Mijmeringen over Messi tijdens een stadswandeling door Barcelona, bij zijn afscheid van Barça – Slotaflevering

Leo Messi neemt onverwacht afscheid van Barça. Ik schreef een aantal ‘mijmeringen’ over de beste voetballer aller tijden tijdens een stadswandeling door Barcelona.

De Messiclassic in vier delen en een lobje op de linkerpaal

 Ik kijk naar een standbeeld. Het standbeeld bij Camp Nou. Op een weiland in de buurt zagen ze hem nog wel eens bezig. Met zijn veteranenvoetbalvrienden, de zeventig al voorbij, in een oud blaugrana shirt. Het standbeeld dus, het is een sculptuur van beeldhouwster Montserrat Garcia Rius. In 1999 verkozen ze hem liefkozend tot ‘Barçaspeler van de eeuw’: vier landskampioenschappen, vijf nationale bekers en evenveel internationale cups tussen 1951 en 1961. Bovendien: doelpunten, een slordige 274 in 345 optredens. Hij was een van de weinige ‘complete karakters’ in het voetbal: klein en toch krachtig; dribbelvaardig en toch traptechniek; snelheid en toch inzicht. Hij lijkt wel de voorloper van Messi, die hier ongetwijfeld over twee decennia naast hem zal staan, in brons gegoten. De naam was Kubala,  Ladislao Kubala: hij wàs Barça. Hij verdiende zelfs een lied, droevig met een swing, een lied van Joan Manuel Serrat, over de voetballer die kleur in het leven bracht: Kubala. Desondanks moest hij het vaak afleggen tegen het Real Madrid van zijn rivaal Alfredo di Stefano. Het zal Messi niet overkomen, reflecteer ik bij mezelf. Hij is beter dan Cristiano Ronaldo en bovendien bepalend én beslissend in de ‘Clàssic’, het eeuwige duel met Real. Zoals iedereen laat ik mij fotograferen voor Kubala en leg liefkozend mijn arm om zijn hoofd. Het is dat standbeeld voor Camp Nou.

 Messi-Clàssic, één: 10 maart 2007, FC Barcelona – Real Madrid. Het Real van Capello heerste over het kampioenschap en telde de dagen af. Na dik tien minuten vertroebelde de sfeer in Camp Nou: 0-2. Dan liet de nog negentienjarige knaap Messi een Xavi-assist tot volle rendement komen en tilde een door doelman Casillas onvoldoende behandeld schot onder de lat: 2-2. Real toonde meer maturiteit en rekende zich rijk: 2-3. In de slotseconden ondernam hij een ogenschijnlijk onmogelijke reboundpoging: 3-3. Het openbloeiende talent redde voor het eerst zijn elftal uit de brand in de derby.

Messi-Clàssic, twee: 2 mei 2009, Real Madrid – FC Barcelona. De ontaarding van Real in het eigen stadion: 2-6. Het vijfde doelpunt mocht Messi op zijn naam schrijven. Het was er ééntje van het spreekwoordelijke niveau van dertien in een dozijn. De actie nadien bleef wel in het geheugen gegrift. Hij trok een spurtje naar de camera, stak zijn shirt tussen zijn tanden en toonde de televisiekijker de tekst en de tekening op zijn witte ‘marcelleke’: een bloem met de woorden fragiel X-syndroom. Hij bracht zo de actie van zijn Foundation ten gunste van kinderen met deze genetische afwijking onder de aandacht. Daar stond de rebellerende adolescent die de Koninklijke een kaakslag uitdeelde en vervolgens vol lef een mediastunt op de eigen naam schreef.

Messi-Clàssic, drie: 20 april 2011, halve finale Champions League in Bernabeu. Real Madrid – FC Barcelona. Eerste helft bewezen de statistieken één ding, met name een verpletterend balbezitoverwicht van 82% in het voordeel der blaugrana. De witte Realmuur begaf niet, doelkansen niet gezien. De match zat vast. In de 77 ste minuut begreep Messi een intelligente actie van Affelay: 0-1. Zeven minuten later prikte hij de bal net voorbij de halve maan naar Busquets. Die legde hem, zowaar, stil. Messi pikte hem mee en soleerde op volle snelheid en over een afstand van dertig meter met de bal aan de voet. Rondom hem: zes spelers van Real en doelman Casillas. Geen medemaat te bespeuren. Er geschiedde iets onalledaags. Ze stormden op hem af, maar hielden zich in. Lijdzaam, de moedeloosheid droop van de gezichten. De doodschop kwam niet, de beenuitschuiver evenmin. Messi dreef zijn snelheid op en scoorde. Een uitmuntende actie, maar niet exceptioneel.  De tegenstanders berustten vooraf in de eigen mislukking. Messi bereikte het niveau van de onderwerping. De Koninklijke wacht erkende haar nieuwe koning.

