Niét Ajax, niét Feyenoord is in de Eredivisie vooralsnog de belangrijkste concurrent van het schijnbaar weer superieure PSV. Naaste volger is AZ Alkmaar, de provincieclub uit het polderland boven Amsterdam. De positie van AZ wekt weinig verbazing, zo vertrouwd is voetballend Nederland met de stabiliteit in de prestaties van de club uit Noord-Holland.
Jaar in, jaar uit lukt het AZ (Alkmaar/Zaanstreek) bovenin mee te draaien zonder rumoer te veroorzaken. Met een eigen vermogen van 58 miljoen euro is de club financieel kerngezond. Transfers van spelers naar grotere clubs – als Reijnders naar Milan, Pavlidis naar Benfica en Koopmeiners naar Atalanta – worden moeiteloos opgevangen. Zowel vanuit de jeugd als de scouting is de aanvoer steeds goed verzorgd.
Kenmerkend rustig verlopen ook de wisselingen in de top. Na afloop van het huidige wielerseizoen komt Merijn Zeeman, nu nog de baas van wielerploeg Visma, als algemeen directeur naar AZ. Daarmee is voor die job opnieuw gekozen voor een buitenstaander uit een andere bedrijfstak – na Toon Gerbrands (volleybal vanaf 2002) en Robert Eenhoorn,(honkbal vanaf 2014). In die lijn past ook het langdurig bewind van Max Huiberts als technisch directeur vanaf 2016.
FUNDAMENT
Niet verwonderlijk is dan ook dat AZ halverwege vorig seizoen in eigen kring rondkeek toen een nieuwe coach nodig werd gevonden. Maarten Martens promoveerde als assistent van de ontslagen Pascal Jansen tot hoofdcoach en handhaafde AZ op de vierde plaats. Maarten Martens ging niet als crisis-coach te werk, maar legde een fundament voor dit seizoen en kreeg daarvoor het vertrouwen.
De 40-jarige Vlaming staat met zijn houding langs het veld model voor de rust die de club uitstraalt. Met zijn fijne traptechniek zorgde Martens acht jaar lang vanaf de linkerflank voor assists en doelpunten. Met hem en Louis van Gaal als coach werd AZ in 2009 landskampioen en in 2014 vertrok hij er met de KNVB-beker. In die periode speelde Martens negen interlands met de Rode Duivels en haalde hij met Jong België de laatste vier op de Olympische Spelen van 2008.
Ondanks tussendoortjes met PAOK Saloniki en Cercle Brugge en als jeugdcoach bij Club Brugge is het voetballeven van Maarten Martens, opgegroeid in Bassevelde, grotendeels ingekleurd door ervaringen in Nederland. Als twintigjarige kwam hij vanuit de jeugd van Anderlecht naar RKC Waalwijk. Twee jaar later volgde een transfer naar AZ, waar hij in 2021 terugkeerde als coach van Jong AZ.
VAN GAAL ALS VOORBEELD
Als hoofdcoach is Louis van Gaal zijn voorbeeld, ‘Groepsdynamiek is het allerbelangrijkste’, zegt Martens in het Noordhollands Dagblad. ‘In het kampioensjaar met Van Gaal was de groepsdynamiek perfect. Ik kan me niet één voorval of ruzie herinneren. Ja, in het begin heel even, omdat we nog weinig met elkaar hadden getraind.’
In Martens ziet de clubleiding de coach die AZ hoger kan laten eindigen dan de vierde plaats en in Alkmaar het dynamische voetbal kan terugbrengen dat het stempel van Arne Slot droeg. Daarvoor krijgen dit seizoen ook spelers het vertrouwen met wie hij al bij Jong AZ werkte en die in 2023 de UEFA Youth League wonnen, onder anderen de 20-jarige doelman Rome-Jayden Owusu-Oduro en Peer Koopmeiners, de jongere broer van de nu bij Juventus uitblinkende Teun Koopmeiners.
In de aanval trekt Ruben van Bommel, de 20-jarige zoon van Mark van Bommel de opwaartse lijn van vorig seizoen door en moet de Ier Troy Parrott de weggevallen doelpunten van Eredivisie-topscorer Pavlidis compenseren. Voor Parott (22) betaalde AZ 4 miljoen euro aan Tottenham Hotspur, Voor eenzelfde bedrag kocht AZ vorig jaar de Ghanees Ibrahim Sadiq (24) weg bij het Zweedse BK Häcken. Hij lijkt dit seizoen al de snelste speler van de Eredivisie en weet bovendien te scoren.
TESTCASES
De eerste serieuze testcases voor AZ moeten nog volgen. Twee verliespunten liep het op in de uitwedstrijd tegen FC Groningen. In de Europa League is woensdag het Zweedse IF Elfsborg de eerste tegenstander. Het kan een indicatie zijn in hoeverre AZ zich dit seizoen wel kan meten met PSV.
De resultaten van Feyenoord (vijfde momenteel) en Ajax (negende met twee wedstrijden minder) hoeven vooralsnog weinig indruk te maken op AZ. Ronduit gelukkig was Ajax zaterdag om niet te verliezen bij Go Ahead Eagles (1-1). De Amsterdammers werden in grote delen van de wedstrijd weggespeeld en geholpen door de opnieuw teruggekeerde Davy Klaassen. Hij startte zijn derde periode bij Ajax met de gelijkmaker en had daarna het geluk dat een glasheldere handsbal niet werd gesignaleerd, door scheidsrechter noch VAR.
ONTMASKERING PSV
Alleen PSV telt na zes wedstrijden nog de maximale score. Het is een prestatie die haaks staat op de afgang in de Champions League. In Turijn kwam PSV er tegen Juventus met 3-1 nog genadig vanaf. Opmerkelijk was vooral het zwakke optreden op dit niveau van spelers als Veerman, Boscagli, Bakayoko en Schouten, spelers voor wie PSV deze zomer nog transferprijzen in het hoofd had van 30 tot 50 miljoen.
Een dag na de ontmaskering van PSV werd het niveau van de Eredivisie verder in perspectief geplaatst door Bayer Leverkusen, dat in de Rotterdamse Kuip Feyenoord binnen 45 minuten met 0-4 oprolde. Een hard gelag voor een voetballand met zijn belangrijkste spelers bij buitenlandse topclubs en een nationale competitie die internationaal gemeten slechts van tweederangs niveau is.
