Hoe een blauwe olifant van Barça een sportief en ethisch wereldmerk maakte
Deze week werd Joan Laporta beëdigd als president van FC Barcelona. Liefst achttien jaar na zijn eerste ambtstermijn 2003-2010. Het had iets van een ‘déja vu’. Toen stond het water de ‘blaugrana’ aan de lippen. Vandaag is het niet anders. Het trotse FC Barcelona worstelt in 2021 net als in 2003 met een sportieve, financiële en identiteitscrisis. Haalt Laporta Barça opnieuw uit het moeras? Ligt de sleutel tot succes opnieuw bij de ‘drie waarden van het Barcelonisme’? Messi heeft alvast zijn steun toegezegd.
Van studentikoze opposant tot populairste president
Joan Laporta is een fenomeen. Hij gaat intussen ruim twee decennia mee in de debatten om de macht van de bestuurskamer bij FC Barcelona. Hij stond vaak in het oog van de storm, maar daar houdt hij wel van. Enerzijds de populairste president, tegelijk ook onderhevig aan scherpe kritiek. Hij realiseerde drie unieke beleidsdaden in Camp Nou. Die lagen in het verlengde van de idealen van Elefant Blau. De Blauwe Olifant? Een oppositiebeweging tegen voorzitter Nunez, op het einde van de twintigste eeuw.
Na 22 jaar bewind van de autoritaire bouwondernemer zat de klad er rond 2000 dik in: dramatische financiën, sportieve teloorgang, identiteitscrisis. Elefant Blau formuleerde drie uitgangspunten, vervat in wat zij omschreven als de ‘oude waarden van het Barcelonisme’: een pleidooi voor artistiek voetbal volgens de lijn van Johan Cruijff; combinatie van de Catalaanse identiteit met wereldburgerschap; directe democratie voor de socio’s, zijnde de supporters.
Verkiezingsstunt in 2003 van een Blauwe Olifant
Vermoedelijk ben ik in de Lage Landen één van de eersten geweest die op het spoor kwam van Laporta, die toen enige bekendheid genoot als ‘advocaat van Johan Cruijff’. De Nederlandse coach had bij Barça met zijn ‘Dream Team’ tussen 1989 en 1996 voor een nieuwe spelstandaard gezorgd. Ik mocht toen in het NRC Handelsblad – de deftige Nederlandse liberale ‘avondcourant’ – op geregelde tijdstippen van chef-sport Guus van Holland – in zijn gloriedagen de beste sportschrijver der Lage Landen – mijn licht laten schijnen over sociaal-culturele verschijnselen in het voetbal. Net na de eeuwwisseling leerde ik met enige vertraging internetten en legde contact met Elefant Blau.
Lang heeft het niet geduurd, want ik ben het Catalaans niet machtig en het Engels van de ‘blauwe olifanten’ was nog slechter dan mijn ‘steenkolenschots’. Toch kreeg ik enige achtergrondinformatie over beginselen en strijdpunten. Tegelijk dacht ik: verfrissende visie op het voetbal, maar vermoedelijk sterft dit een snelle dood.
Ik schrok me dus een hoedje toen ‘ene Joan Laporta’ zich namens Elefant Blau niet alleen zich kandidaat had gesteld voor de presidentsverkiezingen van 15 juni 2003, maar ze ook nog eens met glans won! Bovendien werd hij verkozen met het hoogste aantal stemmen ooit in de electorale geschiedenis van Barça. Zijn opponent hikte aan tegen een catastrofale nederlaag van 52% tegen 31%.
Joan Laporta was dus de naam. Ik volgde één keer in Brussel zijn optreden in november 2008 voor het Europees Parlement en bezocht Barcelona enkele keren tijdens zijn presidentschap. Ik sprak er uitvoerig met enkele medestanders van het eerste uur – een kleinschalige uitgever en een sociale wetenschapster – over zijn bestuurskracht en de evolutie van het FC Barcelona.
Mès Que Un Club, Cant del Barça, democratie versus dictatuur
Joan Laporta bracht het motto Més Que Un Club opnieuw onder de aandacht. Hij deelde deze overtuiging van ‘Meer dan een Club’ tot in het diepste van zijn vezels. Hij voerde ‘verbindend campagne’ met de slogan ‘Barça Eerst!’ Hij begreep hoe de ‘blaugrana’ sinds het begin van de twintigste eeuw een cultureel product van Catalonië was geweest, een broeinest voor vrijheid en democratie in de strijd tegen de militaire dictaturen van de Spaanse generaals Primo de Rivera (1923-1930) en Francisco Franco (1939-1975).
Hij zat als één van de 99.999 socio’s op de tribune bij het eeuwfeest in 1998. Hij zong met schorre keel en betraande ogen de hymne Cant del Barça dat de populaire Catalaanse chansonnier Joan Manuel Serrat opdroeg ‘aan de opposanten tegen het fascisme van Franco en aan iedereen die het goed met Catalonië had gemeend.’
