Van 6 tot 31 juli loopt UEFA Women’s Euro 2022 in Engeland. Stilaan krijgt het vrouwenvoetbal het respect dat het verdient. Dat heeft een eeuw geduurd. Dik honderd jaar geleden trok de eerste vedette van het vrouwenvoetbal, Lilly Parr, in Groot-Brittannië tienduizenden fans naar de stadions. De vrouwelijke variant van het voetbal stak op dat ogenblik de mannelijke inzake populariteit naar de kroon. Tot woede van de Engelse conservatieve bondsbonzen. Deze maand volgen miljoenen televisiekijkers de prestaties van onder meer Wendie Renard, de hedendaagse opvolgster van Lily Parr. Ondanks haar penaltymisser tegen België is zij de succesvolste ‘clubvoetbalster’ ter wereld: met Olympique Lyonnais won ze onder meer acht keer de Champions League.
Naar aanleiding van UEFA Women’s Euro 2022 brengen we ‘een kleine geschiedenis van het vrouwenvoetbal’ in verschillende afleveringen. Deze zal ook in het najaar verschijnen in het nieuwe boekzine ‘Heldinnen van het voetbal’.
Ze verhinderde dat in het ‘Duitse decennium’ Duitsland in 2011 een derde opeenvolgende wereldtitel zou winnen. En er volgden nog – weliswaar verloren finales – in 2012 op de Olympische Spelen en in 2015 opnieuw op de World Cup. Vandaag aandacht voor Homare Sawa.
Een Sakura voor Sawa en een hommage aan Homare en Japan op de wereldbekers van 2011 en 2015
In 2011 werd Japan wereldkampioen in het vrouwenvoetbal door de Verenigde Staten te verslaan. Vier jaar later waren de rollen in de finale omgekeerd.
Ik schreef na de finale van 2011 en voor de finale van 2015 deze hommage aan Homare Sawa, de beste voetbalster van haar tijd.
Naar aanleiding van de achtste finale België – Japan breng ik deze tekst opnieuw.
Ik wens Sawa opnieuw een sakura toe. Dat deed ik vier jaar geleden ook al. Ik zat toen in een stokoud hotel op de Duits-Oostenrijkse grens in het gezelschap van enkele Japanse toeristen te kijken naar de wereldbekerkwartfinale Duitsland – Japan. Vanuit Passau zou ik de volgende dagen langs de Donau naar Wenen fietsen.
Hoewel ik aanvankelijk sympathie had voor het Duitse team – vooral vanwege de fantastische dribbelaarster Lira Bajramaj, ooit een Kosvaars oorlogsvluchtelingenkind én vanwege het Duitse emancipatieprogramma rondom het voetbal – veranderde ik tijdens de match van mening. Vanzelfsprekend vanuit opportunistische overwegingen – ik was de enige niet-Japanner van het televisiekijkende gezelschap en het is altijd comfortabeler om te sympathiseren met de winnaar – maar toch ook vanuit een keuze voor kwaliteit. En die kwaliteit had een naam: Homare Sawa. Daarom keer ik terug naar mijn beginzin: ik wens Sawa een sakura toe.
In de Japanse cultuur heeft de bloem een bijzondere betekenis. Vooral de sakura – sierkers – straalt een zekere filosofie uit: het intens genieten van de bloei van het leven, in het besef dat die van korte duur is. Deze sensatie heeft Sawa tijdens het FIFA Frauen Weltmeisteschaft 2011 meegemaakt, ondergaan en vooral zelf gecreëerd.
Homare Sawa! De vrouwelijke Xavi! Ze is echter vooral de eigen speelse – op het veld – en sobere – in de dagelijkse omgang – zelf. Ze droeg voor Japan de aanvoerdersband tijdens de lange weg naar het wereldgoud. Men verkoos haar tot Goldener Ball – beste voetbalster – en tot Goldener Shuh – meeste doelpunten – van het toernooi. Niemand deed beter dan de spirituele leidster van de nadeshiko. De bijnaam van het Japanse nationale vrouwenteam heeft een dubbele betekenis: prachtige bloem, meer bepaald de roze anjer, en perfecte vrouw.