Messi-Clàssic, vier: 23 april 2017. Real Madrid – FC Barcelona.

Was er een mooier scenario denkbaar om de magische nummer 500 te scoren: vrijwel in de laatste seconde de winnende treffer aantekenen tegen aartsvijand Real in Bernabeu? Bovendien met de nodige symboliek: op 23 april 2017, twee dagen voor de 25 ste toen wijlen Johan Cruijff zeventig zou zijn geworden. Deze treffer blijft voor altijd in de herinnering als een onmogelijk gewaande vertolking: 2-3 op enkele tellen voor tijd in Madrid, tegen de Koninklijke. Tranen bij deze schoonheid: synthese én emotie in één kunststuk, zoals bij Bach.

Messi-Clàssic, buiten categorie: maandagavond 29 november 2010. FC Barcelona versus Real Madrid, Pep Guardiola contra José Mourinho: 5-0. Voor de gelovigen, de wederdoop van het voetbal; voor de atheïsten: een nieuwe stap in de evolutietheorie. De avond van de ‘change’. Where were you that night? De mythe van de manifestatie, de magie van het mysterie. Vergelijkbaar met festivals met speeches zoals ‘I have a dream’ van Martin Luther King of popfestivals genre ‘Woodstock, the summer of love and peace.’ Nadien was niets nog hetzelfde. Wat was het beeld buiten categorie van Messi? Niet zijn splijtende assist op Villa bij de 2-0; evenmin zijn individuele actie die Jeffren de 5-0 schonk; ook niet zijn deelname aan de 21 blaugranabaltoetsen die de 2-0 voor Pedro opende of zijn schuine voorzet waarop Villa nummer vier aantekende. Hét beeld buiten categorie in het Messi-Classic-verhalenboek openbaarde zich bij 0-0. Toen hij tussen vijf witte mannen in aan de buitenkant van de kleine rechthoek vanuit stilstand een lobje uit de voet schudde dat de binnenkant van de linkerpaal streelde. Mooier zo dan wanneer de bal in het net was beland.

Messi, het merk, de prijzen en het fraudeproces

 Art nouveau en modernisme. Wist u dat geen Europese stad meer van deze gebouwen telt dan Europa? Art nouveau werd het expressiemiddel van de Catalaanse autonomiegedachte. Ik zoek dus nieuwsgierig naar de Passeig de Gracia, de chicste avenue van Barcelona waar adembenemende historische gebouwen zich afwisselen met de de duurste hedendaagse modehuizen. Hier klopt het hart van de handel, hier situeert zich de rijkdom van de stad, hier laat men het geld rollen. Soms ook in de verkeerde richting, zoals bij het beheer van het kapitaal van het merk ‘Messi’ onlangs is gebleken.

Messi. Het merk. De prijzen. De goals. Liefst 412 in 482 officiële wedstrijden voor Barça. Waarvan 78 stuks in de Champions League. Hattricks bij de vleet. Wat siert het palmares? Een trofee of 23. Op de wereldscène zijn daar: FIFA World Cup Clubs 2011, 2009; Champions League 2015, 2011, 2009 en als bankzitter in 2006. Europese Supercup 2011, 2009. In Spanje zelf: La Liga in 2015, 2013, 2011, 2010, 2009, 2006 en als achttienjarig hulpje in 2005. Copa del Rey 2015, 2012, 2009 en Supercopa 2013, 2011, 2010, 2009, 2006. Individueel prijkt hij steeds meer op eenzame hoogte. Met gouden ballen en schoenen van FIFA, UEFA als France Football. Beste speler van de planeet in 2009, 2010, 2011 en 2012. En vanzelfsprekend opnieuw na dit seizoen. Er is de facebookpagina. Wie wil er niet zijn vriend zijn? Alvast om en bij 25 miljoen gegadigden op deze aardkloot hebben zich gemeld.