Van sportief nulpunt tot Beker met de Grote Oren
In 2003 startte hij dus van een sportief nulpunt, vijf jaar na de laatste titel. Onder het vakkundig oog van Frank Rijkaard, die zich manifesteerde als de ware troonopvolger van Johan Cruijff, kende de curve tegen alle verwachtingen in een hoogtepunt. Tussen 2004 en 2006 scheerde het niveau van het spectaculaire kwartet Ronaldinho-Eto’o-Deco-Larsson, af en toe aangevuld met de piepjonge Lionel Messi, zeer hoge toppen: kampioen in 2005 en 2006 en in 2006 de Champions League. Laporta haalde juichend zijn gelijk binnen, precies vijftig jaar na de eerste zege van aartsrivaal Real Madrid in 1956 in de Europacup der Landskampioenen.
Barça meets Unicef!
In 2006 zette Barça voor het eerst in meer dan honderd jaar het licht op groen voor publiciteit op de shirts. Men vond geen geschikte sponsor want het ‘symbool van Catalonië’ kon geen advertentie zijn. Daarom koos Laporta voor de kinderrechtenorganisatie van de Verenigde Naties: Unicef. Barça vertaalde dit in de oprichting van een eigen centrum met de naam Xarxa Internacional de Centres Solidaris met als doelstelling: de promotie van sport, educatie en gezondheid bij kinderen met een maatschappelijke achterstand. Barça meets Unicef leverde onder Laporta jaarlijks 1,5 miljoen euro – of de klassieke 0,7 procent van de algemene inkomsten – aan humanitaire hulp op korte en lange termijn. Barça slaagde waar de meeste ‘beschaafde’ landen faalden.
Conflict en crisis in Camp Nou
Mettertijd liep het imago van Laporta een paar deuken op. De welbespraakte president hield van het goede leven, neigde al eens naar een libertaire reflex en gedroeg zich niet altijd even standvastig. Hij kleedde zich uitdagend en kleurrijk modieus, in tegenstelling tot de starre ‘blauwe Partido Popular’ pakken van zijn tegenhanger van Real Madrid. Hij schuwde ook geen ‘polariserinkje’ meer of minder en raakte in 2005 in een zwaar dispuut verwikkeld met zijn ondervoorzitter Sandro Rosell, een zakenman met – later zou blijken dubieuze – connecties in het Latijns-Amerikaanse voetbalcircuit.
De scrupuleuze Rosell eindigde later in de nor, maar schreef in zijn boek Bienvenudo al mundo real zijn woede van zich af. Over de volgens hem te autoritaire aanpak van Laporta Over de volgens hem te grote sportieve invloed achter de schermen van Johan Cruijff. Over de keuze voor de ‘naïeve’ Frank Rijkaard als coach, terwijl hij de defensieve Braziliaanse wereldkampioen Felipe Scolari verkoos. Er kwamen dus barsten in het front. Na de euforie van 2006 volgde de terugval. Crisis in Camp Nou, met twee seizoenen zonder prijs. Laporta kwam zwaar onder vuur te liggen. In 2008 werd Rijkaard bedankt voor bewezen diensten en na een suggestie van Cruijff verkoos Laporta Pep Guardiola, de ‘piepjonge’ en onervaren coach van Barça B, boven José Mourinho als opvolger.
Pep Guardiola in de geest van Johan Cruijff
In die volgende twee jaargangen – van 2008 tot 2010 – van zijn ambtstermijn veroverde Laporta ècht de wereld met het beste voetbal uit de geschiedenis van het clubvoetbal. Bovendien met liefst zeven spelers uit de eigen opleiding – het beroemde instituut La Masia – waarvan de driehoek Xavi-Iniesta-Messi wereldniveau haalde. Cijfers zeggen zelden alles, maar in dit geval was de bewijsvoering overbodig. Totale plaatje van 62 confrontaties in La Liga, Copa del Rey en Champions League: 44 keer winst, zeven keer verlies en doelgemiddelde van 158-55.
Kampioen, na beslissing van 2-6 in Bernabeu tegen Real Madrid. Bekerwinnaar, na 4-1 tegen Athletic Bilbao. Champions League na 2-0 tegen Manchester United. Treble. Tiki Taka. Origineel: tiqui-taca. Samengevat: kortpassenspel, beweging van de bal, positie, intellect, technisch vernuft. Het genereren van balbezit tot meer dan zeventig procent. Volgens het Cruijffiaanse adagium: ‘Wie de bal heb, kan niet verliezen.’ Alex Ferguson van Manchester United, de succesvolste coach aller tijden, sprak na afloop van de Champions League-finale: ‘They can pass it all night. Barça’s passing will get you on a carousel and can leave you dizzy.’
De volgende maanden won Barça ook nog de Supercopa, de Europese Super Cup en de Wereldbeker voor Clubs. Zes trofeeën op rij. President Laporta realiseerde een sportief unicum en verliet Camp Nou in juni 2010 met nog een landstitel. Barça was onder zijn beleid een sportief en ethisch wereldmerk geworden. Dankzij de drie waarden van het Barcelonisme. Krijgt hij dit anno 2021 opnieuw voor elkaar?
