Alarm krijgt geen echo

Het voetbalseizoen is in Nederland nog lang niet voorbij. Het enthousiasme voor Oranje wakkert aan nu de vrouwen als Europees kampioen naar het WK in Frankrijk gaan en de mannen hun opleving mogen onderstrepen in de Nations League. De prestaties van Ajax in de Champions League hebben de mineurstemming verdreven. Het Europees kampioenschap van Under 17 stimuleert de hoop op doorstroming van nieuwe talenten, van wie sommigen al bij clubs in de Premier League onder contract staan.

Als de zon schijnt is het tijd om het dak te repareren, hebben de Nederlandse clubs kennelijk geredeneerd. Na jarenlang oeverloos soebatten zijn ze het plotseling eens geworden over aanpassing van de degradatieregeling. Vanaf volgend seizoen zakt zowel nummer 17 als 18 van de Eredivisie rechtstreeks naar de Eerste Divisie. De ploeg die zestiende wordt, moet in play-offs met clubs uit de Eerste Divisie het hachje zien te redden.

Afgezien van de play-offs tussen vier subtoppers om de laatste Europese kwalificatieplaats blijft het Nederlandse voetbal verder verschoond van een verlengstuk aan de reguliere competitie. De eindstand behoudt daarmee grotendeels  zijn waarde, de Eredivisie blijft overzichtelijk.

GROEIENDE KLOOF

Ondertussen groeit wel de kloof tussen enerzijds Ajax en PSV en anderzijds de rest die financieel steeds verder achterop raakt.  Alleen al de Champions League levert Ajax dit seizoen bijna 100 miljoen euro op aan prestatiebonussen, entreegelden en marketinginkomsten. Veel hoger nog vallen vermoedelijk de transferopbrengsten uit voor Frenkie de Jong (Barcelona), Matthijs de Ligt (naar wie meerdere clubs dingen) en wie nog meer volgt.

De financiële positie van Ajax  maakt de Amsterdamse club vooralsnog onaantastbaar krachtig in het Nederlandse voetbal. Volgens de laatste gepubliceerde cijfers bedroeg het eigen vermogen van Ajax eind 2018 al 179 miljoen euro, meer dan het vijfvoudige van PSV. De rest volgt op nog veel grotere afstand.

WARENONDERZOEK

Een vergelijkend warenonderzoek van de cijfers per club leidde vorige week tot een Open Brief van de Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA). Het waren schokkende cijfers met negen indringende aanbevelingen voor clubs, KNVB en externe accountants. In deze vorm werd niet eerder zo’n inkijkje gegeven in alle financiële huishoudingen van de Nederlandse clubs,  maar het alarmsignaal kreeg nauwelijks een echo; niet bij de clubs, niet bij de voetbalbond, niet in de media.

 ‘Het ontbreken van eigen vermogen is bedreigend voor het voortbestaan van veel clubs’, rapporteert de NBA. De accountants becijferden dat in de Eredivisie vijf clubs en in de Eerste Divisie zelfs tweederde méér schulden hebben dan bezittingen. In de Eredivisie betrof dat vorig seizoen ADO Den Haag, FC Utrecht, FC Twente (vorig jaar gedegradeerd, nu teruggekeerd), Excelsior (dit seizoen gedegradeerd) en Roda JC.

RODA JC BERGAFWAARTS

Met name Roda JC ondervindt nu hoe kwetsbaar het is in financieel opzicht. De club uit Nederlands Limburg handhaafde zich jaren achtereen ruim boven de veilige middenmoot. Dankzij transfers kon het financieel steeds overeind blijven. Na het overlijden van geldschieter Nol Hendriks (in 2017) is het bergafwaarts gegaan, sportief en financieel. Dit seizoen bleef Roda in de Eerste Divisie op de dertiende plaats steken. Financiële problemen bedreigen Roda JC nu de 79-jarige grootaandeelhouder Frits Schrouff (79,98 procent) van zijn aandelen af wil en de andere aandeelhouder, de Zwitserse Rus Aleksei Korotaev (20 procent), na een rechtszaak nog niet weg mag uit  Dubai.

De situatie bij Roda JC illustreert hoe afhankelijk de club zich heeft gemaakt van gulle supporters en transferinkomsten. Op dat laatste aspect legt de accountants organisatie NBA een zere vinger. ‘Al meerdere jaren is er bij veel clubs sprake van een negatief exploitatieresultaat vóór transferopbrengsten. De jaarlijks sterk wisselende transferopbrengsten zorgen voor een zeer wisselend nettoresultaat.’

AFHANKELIJK VAN TRANSFERS

De NBA komt tot dat oordeel door in de analyse van de cijfers nadrukkelijk onderscheid te maken tussen de financiële resultaten uit de dagelijkse bedrijfsvoering en de resultaten uit transfers waarvan veel clubs zich afhankelijk hebben gemaakt. Liefst 13 van de 18 clubs in de Eredivisie hadden transfers nodig om een verlies om te buigen in een positief resultaat. Ook Ajax en PSV behoorden daartoe in het seizoen 2017-2018. Dankzij een bedrag van 148 miljoen (opbrengsten minus uitgaven en afschrijvingen) konden de 18 clubs een gezamenlijk verlies van 112 miljoen euro omzetten in 36 miljoen winst.

De accountantsorganisatie waarschuwt de clubs voor die rekenmethode: ‘Door met name de clubs in de Eredivisie wordt gesteld dat een negatief eigen vermogen geen probleem is omdat de waardestijging van zelfs opgeleide spelers bij het vermogen opgeteld moet worden. Door  deze ‘stille reserves’ zou het eigen vermogen feitelijk positief zijn. Dit is op grond van de verslaggevingsregels van accountants niet toegestaan.’

BRUTO BINNENLANDS PORODUCT: 0,5 PROCENT

De NBA voelde zich geroepen tot een openbare waarschuwing omdat voetbalclubs permanent in de publieke belangstelling staan en in geval van financiële nood snel een beroep doen op de faciliteiten van gemeente en de vrijgevigheid van trouwe geldschieters. Ter relativering wordt wel gesignaleerd dat het aandeel van de sector betaald voetbal in  het bruto binnenlands product (BBP) van Nederland economisch gezien van beperkte betekenis is. De 540 miljoen die er in het seizoen 2017-2018 in omging was niet meer dan 0,5 procent van het BBP. ‘Vanuit maatschappelijk perspectief speelt de sector een belangrijke rol in de samenleving.’