Willem, de nationale knuffelbeer

Johan Cruijff mocht helaas geen 75 jaar worden. De verjaardag van Willem van Hanegem, dat andere groot icoon van het Nederlands voetbal, is uitgegroeid tot een nationale gebeurtenis. Documentaires op verschillende tv-zenders getuigen van veel liefde en waardering. In grote  verhalen en  interviews in de kranten blijkt hij nog altijd een bijzondere persoonlijkheid. Een groot theater in Rotterdam loopt vol voor de massale felicitatieronde.

Zijn 75ste levensjaar verliep onrustig. Eind 2017 werd bij hem prostaatkanker geconstateerd. Na 45 behandelingen werd hij genezen verklaard. Een dubbele longembolie in het najaar veroorzaakte nieuwe zorgen. Het medeleven illustreerde de populariteit van deze nationale knuffelbeer.

Geen enkele voetballer maakt in Nederland zoveel los als Willem van Hanegem – bij de senioren die zwelgen in nostalgie, bij de jeugd die zijn cynische humor adoreert,  bij de Nieuwe Nederlanders met een migratieachtergrond die zich geknuffeld voelen door hem. Willem heet hij kortweg. Zijn bijnaam De Kromme raakt stilaan in de vergetelheid.

BIJNAAM

De Kromme, zo werd hij eind jaren zestig van de vorige eeuw gedoopt door sportjournalist  Maarten de Vos (1941-2012), een grondlegger in de Nederlandse sportjournalistiek die verder ging dan het registeren van doelpunten en hoekschoppen. De kromme steekpass, destijds nog throughpass genoemd, was het handelsmerk van Willem van Hanegem, bij voorkeur met de buitenkant van zijn linkervoet waardoor de bal een kansrijk effect kreeg.

Met zijn acties speelde hij een hoofdrol in de glansjaren van Feyenoord,  dat in 1970 als eerste Nederlandse club de Europa Cup voor landskampioenen won, gevolgd door het winnen van de wereldbeker voor clubs en de UEFA Cup in 1974. Als trainer leidde hij zijn club naar het landskampioenschap van 1993 en twee beker-triomfen. Van Feyenoord kon hij zich nooit meer losmaken, ook al speelde Van Hanegem, opgegroeid in Utrecht, ook nog bij  AZ, Chicago Sting en FC Utrecht. Ook nu hij op woensdag 20 februari 75 jaar wordt, blijft Feyenoord hem beroeren, al woont hij dan al jarenlang ruim vijftig kilometer verderop in Haarlem.

FEYENOORD

Als Feyenoord verliest, lijdt Willem mee. Dan gaat hij op in cynisme en knorrigheid,  dan deugt er weinig nog van. Extra wrang is daarom dat Feyenoord rond zijn 75^ste verjaardag in een nieuw dip terecht is gekomen. Drie uitwedstrijden achtereen gingen verloren. Zelfs de derde plaats komt nu in gevaar voor de landskampioen van 2017.

,,Eerlijk gezegd zie ik een beetje op tegen mijn verjaardag. Al is het nog niet zo erg als naar Feyenoord kijken”, liet Van Hanegem optekenen in zijn wekelijkse column in het AD.  Hij wil maar niet snappen dat het zo slecht gaat met Feyenoord. ,,Tegen PSV en Ajax hebben ze laten zien hoe goed ze kunnen voetballen. Toch weten ze dat niveau niet vast te houden. Wat gebeurt daar in de tussentijd? Bij Feyenoord is iets echt goed mis. Ze houden er elkaar de hand boven het hoofd. Ze stappen er met z’n allen steeds te gemakkelijk overheen. Niemand hakt knopen door. Zo’n club is Feyenoord geworden. Dat is wat zeer doet. Verschrikkelijk.”

Willem van Hanegem spreekt de taal van de supporter in Rotterdam-Zuid, waar elke week nieuwe verwachtingen worden opgeschroefd, telkens opnieuw, ook na elke miskleun. De trouwe kern adoreert hem. Van Hanegem zal ze nooit corrigeren als ze zich weer eens te buiten. Hij wil het liefst begrip opbrengen voor hun emotie. Zo blijft hij populairder bij de harde kern dan in de bestuursloges.

TROFEE

Toen hij onlangs een naar hem genoemde trofee moest uitreiken aan de ‘beste supporter’ viel zijn keus op een fan die met zijn vrienden al jarenlang prachtige spandoeken maakt. Ook toen bleek dat aan de uitverkoren supporter een stadionverbod was opgelegd wegens vandalisme, hield Willem vast aan zijn keus. Dan maar geen uitreiking op de jaarlijkse nieuwjaarsreceptie, Van Hanegem zocht de winnaar zelf wel op.

Het is een voorbeeld van de onafhankelijke geest die in hem rondwaart. Een kind van het no-nonsense-tijdperk is hij. Van Hanegem walgt van gekunsteld gedrag, van kapsones, van hoogdraverij.  Hij heeft genoeg aan zijn Opeltje Agila. ,,Al die wijsneuzen op tv, die blocnotes in de dug-outs en dat rennen langs de zijlijn, het voegt niks toe. Spelers worden gedwongen om samen de warming-up te doen en daarna voeren ze in de kleedkamer en op het veld nog een scrum uit. Als iemand gewisseld wordt, moet hij iedereen een handje geven…”

‘OP ENKELTES MIKKEN’

Van Hanegem heeft er niets mee, met zulke nieuwlichterij. Hij was een coach die spelers vertrouwen wilde geven, niet door ze in een keurslijf te dwingen. Zoals hij zichzelf als speler door ingevingen wilde laten leiden, niet door instructies. Passing, dribbels, kopballen, tackles en het meesterschap over de bal markeerden zijn spel.  Daarin paste ook intimidatie van de tegenstander, met brute charges, met gemene acties soms. ,,Een geweldige speler, maar hij was er te veel op uit om anderen invalide te maken. Ik heb het nooit begrepen, dat op die enkeltjes mikken’, zei Jan Mulder in 1998, live op tv, recht in het gezicht van Van Hanegem.

‘Ik heb jou wel eens een tikje gegeven, maar toen had je het er naar gemaakt. Hij kon wel aardig spelen, maar hij was een heel vervelende gozer. Een sarder’, reageerde hij op de aantijgingen van Jan Mulder. Pijnlijke tv was dat, de gespannen sfeer smolt pas weg toen er beelden volgden waarop Van Hanegem in de weer was met mensen met een verstandelijke beperking die bij AZ  Alkmaar als vrijwilliger werken. Het hoofd van Willem zakte weg tussen zijn schouders, zoals dat eerder te zien was toen hij op tv uitlegde waarom hij zich had afgemeld voor het WK van 1978 – mentaal geblesseerd omdat hij voelde dat Ernst Happel het vertrouwen in hem had verloren.

Twintig jaar later lieten zijn oogappels van AZ  Van Hanegem opnieuw huilen. Er viel een veelzeggende stilte aan de tv-tafel. Het medeleven van de Nederlandse tv-kijkers heeft hem nooit in de steek gelaten.

TWITTER: @hmees