BELGIE – BRAZILIE 5-1/ BRAZILIE – BELGIE 5-0: RODE DUIVELS VERSUS GODDELIJKE KANARIES

In de achtste finale treft België Brazilië. Er staan slechts vier duels tussen de Rode Duivels en de Selecao op het historisch erfgoedprogramma. Ze hadden telkens wel iets: de 1-2 vriendschappelijk in 1988 was de laatste interland op de Bosuil. De 2-0 nederlaag op het WK 2002 herinnert iedereen zich nog omwille van het afgekeurde doelpunt van Wilmots. Maar de meest tot de verbeelding sprekende partijen vormden een dubbel duel in de vroege jaren zestig: 5-1 op de Heizel in Brussel, 5-0 in het mythische Maracana. Tegen twee van de beste voetballers aller tijden. Een getuigenis van de Anderlechtspelers Paul Van Himst en Georges Heylens.

Paul Van Himst over België – Brazilië 5-1 op 24 april 1963: ‘Winnen tegen zes wereldkampioenen’

Als één Belgische voetballer een relatie heeft met Brazilië is het ongetwijfeld Paul Van Himst. Zijn koffiebedrijf heet niet voor niets ‘Brésor’, een samenvoeging van Brésil ( Brazilië) en or ( goud). De viervoudige Gouden Schoen was één van de hoofdrolspelers in de 5-1 zege van de Rode Duivels tegen wereldkampioen Brazilië in 1963 en ontmoette verscheidene keren Pelé. Ze traden zelfs samen in een film op.

‘Nee, ik heb geen professionele band met Brazilië’, vertelde Van Himst ons. ‘Wij werken inderdaad met Braziliaanse koffie, maar kopen die in Antwerpen in. Het is heel zachte koffie, uit de streek rond Santos. Ja, inderdaad, dat moet goeie zijn.’

Van Himst was met de Rode Duivels in Mexico toen Brazilië voor de derde keer wereldkampioen werd. Die ploeg wordt door velen het beste elftal aller tijden genoemd. ‘Ik vond het Braziliaanse elftal van 1962 beter’, oordeelde Popol. ‘Met Pelé en Garrincha.  Ik vond Garrincha een onwaarschijnlijke voetballer. Toen Pelé tijdens het WK in Chili geblesseerd uitviel, voerde hij in zijn eentje de Brazilianen naar de wereldtitel.’

‘Ik vond Garrincha even goed als Pelé. Het waren natuurlijk twee verschillende types. Pelé speelde achter de diepe spits, had een geweldig schot en  was ook met de kop uitzonderlijk sterk. Maar Garrincha vond ik echt ongelooflijk. Een echte individualist. Een Hazard of Messi in hun allerbeste dag doen mij aan hem denken.’

‘Garrincha had van die bananenbenen’, vervolgde hij.  ‘Waarmee hij, misschien wel beter dan Pelé, een wedstrijd kon forceren of een tegenstander kapot spelen. Hij stond voor de bal en maakte bewegingen met zijn lichaam waardoor de tegenstander geregeld op zijn gat viel. Garrincha was een echte attractie op een voetbalveld.’

Van Himst kwam als voetballer  verscheidene keren zelf in contact met het Braziliaanse voetbal. ,Een vriendschappelijke wedstrijd in het bijzonder zal iedereen zich voor de eeuwigheid herinneren’, tekende Paul op in zijn autobiografie ‘Over Mezelf’. ‘België-Brazilië op 24 april 1963. Eindstand 5-1. Brazilië was in 1962 wereldkampioen geworden en verlengde daarmee zijn titel van vier jaar eerder. Chili 1962 was een grillige wereldbeker geweest, met ontzettend veel wedstrijden die uitdraaiden op je reinste schoppartijen. In de eerste ronde al hadden ze de goddelijke sterspeler Pelé verloren. Zijn vervanger heette Amarildo en zou de revelatie van het tornooi worden. Brazilië versloeg in de finale Tsjechoslowakije, en heette een verdiende winnaar te zijn. Het spel was minder frivool dan vier jaar eerder, maar gezien de aard van de Wereldbeker was iedereen opgelucht dat een ploeg die positief voetbal speelde, het uiteindelijk haalde.’

