Messi. En nu staan ze daar ook, bij Bayern. Dat wordt wennen. Het is het einde van een tijdperk.

Raf Willems, voetbalschrijver