Salaris? Het schijntje van om en bij de 40 miljoen euro per jaar waarvan de helft uit sponsorinkomsten. Lichtjes overdreven en enigszins onethisch mocht men het mij vragen. En hoe verlopen de deals met de wereld der business? Alles kan beter maar Messi heeft zijn naam verbonden aan een frisdrank, een luchtvaartmaatschappij, een horloge, een voorverpakt brood, sportkleding, cosmetica. Het merk Messi staat in stijgende lijn genoteerd, jaarlijks op The Celebrity 100 van het World’s Business Leaders Magazine Forbes. En toch, of beter gezegd en dus: lijdt Messi aan het fraudefenomeen van de toppers der entertainmentindustrie. Het overkwam rockzanger, NBA-basketballers, American Footballtoppers, golfspelers, wielrenners. En topvoetballers: Garrincha, Bobby Moore, Pelé, Franz Beckenbauer, Georg Best, Johan Cruijff, Diego Maradona, Marco van Basten. De lijst is lang. Om de kern van de zaak te peilen, contacteerde ik niemand minder dan Guillem Balague.

U smaakte al het genoegen om met de Engelsman Jonathan Wilson en de Argentijn Matias Manna kennis te maken, respectievelijk dé specialisten inzake historische voetbaltactiek en het model Guardiola. Nu stellen we u voor aan Guillem Balague, de Spaanse journalist die in zijn omvangrijke biografie ‘Messi’ in 640 pagina’s (in het Nederlands vertaald door Kosmos Uitgevers Utrecht, 2014) het fenomeen weet te ontrafelen. Ik trachtte hem telefonisch te interviewen maar wegens gebrek aan tijd – hij schrijft momenteel het levensverhaal van…Cristiano Ronaldo – gaf hij me de toestemming om de belangrijkste passage ter zake uit zijn boek in zijn naam te presenteren. Guillem Balague: “Waarom zouden de Messi’s met 40 miljoen euro inkomsten per jaar nog meer willen? Ze hebben Leo steeds bewust op de achtergrond gehouden, vanuit een soort defensief mechanisme. Ze zeggen eigenlijk expliciet: ‘we hebben niets nodig’. Ze gaan strikt om met de uitgaven en hebben zelfs een conservatieve mentaliteit op gebied van financiën. Ze controleren elke euro. Het interesseert hen niet om nog meer te verdienen. In de zomer van 2013 kregen ze de beschuldiging van belastingsfraude. De Messi’s beweerden de wet aan hun zijde te hebben. Toen de problemen met de belastingsdienst zich voordeden, werd hij door de media meteen schuldig bevonden tot het tegendeel werd bewezen. De Agencia Tributaria zette inspecteurs aan het werk om actie te ondernemen tegen beroemdheden die verdacht werden van belastingontduiking en dat werd breed uitgemolken in de media. Zo werden de financiële wanpraktijken van een topkok, een rijke erfgename en Leo Messi onderzocht. Het doel van deze actie was het opvijzelen van het beschadigde imago van de autoriteiten. Daarom probeerden ze Messi als voorbeeld te stellen.”

De beschuldigende vinger van de Spaanse staat ging richting beheer van de zogenaamde portretrechten. Guillem Balague legt uit hoe het systeem in elkaar steekt: “Het beheer van beeldrechten is een officiële methode die door clubs en voetballers wordt gehanteerd om kosten te besparen. Topspelers die in de hoogste categorie vallen, geven er de voorkeur aan dat een deel van hun salaris wordt omgezet in beeldrechten. Die worden vervolgens uitbetaald aan een bedrijf dat eigendom is van deze speler. De belasting die zo wordt betaald, ligt beduidend lager. Via deze constructies kunnen belastingen worden ‘voorkomen’ in plaats van ‘ontdoken’. Messi krijgt 85 procent uitbetaald als salaris en 15 procent als beeldrechten. Dat is volgens de regels van de Spaanse wet. Wat houdt de mogelijke fraude in? Voetballers moeten belastingen betalen aan het land van de club waarvoor ze spelen. Belasting over beeldrechten is verschuldigd aan het land waar het bedrijf dat ze ontvangt, is gevestigd. Men gaat voor deze inkomsten op zoek naar landen waar de belastingdruk lager is. Deze kapitaalvlucht kan als frauduleus worden gebrandmerkt maar dat hoeft niet zo te zijn. Het Spaanse gerecht beweert dat Messi voor vier miljoen en honderdduizend euro beeldrechten heeft ontdoken voor de periode 2007-2009 maar dat bedrag werd onmiddellijk betaald: vijf miljoen euro in 2013, rente inbegrepen. Messi overhandigde ook het overzicht van al zijn inkomsten en stortte tien miljoen euro extra om alles in orde te brengen met de wetgeving.”

