Uit onderzoek is gebleken dat de meeste strafschopnemers minder dan één seconde namen om te reageren op het fluitsignaal van de scheidsrechter. Dit was absurd veel sneller dan atleten uit andere sporten in vergelijkbare situaties. Dit roept de vraag op: als atleten uit andere sporten er tot een halve minuut over doen om zich te concentreren voordat ze vergelijkbare prestaties leveren, waarom namen voetballers dan maar één seconde de tijd? Waarom wordt in het voetbal het fluitsignaal van de scheidsrechter zo vaak geïnterpreteerd als een instructie om te schieten in plaats van wat het is: het signaal waarmee toestemming wordt gegeven om te schieten? Waarom hebben voetballers zo’n haast?
Ik denk dat een deel van het antwoord op deze vragen ligt in het feit dat strafschopnemers in het voetbal minder bewust en bedachtzaam zijn geweest over hun routines voorafgaand aan de prestatie dan spelers uit andere sporten. Ze hebben geen plan of strategie, afgezien van waar en hoe ze schieten, en het fluitsignaal wordt dan het startschot. Maar strafschopnemers in strafschoppenseries staan wel extreme druk en dat is dus te zien aan hun timing.
Dat mensen onder druk zich haasten is niet uniek voor voetbal of strafschoppen. Er zijn onderzoeken die documenteren en illustreren hoe atleten uit andere sporten zich haasten en versnellen wanneer ze zichzelf niet onder controle krijgen onder hoge druk. Over het algemeen toont onderzoek aan dat wanneer mensen de keuze hebben om te wachten op iets pijnlijks of het achter de rug hebben, velen ervoor kiezen om het snel af te handelen. Het is mogelijk meer op te zien tegen de anticipatie van de pijn dan tegen de pijn zelf.
Intussen lijken spelers tegenwoordig aanzienlijk en in toenemende mate langer te wachten na het fluitsignaal van de scheidsrechter. De strafschopnemers verdubbelden meer dan hun gemiddelde pauzetijd na het fluitsignaal naar meer dan twee seconden. Dit betekent niet dat alle korte pauzes een slecht idee zijn. De cruciale component is wat spelers doen met de tijd die ze nemen. Zo kunnen observaties van de tijd die ze nemen twee verschillende manieren van verstijven identificeren: 1) te weinig aandacht voor het proces (een korte pauze is gelinkt aan onderpresteren) en 2) te veel aandacht voor het proces (een lange pauze is gelinkt aan onderpresteren).
Bron: Geir Jordet, ‘Hoogspanning – Lessen uit de psychologe van de strafschop’, 2024, blz. 52 e.v.
Hoe lang mag de wachttijd duren? De spelregels schrijven voor dat het vertragen van een spelhervatting met een waarschuwing (gele kaart) moet worden bestraft. Ook de penalty’s in een serie zijn als zodanig spelhervattingen, al zijn er maar twee spelers van elke partij bij betrokken (strafschopnemer en keeper). De strafschoppenserie is te beschouwen als de verlengde miniuitvoering van een reguliere wedstrijd. Het zijn echter geen penalty’s in de eigenlijke betekenis van het wordt, geen ‘penalty kicks’ maar ‘kicks from the penalty spot’. Er had ook een geheel ander beslissingsmechanisme kunnen zijn bedacht om de impasse van een gelijkspel te doorbreken.
Opgemerkt weze dat de ‘stille blik’ – de laatste visuele fixatie voor de strafschoptrap – die korter of lager kan duren als zodanig een onderdeel is van de wachttijd.
Strafschopnemers moeten pas schieten als ze weten wat ze gaan doen. Niet eerder, maar ook niet later. Niet te vroeg, maar ook niet te laat. Op tijd. Bij de een kan de wachttijd korter of langer duren dan bij de ander.
Rob Siekmann
