Het WK voor clubs is weer begonnen. Namens Europa is Bayern München vertegenwoordigd, dé Europese voorbeeldtopclub. Maatschappelijk betrokken, en nog altijd met een meerderheidsbelang voor de supporters. In een ruime handvol delen schetst De Witte Duivel de geschiedenis van Der Rekordmeister.
Deel 5: FC Bayern werd FC Beckenbauer in het begin van de 21ste eeuw
Maar der Franz, hij keerde terug – als coach en president, herlees ook even zijn belevenissen in aflevering 4 van dit feuilleton – en liet Bayern evolueren van voetbalvereniging tot een innoverend sportbedrijf dat teert op merchandising, televisierechten en marktpositie. Via hem koppelde de bestuurskamer voetbalinzicht aan economische présence en contacten met de politieke macht. Samen met manager Uli Hoeness en vicepresident Karl-Heinz Rummenigge vormde hij een parade van persoonlijkheden uit de jaren zeventig. Ze tekenden naast een netwerk van old boys – met Gerd Müller en Sepp Maier in de sportieve staf – ook een efficiënt apparaat uit met zestien topsponsors.
Maar de club behield zelf alle rechten, zodat geen enkel bedrijf invloed had op de ultieme besluitvorming. Sinds de internationale opkomst van Bayern in de jaren zestig behoren minister-presidenten van de CSU, door politieke waarnemers omschreven als Bayerische Staatspartei, tot de onafscheidelijke entourage. Volgens literatuurcriticus Helmut Böttiger identificeerde Bayern zich lange tijd volledig met de conservatief-christelijke CSU, die vervolgens het voetbalbolwerk op zijn beurt beschouwt als een Staatsverein, als product én uithangbord van haar beleid: ‘FC Bayern is de club van het land Beieren en niet van de stad München.’
Franz Beckenbauer beroemt zich op zijn sympathie voor Franz-Jozef Strauss. De man die hij als zijn politieke vader ziet – en naar wie de luchthaven van München is genoemd – zat in de jaren zeventig verkleefd aan verkeerde politieke denkbeelden: hij droeg zowel de Chileense Pinochetdictatuur als de Zuid-Afrikaanse apartheidswaan een warm hart toe. In de vroege 21ste eeuw liep er een rechtstreekse lijn van de Beierse minister-president Edmund Stoiber naar voorzitter Beckenbauer. Voor de libertijnse levenswandel van zijn vriend kneep de partijleider – die het katholieke huwelijk als enig zaligmakende relatievorm propageerde – graag een oogje toe.
Bayern polariseert
Bayern polariseert. Dat bleek uit sociologisch onderzoek, men is voor of tegen. Het is de rijkste, succesvolste en meest gehate club van Duitsland. Beckenbauer stond steeds boven het gewoel maar liet manager Uli Hoeness de contradictie in zich dragen: het conflict met de concurrentie aanpoken, psychologische oorlogsvoering en harde zakelijkheid. Dat was ‘der Uli’ op het lijf geschreven en hij blonk er met plezier in uit. Maar tegelijk toonde hij zijn sociale kant: benefietwedstrijden voor clubs in financiële nood en voor Unicef, Artsen Zonder Grenzen, Amnesty International, het plaatselijke welzijnsveld en de antiracistische beweging. Bayern kant zich openlijk tegen vreemdelingenhaat.
Bayern heerste tot aan de nieuwe Champions Leaguezege in 2001 met voorgeprogrammeerd voetbal van achteruit. Met de libero – na Beckenbauer kwam zijn minder begaafde evenbeeld Lothar Matthäus – als meester van de kunst. Berekenend toeslaan tot in de laatste seconde. Dodelijk Duits, zonder zwier, passie, fantasie en kwetsbaarheid. Het nieuwe Bayern miste de schwung van het oude Schwabing en had nood aan een terugkeer naar haar verborgen geschiedenis.
Outro
Schwabing, de straat is er van de muzikanten. Ieder heeft er recht op zijn eigen stem. Ik keek tijdens mijn bezoek in 2001 toe hoe rockende jongens van de tegencultuur in het Duits Lou Reeds I’m waiting for my man geselden. Grootmoeder in plaatselijke klederdracht zingt uit volle borsten Beierse schlagers. Gelukkig was er het mooie Japanse meisje met de klassieke harp en de cantates van Bach. En een Russisch oude mannenkoor, met een van melancholie overlopend verlangen naar Balalaïka. Voor enkele miserabele Pfennig per dag.
En Franz Beckenbauer, die ontving – als organisator van het wereldkampioenschap – van het culturele voetbalgenootschap DFB Kulturstiftung in 2006 de eerste Walther Bensemann Preiss. Zo maakte de man met de glinsterende bril en het gestileerde kapsel op zijn zestigste alsnog kennis met de grensverleggende filosofie van de medestichter van FC Bayern. Beckenbauer citeert graag zichzelf: ‘Nur die Härtesten überleben bei uns.’ Bensemann doopte het voetbal om als: ‘Ein System der Freiheit.’
München blijft de metropool van het contrast en Bayern – sinds het WK van 2006 in de ultramoderne Allianz Arena – het begin en het einde van het Duitse voetbal.
