‘Kökçü, ‘Kökçü, schijt aan iedereen’, scandeerden de fans van Feyenoord zondag nadat de Rotterdammers AZ thuis in Alkmaar van de eerste plaats hadden verstoten (1-3). De kreet gold niet zozeer zijn uitblinkersrol. Veeleer gaf de aanhang van Feyenoord daarmee steun aan de weigering van Orkun Kökçü om zondag de kleurrijke aanvoerdersband te dragen met de tekst OneLove – Voetbal verbindt, het symbool van campagne tegen álle vormen van discriminatie rond het voetbal.
Op het applaus en de toejuichingen van de Feyenoord-aanhang reageerde Orkun Kökçü met een vuist in de lucht. Met zijn vingers vormde hij een hartje. ‘Ik houd van jullie allemaal, jullie hebben me gesteund’, riep hij terug na de wedstrijd die door hem was ingeluid met zijn traditionele gebed aan de zijlijn.
Orkun Kökçü is 21 jaar, geboren in Haarlem, opgegroeid in Nederland, in een moslim-gezin. In 2020 resulteerde zijn keuze tot zijn debuut als international voor Turkije. Kökçü ontwikkelde zich qua persoonlijkheid en als voetballer, als nummer 10, zo voorspoedig dat Feyenoord hem begin dit seizoen tot aanvoerder benoemde.
GELOOFSOVERTUIGING
Bij de aanvoerdersrol horen verplichtingen, nog meer sinds boegbeelden in het voetbal steeds vaker worden ingezet voor maatschappelijke activiteiten. Die functie heeft het voetbal op zich genomen omdat idolen met een voorbeeldrol snel gehoor kunnen vinden in de samenleving. In de campagne OneLove – Voetbal verbindt, voelt Orkun Kökçü zich niet geroepen om hieraan mee te werken als aanvoerder van Feyenoord. Zonder dat uit te spreken, wekt hij sterk de indruk zich niet in te willen zetten voor de acceptatie van homoseksualiteit in het voetbal.
‘Ik voel mij door mijn geloofsovertuiging niet de aangewezen persoon om dit te supporten’, liet Kökçü vooraf aan de wedstrijd tegen AZ in een verklaring weten. Nadere toelichting gaf hij niet. Hoewel hem niet eens was gevraagd om als aanvoerder van Feyenoord homoseksualiteit te propageren. De aanvoerdersband moest alleen een oproep uitdragen dat iedereen als ieders gelijke moet worden gezien, ongeacht religie, ras of seksuele geaardheid. Of Kökçü zich bij zijn weigering laat leiden door schrik voor reacties vanuit de familie of vanuit de Turkse voetbalwereld laat hij vooralsnog onbesproken.
OOK OP WK?
Met de boycot van Kökçü (en van Excelsior-aavoerder El Yaakoubi) krijgt het initiatief van de KNVB om tijdens het WK de aanvoerders eenzelfde band te laten dragen een bijzondere lading. Negen Europese landen sloten zich al aan bij de actie van de KNVB. Het wachten is nog op toestemming van de FIFA. Of die er komt….?
In het kader van Coming Out Day had de KNVB niet alleen álle aanvoerders opgeroepen afgelopen weekeinde een gekleurde band (afwijkend van de regenboogkleuren!) met de letters OneLove om te doen. De scheidsrechters droegen een regenboog-vignetje op de borst. De hoekvlaggen waren getooid met het rood, geel, groen en blauw van de regenboog. De tv-zender ESPN liet alle presentatoren, verslaggevers en gasten een regenboogspeldje dragen.
BEELDVORMING
Daarmee kreeg de breder ingezette campagne in de beeldvorming het imago van een actie om de homoseksualiteit in het voetbal te accepteren. Andere vormen van discriminatie sneeuwden onbedoeld onder.
