Mès Que Un Club, som la gent blaugrana: Barcelonisme als burgerschap (2)

Schaamteloos. Dat is het enige woord dat kan worden bedacht bij de repressie van de Spaanse regering tegen de vreedzame protesten ten voordele van Catalaanse autonomie en/of onafhankelijkheid in de straten van Barcelona. Intussen heeft FC Barcelona in een officiële mededeling haar steun betuigd aan de demonstranten en verwezen naar haar standpunten in het verleden ten voordele van vrijheid en democratie. Terwijl Catalonië op 1 oktober een referendum nastreeft, beschrijf ik in een drieluik de historische betekenis van het ‘Barcelonisme als burgerschap’. Dit verhaal verscheen eerder in mijn boek ‘Barça Baaarça! Droomvoetbal van Guardiola tot Messi.’

 Ik ging dus in op zoek naar de betekenis van ‘som la gent blaugrana’. Wij zijn de donkerblauwrode mensen, zoals het refrein het zegt in het melodieuze clublied ‘Cant del Barça’.

Voor een goed begrip verwijs ik nog even naar de slotparagraaf van de vorige aflevering.

Raadpleeg, zoals ik, de historische lectuur en raak diep overtuigd van één ding: het streven naar politieke democratie, culturele identiteit en inspirerend voetbal smeedde een natuurlijk verbond in de loop van het meer dan honderd jaar durende epos van FC Barcelona. Ter wille van de burgers van Catalonië en hun eigenheid. Tegen de dwangbepalingen van elke dictatuur in. Met dank aan de aanwezigheid van de vertegenwoordigers van de sierlijkste voetbalstijlen.

Barca’s beautiful game en boodschappen voor democratie en mensenrechten

Ik bezoek Camp Nou. Het stadion voelt zich verbonden met geboorte en dood. Aan de rechterkant ligt de Cata Maternitat  – een oud gebouw met Gaudiaanse versieringen – en aan de linkerzijde torent de treurwilg boven de muur van de begraafplaats.

Ik wandel over een bruggetje naar het museum en laat me fotograferen door de Japanner van dienst voor vier kantelende panelen: beelden van Messi, Xavi, Iniesta, Koeman, Puyol, Cruijff, Guardiola en andere toppers tijdens Champions Leaguefinales wisselen zich af met slogans. Ik probeer te vatten: Catalanitat, Universalitat, Compromis Social, Democracia. Dus, dit moet het zijn, dat Barcelonisme? Boodschappen van Catalaanse zelfbewustzijn en universele menselijke waarden, doorspekt met beelden van het schone spel, van Barça’s beautiful game. Begin ik te begrijpen wat ze bedoelen, la gent blaugrana? Mijn laatste twijfels worden weggegomd door het enthousiaste betoog van Manuel Tomas Belenguer. Hij is de bebaarde archivaris van de club. Officieel: Responsable del Centre de Documentacio i Etudis del FC Barcelona. Hij huist in de buik van Camp Nou in een studielokaal, tussen de oude ingebonden kranten en weekbladen. Hij gidst me door de geschiedenis aan de hand van een bezoek aan het Museum.

Camp Noumuseum populairder dan Sagrada Familia

Dat Barcelonamuseum stijgt overigens met stip als bezienswaardigheid voor een gemiddelde van 1,5 miljoen jaarlijkse bezoekers: slechts het Musea Prado en La Reine Sofia in Madrid – met hun nationale kunstcollecties – doen het beter als toeristische attractie in Spanje.

