125 Jaar Club Brugge: het fantastische ‘volgasvoetbal’ van Ernst Happel, 19/11/1925-14/11/1992 (3) – RW

Deze maand viert Club Brugge feest: blauw & zwart bestaat 125 jaar. Te bezichtigen met een prachtige EXPO in het Brugse Belfort. Op 19 november 2016 zou Ernst Happel 91 jaar kunnen geworden zijn. De coach overleed aan kanker op 14 november 1992. Hij is de belangrijkste trainer uit de geschiedenis van Club. Hij veranderde in de jaren zeventig het aanzien met zijn aanstekelijke spelstijl. Die begeesterde duizenden fans van de Westhoek tot de Maaskant. In zijn beste tijden stond blauw & zwart synoniem voor aanvallen, risico, meer goals maken dan de tegenstander, snelheid, techniek, powerplay, beweging. ‘Volgasvoetbal’ kortom, zoals dat tegenwoordig wordt genoemd. Tussen 1975 en 1978 klonk de naam van Club in Europa als een klok: drie landstitels (1976, 1977, 1978), een bekerzege tegen Anderlecht (1977), twee halve finales (1976, 1978), twee Europese finales tegen FC Liverpool (1976, 1978) en een kwartfinale (1977). De uit Wenen stammende Happel putte uit drie voetbalstijlen: de Hollandse positionele dominantie, de Oostenrijkse individuele kwaliteit en de Duitse conditionele collectiviteit. Ziedaar het blauwzwarte evangelie: aanvallen, met spektakel voor haar publiek. Dat publiek – het beste van België – spiegelde zich aan de Engelse supporterssfeer met zijn samenzang en ambiance. In vier afleveringen schets ik een portret van Ernst Happel: op zoek naar de wonderjaren van de ‘Wiener Weltmeister’ en impressies bij het leven van het sombere voetbalgenie.

Aflevering 3: Wenen, Ernst Happelstadion, Praterriesenrad

 Die Stadt Wien widmet dieses Stadion dem erfolgreichen Fussballinternationalen und Trainer Ernst Happel. Ik lees deze tekst op de gedenkplaat van het nationale voetbalstadion in het beroemde Praterpark. Aan het Riesenrad

smaakt de Kaisermelange, zwarte koffie met eigeel en brandewijn, naar meer. In de beroemde film Der Dritte Mann uit 1949 sprak Harry Lime (Orson Welles) als het rad akelig traag stilviel de vreugdeloze woorden: “No one thinks in terms of human beings. Governments don’t. Why should we?” Het weerspiegelde de beklemmende sfeer van het naoorlogse Wenen.

Happel als filmster

Die naargeestige stemming veranderde gaandeweg dankzij het voetbal, de talloze derby’s en de als een filmster gevierde…Happel. Bladeren in 100 Jahre Rapid Wien. Geschichte einer Legende (Docker Verlag 1999) levert een merkwaardige story op. Auteur Wolfgang Weisgram reconstrueerde in zijn boek rond het jaar 2000 het feest van de vijftigste verjaardag: 15 november 1950, Rapid – Atletico Mineiro (3-0), voor 61.000 jubelende fans. Libero Ernst Happel verdeelde het spel en regelde de offsideval. De Weense pers schreef lyrisch over das brasilianische Wunder, doelend op het nieuwe systeem van…Rapid. In de zomer van 1949 reisde het groenwitte gezelschap af naar Brazilië.

Goddelijke voetballer, onverbeterlijke individualist

Trainer Pesser brak zich het hoofd over…Ernst Happel: “Een goddelijke voetballer maar ook een onverbeterlijke individualist.” Tijdens de lange overtocht was de immer in het brandpunt staande vedette – hij werd overal bejubeld – het gespreksthema bij uitstek: men wist niet meer wat met hem aan te vangen. In Brazilië ontdekte men de defensie nieuwe stijl: vier verdedigers op één lijn, met een centrale opbouwer die het spel dirigeert, het intellect bezit om ‘buitenspel’ te openen en weinig looparbeid verricht. Pesser zag het licht en plaatste meteen Happel op deze positie: beweeglijk én in staat tot de creatie van de man-meer-situatie op het middenveld. De ‘opbouwende libero’ was geboren, van het stroeve 3-2-5 naar het flexibele 4-2-4. Happel schreef met brio dit nieuwe verhaal: in zeventig wedstrijden van de jaargang 1950-’51 – waaronder veel prestigieuze internationale oefenduels – leed men slechts één nederlaag. Drie kampioenschapsschalen in vier seizoenen en telkens een honderdklapper aan doelpunten. Rapid verwierf faam als beste continentale clubelftal, won in 1951 de Zentropacup en veegde in 1953 de Engelse kampioen Arsenal met 6-1 van het veld in…Brugge, op de Klokke, tijdens een paastoernooi.

Voetbal als theaterstuk, de speler als acteur

“Wenen is een stad van toneelspelers”, registreert Klaus Dermutz: “De fans vergeleken voetbal met een theaterstuk, waarbij de speler een rol opvoert.” Wien war die Stadt der Musik! Men interpreteerde de Wiener Schule ook vanuit de walsmuziek. Men noemde hem Wödmasta, Weense tongval voor Weltmeister. De beste libero van Europa leed echter aan lichtzinnigheid: hij trapte treiterig terug op de eigen keeper; stopte de bal met zijn achterwerk; provoceerde lachend het publiek en tartte de scheidsrechter. Het Oostenrijkse tweede Wunderteam trok als topfavoriet naar de halve finale van de Wereldbeker 1954 maar het sluwe West-Duitsland strafte de overbodige risico’s van de ongedisciplineerde Happel ongenadig af. Hij ontvluchtte het ontevreden Oostenrijkse volk en ruilde Wenen voor Parijs. Bij Racing knoopte hij contacten aan met de Franse filmtoppers en flirtte zelfs even met de Italiaanse diva Gina Lollobrigida. Zijn bijnaam was niet voor niets Aschyl, naar de amoureuze held uit een populaire…Turkse liefdesprent. In de zomer van 1956 koos hij opnieuw voor het chique – ook onder Braziliaanse invloed – groenwitte shirt van Rapid. Voor opnieuw 61.000 uit de bol gaande Rapidler stuntte Happel met een échte hattrick: twee vrije trappen en een penalty. Rapid denderde in de Europacup over het machtige Real Madrid heen – met Alfredo di Stefano – maar de 3-1 volstond net niet voor de kwalificatie. Het was Happels fraaiste fantasie, hij eindigde het seizoen met een zesde landstitel op twaalf en had als scheppende en artistieke laatste man het voetbal gemoderniseerd. Max Merkel, jarenlang zijn opruimende voorstopper schetste een scherp profiel: “Happel, du hast alle Schlechtigkeit der Welt, aber als Fussballer bist du genial. So begnadet wie Mozart für die Musik.”

 Raf Willems