I ens podrem alliberar in Camp Nou – Ooit zullen we vrij zijn

I ens podrem alliberar. Zo klinkt het refrein dat Catalanen zingen als ze samen vreedzaam demonstreren. Met een miljoen mensen zijn ze vaak en dan zingen ze dus: I ens podrem alliberar. Zoals vijftig jaar geleden voor het eerst, zoals vandaag, maar niet voor het laatst. En nu er intussen al bijna 500 gewonden zijn gevallen in Barcelona, als gevolg van rubberen kogels en knuppelende knuppels van de Guardia Civil, trek ik graag de parallel tussen het lege Camp Nou tijdens de match tussen FC Barcelona en Las Palmas met spelers in shirts van de ‘democratische campagne’ en het volle Camp Nou op die historische 6 juli 1985 dat samen om vrijheid zong.

6 juli 1985 is een begrip in het Catalaanse collectieve geheugen: 6 De Juliol de 1985. Die dag voerde Lluis Llach (1948) zijn Camp del Barça op. Een optreden vol ontroering, hoop en humor in Camp Nou. Meer dan 100.000 Barcelonista’s zongen, dansten en lachten, de aansteker zwaaiend in de lucht zoals het bij goede concerten van historische aard betaamt. Llach construeerde zijn song L’Estaca tot de extase van de avond, zorgvuldig en toch spontaan. L’Estaca is een lied voor smeltende harten en rijzende vuisten, geconcentreerd rond dat onvergankelijke zinnetje I ens podrem alliberar. Ooit zal de vrijheid ons deel zijn! Lluis Llach schreef het in het toepasselijke jaar 1968. L’Estaca betekent letterlijk ‘de staak’, een ‘sta-in-de-weg’, de laatste rottende stut onder de dictatuur. En als we er samen tegen duwen, dan zal hij vallen: segur que tomba, tomba, tomba. Dit refrein werd in de vroege jaren zeventig uit volle borst gebruld na politierazzia’s tegen uitingen van de Catalaanse identiteit. Het is meer dan een kritische knipoog naar het wrede regime vol realpolitik van de Spaanse verdrukker Franco (1939-1975). Llach trad toe tot de muzikale beweging Nova Canco (het nieuwe lied) en ijverde voor politieke democratie, mensenrechten en de Catalaanse cultuur.

L’ Estaca roept op tot solidariteit en is vermomd als kreet uit het hart. Tot vandaag symboliseert het canto de Catalaanse – en wereldwijde – strijd voor de vrijheid. De meest fascinerende versie van L’Estaca bracht Llach dus ten gehore bij zijn Camp del Barça, nadien gevat in een sublieme, gelijknamige dubbelelpee.

Hij stond alleen met zijn gitaar, unplugged, op het podium tegenover 100.000 onzichtbare mensen in de duisternis en schommelde tussen emotionele uitersten. Eerst was er de onzekerheid, hij zong aarzelend over ‘opa Siset’ die de kleine jongen vertelde over ‘de staak die het volk de handen bond’. Bij het refrein ‘tomba, tomba, tomba’ barstte het publiek los. Dan kwam de droefheid over de dood van ‘opa Siset, die niet meer sprak’. Zijn laatste boodschap aan de jongen klonk: ‘als we samen duwen, dan breekt de staak’. Op het gelaat van Llach verscheen de lach, van het geluk, gevolgd door het breekbare zwijgen. Om dat unieke moment in de tijd te vatten: een koor van 100.000 culés neuriede zonder begeleiding in een betoverende atmosfeer die ene voor elk leven noodzakelijke slotzin I ens podrem allibar.