De aangever van Johan Cruijff

Zijn dood was belangrijk genoeg voor de prime-time-editie van het NOS Journaal. Zoveel betekenis had Tonny Bruins Slot,  die zondag 1 november op 73-jarige leeftijd is overleden. Zijn ogen vormden jarenlang  de satelliet van Johan Cruijff. Elf jaar lang was hij zijn rechterhand, bij Ajax en Barcelona, een baken waarop Cruijff als coach kon vertrouwen.

,,Ik ben het type trainer die liever coacht en een ander de training laat doen. Tonny Bruins Slot vulde mij perfect aan”, zegt Johan Cruijff in de geautoriseerde biografie Mijn Verhaal, die in 2016 na zijn overlijden verscheen.

Tonny Bruins Slot was veel méér dan de assistent die trainingsvormen bedacht en op het trainingsveld in de geest van Cruijff de regie voerde. Gaandeweg werd hij steeds belangrijker als de scout die van elke tegenstander, van elke mogelijke interessante toekomstige speler, gefundeerde analyses kon maken.  In die rol bleef hij tot kort voor zijn dood actief, voor zover het hem nog gegund was. Vorige maand nog leverde hij een uitvoerige analyse over Liverpool in, vorige week nog stuurde hij Erik ten Hag tips en berichtjes over Atalanta Bergamo.

,,Johan heeft mijn kijk op voetbal gevormd en veranderd. Hij leerde me in de huid te kruipen van een hoofdcoach. Je moet mij zien als aangever”, citeerde AD-journalist Maarten Wijffels hem dinsdag in een In Memoriam waarin naar voren komt hoe bevlogen hij zijn taken uitvoerde.

Bruins Slot ging zo ver dat hij veel van zijn bevindingen zonder terughoudendheid deelde met journalisten. Dan was hij een aangename gesprekpartner, altijd overtuigd van zijn eigen gelijk. Zo konden we dan, vaak beter dan van Cruijff zelf, begrijpen wat zijn baas bewoog en bedoelde.

FINALE CHAMPIONS LEAGUE 1994

Hilarisch, maar achteraf ook pijnlijk, in die reeks ontmoetingen is een gesprek met ons, een groepje Nederlandse journalisten, in mei 1994 op het dakterras van hotel Pentelikon in Athene. Op de maandag voor de finale van de Champions League tegen AC Milan was dat. Twee dagen eerder was Barcelona – met Romário, Stoitsjkov, Koeman, Laudrup, en Guardiola – voor de vierde keer op rij kampioen van Spanje geworden. Met wat geluk,  dat wel, maar in de roes van het succes ging de hoogmoed op de loop met Barcelona.

Niets deugde er nog van tegenstander AC Milan, wist Tonny Bruins Slot heel zeker. Twee keer had  hij Milan bekeken. Haarfijn legde hij uit waarom Barcelona zoveel beter was, mentaal, tactisch en technisch, ook omdat het defensie-duo Baresi-Costacurta ontbrak. Een extra aderlating nu Ruud Gullit bij Sampdoria speelde, Frank Rijkaard bij Ajax en de chronisch geblesseerde Marco van Basten alleen maar met ballen sjouwde op het trainingsveld.

‘NEDERLANDSE MENTALITEIT’

Even later herhaalde Johan Cruijff op het podium voor de internationale media wat Tonny Bruins Slot ook hem had voorgehouden.  ,,AC Milan is allang niet meer de ploeg van enkele jaren geleden. De kwaliteit is een stuk minder, voetballend gezien, maar ook mentaal”, declameerde Cruijff. ,,Want voetballen met de drie Nederlanders is heel wat anders dan zonder. Dat scheelt vooral in de mentaliteit. Nederlanders willen altijd iets uitproberen, vandaar dat ze met een verrassing komen, wat dan vaak de doorslag geeft.”

De minachting van Cruijff explodeerde als een projectiel, geladen met inspiratie, in het Italiaanse kamp. Fabio Capello hoefde zich niet meer in te spannen om Milan mentaal op te laden. Savicevic, Boban, Desailly, Tassotti, Maldini en Donadoni etaleerden hun miskenning in een flonkerende galashow, 4-0 werd het die avond. Zelden onderging Johan Cruijff als coach zo’n grote vernedering als op 18 mei 1994 in Athene. Nog twee jaar zouden Cruijff en Bruins Slot daarna verder gaan bij Barcelona, geen enkele prijs wonnen ze nog.

,,Mijn grootste nederlaag. Milan moest Franco Baresi voor die wedstrijd vervangen. Gingen ze direct druk zetten, ze speelden één-op-één. Dat had ik nooit verwacht. Het werd 4-0 voor Milan. Ik had er dagenlang hoofdpijn van”, bekende Bruins Slot later.

OPEN BRIEF

De hoon daalde neer op Johan Cruijff. ‘Een praatjesmaker’, werd hij genoemd door Il Messaggero. ‘Het gezicht van Cruijff vormde de mooiste trofee voor Milan’, titelde La  Gazzetta dello Sport.  Een extra trap na kreeg hij daarin van voetbaljournalist Franco Arturi, die zich in een lijvige open brief tot Cruijff wendde:

‘U, heer Cruijff, mijn God. U hebt de spelers van Barcelona naar deze slachting gevoerd. U hebt de ernstigste fout gemaakt die een leger zijn generaal kan verwijten; zijn soldaten laten geloven onoverwinnelijk te zijn, de overwinning al op zak te hebben alvorens te hebben gespeeld. U hebt ze weerloos gemaakt tegenover de vijand’,  schreef Arturi.

Johan Cruijff  heeft nooit meer revanche kunnen nemen voor die afgang. Met zijn vertrek bij Barcelona in 1996 kwam er een einde aan zijn carrière als clubcoach. Tonny Bruins Slot ging daarna wel verder; eerst als directeur spelersbeleid bij PSV, later bij Ajax en vervolgens als secondant van Ronald Koeman bij Benfica, PSV, Valencia, en AZ, totdat hij Ajax nog lang ging dienen als scout en analist.

VAN NISTELROOIJ

Altijd bleef hij zijn ogen open houden voor bijzondere kenmerken bij de tegenstanders, voor spelers in wie hij toekomst zag.  Zo kwam ik hem in 1997 eens tegen toen Ruud van Nistelrooij nog bij FC Den Bosch speelde, in een periode dat de topclubs hem op 20-jarige leeftijd niet eens in het vizier hadden. Tevergeefs probeerde Bruins Slot toen zowel coach Dick Advocaat als voorzitter Harry van Raaij ervan te overtuigen dat Van Nistelrooij naar PSV gehaald moest worden. Nee, ze vonden hem te onervaren, te duur ook. Heerenveen hapte wel toe, voor 600.000 euro. Een jaar later betaalde PSV ruim het tienvoudige om Van Nistelrooij alsnog naar Eindhoven te halen. Hadden ze dan toch maar eerder naar Bruins Slot geluisterd.

TWITTER  @hmees