Had Jan Jongbloed niet kunnen duiken, is de vraag die steeds opkomt bij beelden van de beslissende 2-1 van Gerd Müller in de WK-finale van 1974. Bij zijn overlijden, op 82-jarige leeftijd, is het passend het antwoord te laten aan Jan Jongbloed zelf, doelman in twee (verloren) WK-finales.
‘Duiken is gewoon een kwestie van staan. Een metertje naar links of een metertje naar rechts. En als ik een bal echt niet tegen kon houden, dook ik niet. Daar had ik een klere hekel aan. Moet je weer opstaan… Ik was er te lui voor’, zegt Jan Jongbloed in de biografie met als titel Aparteling, die in 2019 verscheen. Over dat doelpunt van Gerd Müller zegt hij daarin ook nog: ‘Mensen die beweren dat de bal houdbaar was, hebben zelf niet gevoetbald.’
De keuze voor Jan Jongbloed (1940-2023) als doelman van Oranje in 1974 was verrassend. Jan van Beveren (PSV) gold onomstreden als de ‘beste doelman’ van Nederland. Maar bondscoach Rinus Michels greep een blessure van Van Beveren aan om de voorkeur van Johan Cruijff te volgen. Cruijff wilde een keeper die oog had voor de ruimte áchter de defensielijn, iemand die ook buiten het strafschopgebied kon ingrijpen. ‘Van nature ben ik een doelman die snel zijn doel uitkomt en graag ver uitloopt, als het moet’, zei hij er zelf over in 1974.
KEUZE VOOR ARIE HAAN
Jongbloed was ook een laconieke volbloed-Amsterdammer, vertrouwd met de brutaliteit van types als Cruijff, Suurbier en Krol. Ook Jan Jongbloed wist zijn mondje te roeren, zo liet hij als nauwelijks ervaren international snel blijken in 1974. Michels zat nog te dubben over de opstelling toen Jongbloed hem aanschoot. In de speelstijl van Michels en Cruijff paste een vrije verdediger, die doorschoof naar de middenlinie, iemand die meer deed dan het waken over de laatste linie. ‘Weet je dat het mijn idee was om Arie Haan voor die positie te kiezen. Michels zat te zoeken naar de juiste invulling. Toen ben ik naar hem toegestapt met de suggestie het eens met Arie te proberen’, vertelde Jongbloed mij een jaar of vier geleden.
Middenvelder was Arie Haan nog in 1974, bij Ajax, de club waar Jongbloed in Amsterdam-West en als keeper van het Amsterdamse DWS weinig van moest hebben. Drie keer wees hij een aanbod van Ajax af. ‘Pleurisjood’, beet hij in 1965 Ajacied Ben Muller toe in een onderling competitieduel. Dat kostte hem een schorsing van twee wedstrijden, die beide verloren gingen waardoor Feyenoord de landstitel kon grijpen.
DWS, allang geleden opgegaan in het amateurvoetbal, was dé club van Jan Jongbloed, de club waarmee hij in 1964 landskampioen werd en waarvoor hij in 1962 als invaller voor zes minuten in Oranje debuteerde. Pas in het voorjaar van 1974 kreeg zijn interlandloopbaan op 33-jarige leeftijd een vervolg. In totaal stond hij 24 keer in het doel bij het Nederlands Elftal.
De WK-finale van 1978 tegen Argentinië (3-1) was zijn laatste interland. Jongbloed verving Piet Schrijvers, die geblesseerd was geraakt. en ook na die finale diende zich de vraag aan: had Jan Jongbloed de goals van Mario Kempes niet kunnen voorkomen?
Jan Jongbloed, de doelman die vaak zonder handschoenen keepte, kwam uit voor vier clubs: DWS, FC Amsterdam, Roda JC en Go Ahead Eagles. Hij stond in het doel van Go Ahead Eagles toen tijdens een uitwedstrijd bij Sparta in 1984 het bericht doorkwam dat zijn 21-jarige zoon als doelman in een amateurwedstrijd dodelijk was getroffen door de bliksem. Een jaar later eindigde op 44-jarige leeftijd zijn keeperscarrière. Het onderzoek naar de hartklachten die zich na afloop van Haarlem – Go Ahead Eagles openbaarden, wees uit dat hij tijdens de wedstrijd door een hartinfarct was getroffen. Volgens precieze statistici was hij daarmee uitgekomen op 717 wedstrijden, als recordhouder in het Nederlandse profvoetbal.
