Voetballen in de geest van Gandhi – RW

Deze week herdacht men overal ter wereld de zeventigste verjaardag van de moord op Mahatma Gandhi (30 januari 1948). De geweldloze Indische mensenrechtenactivist werd een mondiaal icoon. Maar wie weet dat hij in een vorig leven met het voetbal als middel probeerde de discriminatie van zijn Indische lotgenoten in Zuid-Afrika te bestrijden?

Even een verhaaltje vertellen: in 1863 reisde de achtjarige Indische jongen Sam China met zijn ouders naar Zuid-Afrika. Hij maakte er fortuin en lanceerde in 1903 de oprichting van een nationaal ‘all-races’ bekertoernooi. De Sam China Cup betekende de start van het veelkleurige voetbal in Zuid-Afrika, verwierf een enorme populariteit en werd georganiseerd tot in 1961. In het kader van de apartheidswetgeving vaardigde de Nationale Partij toen een verbod uit op multiraciale sportbeleving.  De Sam China Cup werd even later gestolen door de Broederbond, een genootschap van radicaal-rechtse Afrikaner Boeren, diehards zonder enig respect voor de mensenrechten. Daarmee trof ze de gekleurde voetbalgemeenschap recht in het hart. Kleinzoon Sam China Moodley vertelt in het boek ‘The Rainbow Game, a history of South African soccer’ hoe men de diefstal van de Cup ervoer: ‘We waren in rouw. Alsof iemand van onze familie was gestorven. Pas in 1997 bezorgden de dieven de Cup anoniem terug. Ze hadden de namen van de winnaars van 1951 tot 1961 verwijderd. Precies de clubs die de beker wonnen onder de apartheid.’

Bij het begin van de twintigste eeuw speelde de Indische gemeenschap in Zuid-Afrika dus een grensverleggende rol omtrent de evolutie van het voetbal. Het was warempel de jonge Mahatma Gandhi, sinds 1893 in het land, die soccer een plaats gaf in zijn campagnes tegen rassendiscriminatie. Gandhi stichtte pacifistische groepen in Pretoria, Durban en Johannesburg. Hij begreep de propagandamogelijkheden van het voetbal en zette telkens een team op onder de naam Passive Resistance, vrij te vertalen als ‘geweldloze weerbaarheid’. Hij trok naar de stadions om tijdens wedstrijden het woord te voeren en demonstraties te organiseren. In 1903 verloor hij weliswaar de voorzittersverkiezingen van de South African Indian Football Association, de machtigste voetbalfederatie van dat ogenblik. Hij accepteerde op zijn beurt het woordvoerderschap en nam als advocaat de rechten van de voetballende Indiërs waar. Hij trachtte politici te beïnvloeden om zijn missie – emancipatie, teamwork, loyaliteit en gezondheid dankzij het voetbal – in het programma op te nemen. In 1906 bereikte hij zijn uur van glorie. Hij reisde met zijn club uit Transvaal per trein naar de finale van de Sam China Cup in Johannesburg. Gandhi betaalde tickets voor tweede klasse, desondanks werd het hele elftal in de wagons van derde categorie gedumpt. Daar rook hij zijn uur van glorie. Hij sleurde de spoorwegen voor de rechtbank, kreeg na een scherp requisitoir het gelijk aan zijn zijde en riep zijn pleidooi uit tot een symbolische daad in de strijd om gerechtigheid. De wereld maakte voor het eerst kennis van met de jonge Mahatma Gandhi.