Geloof in de geschiedenis, het is  een fundament waarop het huis van FC Barcelona is gebouwd. De man die die geschiedenis van de blauwdonkerrode mensen bewaart en interpreteert, vertelt ons verhalen over  twee bijzonder voorzitters. Hij begint bij het begin en toont me een foto van een mens met een walrussnor, een hoed en een brilletje rond de guitige ogen. Dit is Hans Kamper (1877-1930). De ruimdenkende en liberale Zwitserse zakenman was de oprichter van de club. Hij bestuurde de FC B tot in 1925. Wacht even, dat was toch de tijd van de internationale beweging van de modernista, Gaudi’s cultuurstroming van de art nouveau, die Barcelona tussen 1875 en 1910 beroerde. Gamper zette Barça op het spoor van die tijdsgeest. Hij begreep het streven naar emancipatie en levensvreugde bij het begin van de twintigste eeuw. Hij speelde in op de nood van de inwoners aan een vrijheidslievende voetbalclub: FC Barcelona wierp zich op als een symbool van Catalaanse zelfstandigheid en liet de anti-Madrileense sentimenten in zijn schoot opborrelen.

Joan Gamper & het volk van Catalonië

Manuel Tomas Belenguer proclameert de tekst van het tentoonstellingsbord: ‘Joan Gamper sprak in 1920 bij de eerste steenlegging van het stadion Les Corts de woorden dat “het volk van Catalonië FC Barcelona had uitgeroepen tot haar team en dat Barça op zijn beurt zichzelf had gepresenteerd als een club voor iedereen.” Einde citaat.’

Belenguer omschrijft de geboren Zwitser als een kosmopoliet met een zwak voor Catalonië: ‘Hij stimuleerde de historische, sociale en culturele banden tussen Futbol Club en stad. Gamper ijverde voor een vereniging met zowel een Catalaanse, volkse als een wereldse, intellectuele uitstraling. Onmiddellijk ontstond rivaliteit met de in 1900 uit de aristocratie ontsproten Espanyol. Daar sloot men aanvankelijk de deuren voor buitenlandse leden en kantte zich zeer Spaansgezind chauvinistisch tegen de Catalaanse cultuur. De charismatische zakenman Gamper huwde met een vrouw uit de stad en liet zijn naam vercatalaniseren van Hans tot Joan en van Kamper tot Gamper. Hij lanceerde in 1919 een autonomiecampagne. De krant La Veu de Catalunya rolde van de persen met de kop Barça is dé club van Catalonië.’

Met dat statement scoorde Gamper een punt besef ik. Belenguer beaamt: het was zijn commitment to Catalonia.

 Voetbal als onderdeel van de rijke Catalaanse culturele traditie

Hij bedacht iets origineels. Hij bracht voetbal in verband met identiteit en met democratie. De historicus haalt ons terug bij de les: ‘De wrede tiran Franco verhinderde dat het nieuwe stadion Camp Nou in 1957 naar Gamper werd vernoemd. Omwille van de bezorgdheid van de stichter voor de regio en voor parlementaire rechten en vrijheden. Als reactie op het regime verdrongen zich bij de eerste steenlegging van Camp Nou meer dan 100.000 kijkers.’

Het Catalaanse nationalisme kent een apart karakter, het nodigt uit tot sympathiebetuiging. Omdat het van in den beginne zowel liberaal, vooruitstrevend als sociaal is geweest. In het museum van Camp Nou krioelt het van de verwijzingen naar de rijke Catalaanse culturele traditie van architecten, schilders, schrijvers, dansers en zelfstandige handwerkers. Volgens de verteller beschouwden ze de voetballer als een creatieve collega.

Gamper verbond voetbal met muziek, kunst en vrijheid

In het fiere naslagwerk Barça, Centenari d’Emotions 1899-1999 wordt  hij bewierookt: ‘In Barcelona zette men van oudsher de voetballer op een sokkel als de man die magie maakt met zijn voeten.’

In het era van Gamper verbond men voetbal, muziek en kunst met elkaar. Volgens het eeuwige devies: vrijheid! Belenguer, de behoeder van het erfgoed, legt het als volgt uit: ‘Men zag Barça als een forum voor de Catalaanse roep naar meer autonomie. De financiële crash van 1929 trof Barça in het hart. Joan Gamper verloor zijn vermogen en hij besloot zijn leven te beëindigen. Geruchten deden de ronde dat zijn bedrijvigheid mede werd genekt door negatieve Madrileense invloeden. Het dompelde FC Barcelona onder in een diepe crisis.’ En la gent blaugrana, ze bleven verweesd achter.