De 33-jarige Sawa scoorde in de finale met een sublieme ééntijdse en vanzelfsprekend lijkende intikker drie minuten voor tijd de gelijkmaker tegen de Verenigde Staten (2-2). Het was haar tachtigste doelpunt in 172 interlands. Ze verdiende haar eerste selectie op haar vijftiende, tegen de Filippijnen in 1993. Sawa bepaalt het ritme van de kunst van het middenveldspel van Japan: tiki taka, passing game, kurzpassspiel, beau jeu zoals het nog niet werd geopenbaard in het vrouwenvoetbal. Ze inspireert de offensieve kracht maar denkt tevens vanuit defensieve lijnen. Ze bekwaamde zich in de laatste bal: ze verkiest de subtiele toets – breed of diep – die de tegenstander misleidt, op het moment dat het te laat is om in te grijpen. Zie de heerlijke steekpass op Karina Maruyama die in de 108 ste minuut van de kwartfinale de Duitse verdediging te kijk zette voor een recordpubliek van 17 miljoen verdwaasde televisiekijkers.
Na afloop ontrolde het ontroerde Japanse gezelschap de slogan To our friends around the world: thank you for your support. Dat herhaalden ze tot in de finale. Ze brachten de slachtoffers van de aardbeving en tsunami van 11 maart 2011 in herinnering. De coach toonde al eens beelden van de tragedie om zijn elftal te motiveren. Daarom vertolkten Sawa en haar gemiddeld tien jaar jongere ploeggenoten niet zomaar enkele voetbalwedstrijden. Ze speelden voor het helen van de wonde, uit liefde voor het bedroefde land.
Met deze boodschap wonnen ze sympathie in de rest van de wereld. Die palmden ze vervolgens ook in met hun natuurlijke nonchalance – schril afstekend tegen het opgefokte Amerikaanse teambuildingsgoeroegedoe – en met het technische meesterschap in het zich immer herhalende samenspel. De briljante balschool kenmerkte zich door de klassieke Japanse noblesse: een vorm van door Homare Sawa uitgedragen authentiek adelschap. In een eigenaardige combinatie van schuchterheid, discretie en zelfbewustzijn.
Met de bloem van de hevige maar kortstondige levenskunst. Ik wenste Sawa toen een sakura toe. Maar zie, ze stopte, keerde terug en haalde zilver op de Olympische Spelen 2012 en goud op het Aziatisch Kampioenschap 2014. Zondag wacht haar een vierde finale op vier opeenvolgende toernooien, in haar zesde wereldkampioenschap. De Japanse wereldbekerzege van 2011 had een sterke impact op de samenleving: “raising the spirits of the people in the aftermath of the March 11 East Japan Earthquake.” De Nadeshiko League mocht een recordaantal fans en talrijke nieuwe sponsors verwelkomen. Sawa zelf ondertekende verschillende contracten met het bedrijfsleven en investeerde zelf fors in het meisjesvoetbal. Japan versloeg de voorbije vijf jaren in rechtstreekse confrontaties de wereldtop van het vrouwenvoetbal: Brazilië, Duitsland, Verenigde Staten, Zweden, Frankrijk. Dankzij The Nadeshiko Revolution: het letterlijk kleine elftal bekwaamde zich in positiespel, balbezit en snelle, korte passeerbewegingen en wordt omschreven als ‘het Barcelona van het vrouwenvoetbal’. De rol van Homare Sawa was daarin cruciaal: ondanks haar lengte van 1,64 cm ging ze geen duel uit de weg. Dertig jaar geleden begon ze te voetballen omdat ze haar jongere broer naar het veld volgde en werd uitgenodigd door diens coach om mee te spelen. Maakt ze in haar interland nummer 201 ditmaal echt de allerlaatste keer het verschil? Ik wens haar in de finale van de FIFA Women’s World Cup 2015 tegen de Verenigde Staten nogmaals een sakura toe.
Een sakura voor Homare Sawa, de waardige opvolgster van Mia Hamm.