Intussen barstte de strijd in Spanje los tussen ‘believers’ en ‘non-believers’,tussen juridische kommaneukers en aanhangers van de geest van de wet. Opvallend gegeven: het ‘team Messi’ verschuilt zich enerzijds achter vader Jorge als ‘verantwoordelijke’ maar verzet zich anderzijds niet tegen de opgelegde nabetalingen. Waarmee alvast een vorm van ‘goede wil’ wordt getoond.

Outro: is Messi als Mozart?

 Messi is everywhere. Wat weten we intussen over hem?

Ik herinnerde me een gesprek met Gio van Bronckhorst, in het trainerskabinet van Feyenoord, zomer 2011. Over zijn tijd bij FC Barcelona. De voormalige aanvoerder van het Nederlands elftal speelde er van 2003 tot 2007. Altijd aangenaam vertoeven in het gezelschap van Gio. Hij zag Messi ‘komen’ op zijn eerste training: “Als puber van zeventien mocht hij vriendschappelijk debuteren tegen FC Porto in 2003. Barça zat in spelersnood want iedereen die tegen een bal kon trappen, was weg met zijn nationaal team. Hulptrainer Henk ten Cate belde me over hem op. Ze gaven hem een kwartiertje speeltijd, uit medelijden want hij hing daar maar een beetje bij op de bank. De monden vielen open van verbazing. Ten Cate beoordeelde hem als de ‘beste voetballer die hij op die leeftijd had gezien’. Wij keken naar hem als naar ons kleine broertje. We hadden het beste met hem voor. Iedereen wilde hem steunen. Er was weinig of geen jaloezie want we zagen toen al de toekomstige topper in hem. Hij blijf rustig bij alle loftuitingen en deed gewoon zijn ding. Hij werd de nummer één dankzij zichzelf. Hij liep nooit naast zijn schoenen. Ontmoet ik hem vandaag bij toeval in Barcelona, dan voel ik nog steeds die band met hem.”

Lionel Messi. Perfect balgevoel, behendigheid, versnelling. Veranderd van positie aan de rond van het strafschopgebied. Heeft een decennium na zijn debuut nog steeds de kunde om te verrassen. Met als verbluffendste voorbeeld het uittellen van Bayern München in de heenwedstrijd van de halve finales van de Champions League 2015. Bayern hield hem goed in de greep maar door zijn positiespel breidde hij zijn loopwegen uit. Na 75 minuten hing de tong op de tenen van de Bayernspelers maar zijn frisheid maakte het verschil. Hij gaf een statement met zijn doelpunten: dat hij zelf het intelligentste systeem kan kraken, met name dat van Pep Guardiola. De actie waarmee hij Boateng in de wind zette op weg naar de 2-0 was geen normale dribbel maar een instinctieve beweging die de tackle van de tegenstander ridiculiseerde. Hij is regisseur én doelpuntenmaker tegelijk in zijn eigen biotoop: het ‘ecosysteem Messi’. Vertolkte hij in het jaar 2015 het beste voetbal van zijn loopbaan? Hij lijkt fitter dan ooit en vindt in zijn aanvalspartners Suarez en Neymar de ideale maten: een record van 122 gemeenschappelijke goals op het einde van het seizoen. Met de Trident naar de Treble.

Zijn oeuvre is zo omvangrijk geworden dat de vergelijking met Maradona in zijn voordeel is gekeerd. Vandaag staat hij voor zijn beslissende seizoen: pakt hij in 2018 ook de wereldtitel?

Is Messi de voetballende Bach? De bescheiden jongen van weleer is verdwenen. Vandaag verschijnt hier een ‘nieuwe man’ die samen woont met zijn levensgezellin en oproepen doet tegen geweld op vrouwen. Hij trad toe tot de ‘tattoeclub’ en is blijkbaar van plan het halve lichaam te laten ‘versieren’ met de kunstzinnige inktnaald. Hij lacht openlijk met zijn coach, zo blijkt uit You Tubefilmpjes van de Copa America. Mijdt niet langer het conflict in de kleedkamer en bezondigt zich tegenwoordig zelfs aan overtredingen op brutale verdedigers: oog om oog, tand om tand. Intussen kent hij ook de financiële spitstechnologie. Hier staat geen goedaardige mens meer op zoek naar hemelse verering. Lionel Messi heeft intussen een aantal trekken van het rebelse genie in zich. Misschien wordt Messi als Mozart.