De beslissing van de aanvoerder van Feyenoord maakte veel los en veroorzaakte tweespalt in de opvattingen. Het was meteen een belangrijk thema in diverse tv-programma’s. ’s Avonds volgde de aanvoerder van Excelsior, Redouan El Yaakoubi, geboren in Utrecht met Marokkaanse roots. Hij koos voor een band met daarop drie keer de term Respect. ,,Daarmee wil ik aangeven dat de campagne krachtiger, alles omvattender moet zijn”, zei hij, zonder kennelijk te beseffen dat de jaarlijkse campagne juist daarom een bredere betekenis heeft gekregen. Andere aanvoerders met een moslim-achtergrond, van Fortuna Sittard en Sparta Rotterdam, sloten wel aan.
UEFA-AWARD VOOR KASHIA
Bij de start van de jaarlijkse campagne in het Nederlands voetbal in 2017 was acceptatie van homoseksualiteit nog het enige doel. Goram Kashia, aanvoerder van het nationale team, was destijds de populairste voetballer van Georgië. Nadat hij bij Vitesse de regenboogband had gedragen wachtten hem heftige kritiek, spot en beledigingen in eigen land. Kashia trotseerde de massale verwensingen en werd een jaar later gehonoreerd met de UEFA #EqualGame Award.
Nog altijd blijft de tegenwoordige feestzanger John de Bever, in de jaren negentig korte tijd spelend bij FC Dordrecht, de enige Nederlandse profvoetballer die tijdens zijn carrière naar buiten is gekomen met zijn homoseksuele geaardheid. Racistische incidenten in het voetbal brachten de KNVB ertoe de jaarlijkse campagne vanaf 2020 een bredere uitstraling te geven. En toch viel ook zondag bij FC Twente – FC Groningen (3-0) in Enschede weer minutenlang te horen: ‘Dat zijn de homo’s, ja, de homo’s, dat zijn de homo’s van Groningen’. Scheidsrechter Lindhout negeerde zelfs op deze dag van OneLove het geldende protocol en greep niet in. Een publieke waarschuwing via de speakers bleef uit.
Tegelijkertijd daagden in Eindhoven supporters van PSV en FC Utrecht elkaar uit met spandoeken als ‘Laat je vuisten spreken’ en ‘Call the police. Kanker PSV’. De avond tevoren waren in de omgeving van Eindhoven 47 Utrecht-hooligans aangehouden die zich opmaakten voor een afgesproken vechtpartij met PSV-vandalen.
De actie van Kökçü kreeg niet alleen applaus in Feyenoord-kringen. Roze Kameraden, een groep Feyenoord-supporters die zich identificeert als lhbti+ voelde zich in de steek gelaten. Nadat zij enkele jaren geleden als aparte groepering naar buiten waren gekomen, werd de sportschool van de oprichter enkele keren met racistische leuzen beklad. ,,Dat Orkun Kökçü nu de religie aanhaalt als argument maakt het heel lastig. Deze campagne heeft niet zoveel met religie te maken, maar gaat over verbinding en is een signaal tegen discriminatie. Het lijkt erop dat hij niet helemaal begreep waar die band nou voor staat”, reageerde Chantal van der Putten, bestuurslid van Roze Kameraden.
RECLAME GOKBEDRIJF
De clubleiding van Feyenoord staat nu voor de vraag of Kökçü als aanvoerder gehandhaafd kan worden. Tegen AZ nam de Oostenrijker Gernot Trauner de band over. Na afloop kondigde zowel coach Arne Slot als Feyenoord-directeur Dennis te Kloeze aan geen bezwaar te zien in de aanvoerdersrol van Kökçü, die zich niet geremd voelt door de Koran om op beide mouwen reclame te maken voor een gokbedrijf.
De discussie hoe het nu verder moet is al losgebroken: ‘Wie geen boegbeeld wil zijn voor verdraagzaamheid, kan geen boegbeeld zijn voor Feyenoord’, schreef columnist Sjoerd Mossou in het in Rotterdam gevestigde Algemeen Dagblad. Hij werd in die opvatting maandag gesteund door zowel Ruud Gullit als Marco van Basten.
In het tv-programma Rondo voegde Gullit daar aan toe: ,,Wat Kökçü heeft gedaan is goed geweest om ons ervan bewust te maken dat er nog veel werk op dit gebied gedaan moet worden.”