‘Het was de lightversie van die wereldkampioen die op 24 april 1963 naar België kwam. Pelé was er niet bij. Didi en Garrincha evenmin. Dat trio gaf een buitengewoon elftal nog een extra dimensie, maar dus niet die avond in Brussel. Toch stonden er wel degelijk zes wereldkampioenen op de mat. Gilmar in doel, achteraan Djalma Santos en Mauro, middenvelder Zito en vooraan Zagallo en wereldbekerheld Amarildo.’

‘Maar die dag zou de wereldkampioen dus zoek gespeeld worden door de Belgen. Met één man in een hoofdrol, niet Paul Van Himst, wel Jacky Stockman. ‘Zorro’ voor de vrienden. Zorro speelde die dag de match van zijn leven. Hij scoorde drie keer. Met revanche als brandstof. Vier uur voor de wedstrijd moest hij zich nog verantwoorden voor de groene tafel op de Belgische Bond. Hij kreeg er een schorsing van drie weken aan de broek. Aanleiding was een scheldtirade aan het adres van de scheidsrechter na afloop van de wedstrijd Sint-Truiden tegen Anderlecht. We hadden die met 1-2 verloren en de scheidsrechter had ons weinig diensten bewezen. Stockman ging zijn ongenoegen nogal nadrukkelijk kenbaar maken. Hij stelde de scheidsrechter voor om het logo op zijn shirt van de Belgische Voetbalbond te vervangen door dat van Standard.  Eindresultaat was dus een schorsing van drie weken. Veel te veel vond Stockman, want al bij al had hij de waarheid naar zijn mening weinig geweld aan gedaan. Hij stapte na de uitspraak in een taxi en kwam net op tijd aan in het Heizelstadion. Met een rothumeur, maar dat bleek dus de ideale geestesgesteldheid voor een onvergetelijke prestatie. Na vier minuten al mocht Gilmar de bal uit zijn net vissen. Samenspel tussen Paul Vandenberg en Pierre Hanon.  Vandenberg lepelde de bal in de loop van Stockman en die haalde verschroeiend uit. 1-0.’

“Doelpunt nummer twee kwam van mijn voet: slechte communicatie tussen doelman Gilmar en Mauro.  Ik strafte het af. Met buitenkantje rechts uiteraard, mijn handelsmerk. De Brazilianen raakten het spoor helemaal bijster. Altair duwde de bal in het eigen doel dat doelman Gilmar net daarvoor nogal lichtzinnig had verlaten. De blunderende Braziliaanse goalie: de eeuwige achilleshiel van de Seleçao. Daarna was het weer aan mijn aanvalspartner Stockman. Hij deed er twee schitterende goals bovenop. Helemaal verschillend in constructie, maar daarom net zo tekenend voor zijn ongebreidelde talent. De 4-0 was een afstandsschot van buiten de zestien, de 5-0, een forfaitscore tegen de wereldkampioen, kwam er na een razendsnelle dribbel tussen drie verbouwereerde Brazilianen. De 50.000 toeschouwers op de Heizel gingen uit hun dak, ook al milderden de Brazilianen nog tot 5-1. Enthousiasme in het Heizelstadion vereiste sowieso een buitengewone prestatie, het stadion had toen de weinig flatterende bijnaam ‘de grootste frigo van België’.”

Georges Heylens over Brazilië-België 5-0 op 2 juni 1965: ‘De onvergetelijke Maracanashow van Pelé en Garrincha.’

Georges Heylens (1941) won zes landtitels met Anderlecht in de periode 1960-1973 en werd 67 keer geselecteerd voor België. Zijn zwaarste nederlaag leed hij tegen Brazilië op 2 juni 1965: 5-0 in Rio de Janeiro. Toch blijf het voor hem zelf een onvergetelijke gebeurtenis. In Brazilië herinnert men zich de wedstrijd als de come-back van Garrincha. Die trok voor het eerst sinds de wereldbekerfinale van 1962 het shirt van de Seleçao aan, als gevolg van hinderlijke blessures, privébeslommeringen en bestuurlijke intriges allerhande. De literaire journalist Nelson Rodrigues schreef over deze match: “Brazilië voelde zich depressief, vrienden. En waarom? Volgens een sociologisch onderzoek als gevolg van de economische crisis. Na deze 5-0 tegen België weet ik het antwoord. Brazilië was treurig omdat we Garrincha gemist hebben. We hadden het lachen verleerd omdat Garrincha drie jaar niet had gevoetbal voor Brazilië. En plots was hij weer daar. Het volk jubelte en met hem leerde het weer plezier maken en bevrijdde het zich van zijn depressie.”

Georges Heylens reisde naar Rio af in euforische stemming: “Zondagnamiddag versloeg Anderlecht rivaal Standard in de finale van de Beker van België. We vierden feest tot diep in de nacht in een dancing aan de Naamse Poort in Brussel. Net voor ik naar de luchthaven vertrok, passeerde ik langs het hospitaal om…de geboorte van mijn zoon te vieren. Ik kon mijn geluk niet op. In Rio voelden we ons aanvankelijk als koningen want we logeerden aan de Copacabana. Roger Claesen, het geniale enfant terrible van Standard, nodigde me uit om hem te volgen naar de favela’s, die zich op wandelafstand bevonden van het strand. Ik sputterde wat tegen maar hij overtuigde me, hij kende toch geen angst? Amper sukkelden we in de favela of een pak grijnzende tronies staarden ons aan. Een bende van tien jonge gasten had ons in het vizier. Ze stormden op ons af. ‘Lopen’, schreeuwde Roger, die ineens heel wat minder dapper leek dan een kwartier eerder. Het ergste van al: hij was veel beter te been dan ik en liet me ter plaatse. Ik perste er een spurt uit die ik op een voetbalveld niet eerder had gedemonstreerd. We bereikten net op het hotel. Een minuutje talmen en ze hadden ons tegen de grond gesleurd en onze zakken leeggeroofd. Claesen dacht dat even te regelen met die gasten.” Amper bekomen van dit onaangename voorval, bracht het bezoek aan Maracana een nieuwe vorm van opwinding. Georges Heylens: “Zo immens, nooit eerder en nooit later gezien: 200.000 plaatsen en er waren er meer dan 150.000 van bezet. We kregen een rammeling van vijf doelpunten tegen nul maar we speelden de eerste helft goed mee. Na de pauze ontbond Pelé zijn duivels: hattrick, met goals op de 49 ste, 64 ste en 75 ste minuut. Garrincha dribbelde onze organisatie aan flarden. We zagen af tot e met in de tweede helft. De Brazilianen speelden tiki-taka zoals Barcelona vandaag. Ze hielden de bal in de ploeg zolang ze wilden. Pelé was alomtegenwoordig: atletisch, snel, technisch en hij bleef nooit statisch op dezelfde plaats. Hij zocht de bal op en opende de ruimte voor anderen met zijn bewegingen. Ik speelde ook tegen Alfredo di Stefano maar ik schat Pelé hoger in qua techniek. De Argentijn van Real Madrid toonde zich leper en collectiever. Garrincha viel niet te bespelen: wat een bewegingen, wat een kronkels. Kon je hem niet kort in de rug dekken, dan kreeg je geen bal te zien. Yves Baré van Club Luik was zijn rechtstreekse tegenstander. Vooraf hadden we gesproken hoe hem aan te pakken. We besloten om te ‘anticiperen’, met andere woorden om te proberen voor hem bij de bal te zijn. Ook dat lukte amper want Garrincha stond voortdurend met zijn kont achteruit en schermde de bal af met zijn armen en zijn rug. Dacht je dat hij buitenom ging en probeerde je die kant af te blokken, dan draaide hij vliegensvlug naar binnen. In zijn glorietijd viel Garrincha niet te bestrijden. Yves Baré lag meer op de grond dan wat anders. Ik kon op het einde van de match ook de pijlsnelle Rinaldo niet meer bijbenen en die prikte de 5-0 voorbij doelman Nicolay. Het publiek viel niet meer te houden. We beleefden aan den lijve de sambasfeer op Maracana. Een ervaring voor het leven. Gelukkig ontsnapten we aan die favelabende. Ik mag er niet aan denken dat ik deze match zou hebben gemist.”