Virgil, de maakbare voetballer

Het beste voetbalelftal van 2019, volgens de FIFA, telt drie Nederlanders. Wat een weelde, wat een perspectief. Wat belooft dat wel niet voor Euro 2020? In de top 10 van The Best FIFA Football Awards moet Virgil van Dijk alleen Lionel Messi voor laten gaan. Frenkie de Jong volgt op de zevende plaats, nog voor Eden Hazard. Op 9 completeert Matthijs de Ligt het trio van Oranje. 

Wie deze FIFA-ranglijst naloopt, zal zich afvragen of er momenteel nog wel een sterker defensie-duo denkbaar is dan het koppel De Ligt – Van Dijk. Niettemin is Ronald Koeman, de perfectionist, heus niet altijd tevreden over het centrum van Oranje. Elke tegentreffer is er één te veel, vindt de coach van het Nederlands Elftal.

Rust en overtuigingskracht zijn belangrijke wapens voor de twee. Van Dijk, spelend met de voetbalnaam Virgil op zijn shirt,  is bovendien als captain een voorbeeld in gedrag. Extra sympathie verwierf de aanvoerder van Oranje met de wijze waarop hij een scheidsrechter troostte die in de pauze had gehoord dat zijn moeder was overleden; ook hoe hij zich ontfermde over een mascotte-meisje dat kou stond te lijden bij het volkslied.

Het winnen van de Champions League met Liverpool FC heeft de internationale status van Virgil van Dijk alleen maar verder vergroot. In Engeland was hij, als de toen nog duurste verdediger ter wereld, al gekozen tot beste speler van de Premier League. In Europa was hij onlangs al uitgeroepen tot de beste speler van het afgelopen seizoen op club- en landenniveau.

Maar wereldwijd kreeg maandagavond uiteindelijk toch Lionel Messi na drie jaar Cristiano Ronaldo de voorkeur bij deze verkiezing onder bondscoaches, aanvoerders en journalisten. Cristiano Ronaldo, afwezig in Milaan, werd derde.

VOORBEELD

Het blijft verwonderlijk hoe ver Virgil van Dijk nu reikt. Stap voor stap, als voorbeeld van de maakbare voetballer; niet als van jongs af aan alom geprezen talent. Hij was al 22 jaar toen Celtic hem weghaalde bij FC Groningen. Geen enkele Nederlandse topclub had Van Dijk ooit serieus in het vizier. Ook toen hij in Schotland gaandeweg steeds meer indruk ging maken, vond bondscoach Louis van Gaal hem niet goed genoeg voor Oranje.

Virgil van Dijk is er nooit onder gebukt gegaan. In zijn jeugd bij Willem II liet hij zich niet uit het veld slaan toen technisch directeur Andries Jonker treuzelde met een contractaanbieding en trainer Alfons Groenendijk het eerste elftal op 18-jarige leeftijd nog te hoog gegrepen vond. De rust die Van Dijk zo eigen is als verdediger, bleek ook zijn vertrouwen in zichzelf te schragen.

STUDIE KU LEUVEN

,,Als de druk hoger wordt, gaat hij nog beter presteren, vergeleken met zijn bijdrage onder lage druk”, constateert Jan Van Haaren van de Katholieke Universiteit Leuven. Samen met Lotte Bransen, data-wetenschapper van data-analysebedrijf SciSports, deed de KU Leuven onderzoek naar het gedrag van voetballers in stressvolle situaties. Van Dijk, rechtsbenig verdediger die zich het sterkst voelt aan de linkerkant van het defensieblok, was een dankbaar onderzoekspersoon.

Aan de hand van een wiskundig model werd gemeten hoe hoog de mentale druk is, hoe groot de invloed is op de kwaliteit van de acties, bijvoorbeeld bij dribbels, passing, schoten en strafschoppen in het heetst van de strijd. Daarvoor werden zevenduizend wedstrijden in zeven competities geanalyseerd. ,,Je ziet bij Van Dijk dat als in belangrijke wedstrijden de druk hoog is in de laatste minuten, hij belangrijk is met zijn acties. Dat patroon had hij ook bij Southampton”, licht Lotte Bransen toe in NRC.

De wetenschappelijke bevindingen werden begin 2019 gepubliceerd. Ze komen aan bod in een rapportage die de Nederlandse krant NRC heeft opgemaakt in het zicht van het FIFA-gala in de Scala van Milaan met Van Dijk als een van de hoofdrolspelers. Uit de schets van de prestaties van Van Dijk komt naar voren dat hij vorig seizoen de enige speler was in een van de vijf Europese topcompetities die niét voorbij werd gedribbeld; een constatering uit een onderzoek onder alle spelers met tenminste duizend speelminuten. Van alle verdedigers scoorde hij het hoogste aantal gewonnen persoonlijke duels: 76,3 procent. Hij onderscheidt zich ook met zijn passing. Méér dan alle andere verdedigers leverde Van Dijk vorig seizoen passes af; 3.037 keer, 90 procent kwam aan bij een medespeler.

‘ALS BIJ GOLF’

Wat de kunst is van een goede pass, legt Van Dijk uit in een instructiefilmpje van Liverpool FC. Het is volgens hem een samenspel van gevoel en  timing, dat begint met het scannen van de ruimtes en de juiste afstand tussen bal en standbeen. ,,Toen ik jonger was, gebruikte ik veel kracht, Maar het gaat meer om de techniek, dat je hem zuiver raakt. Het is een beetje als bij golf waar je ook niet té hard moet slaan.”

Bij het doorlichten van de ontwikkeling die Virgil van Dijk heeft doorgemaakt, klopte NRC-verslaggever Steven Verseput ook aan bij Dick Lukkien, de trainer van de huidige eredivisieclub FC Emmen. Lukkien was trainer van de beloften van FC Groningen toen Virgil van Dijk in 2010, net 19 jaar, onder zijn hoede kwam te staan. De fysieke staat van Van Dijk bleek ondermaats. ,,Hij had veel moeite met zijn eigen lichaam. Hij was niet sterk genoeg, maar ook niet fit, qua uithoudingsvermogen. Hij is aan het stuur van zijn eigen ontwikkeling gaan zitten. Door meer te doen, gerichter te werken, gerichte expertise te vragen binnen de club.”

‘VOOR DE DOOD WEGGEHAALD’

Een half jaar had Virgil van Dijk nodig om enigszins op peil te komen met krachttrainingen, looptrainingen en individuele trainingen. Een jaar later, april 2012, leek een blindedarmontsteking zijn carrière even te stagneren. Het bleek nog veel ernstiger: buikvliesontsteking, niervergiftiging. ,,Hij is letterlijk voor de dood weggehaald”,  zegt Lukkien nu. In het ziekenhuis had  Van Dijk al een testament op laten maken…

Maanden later keerde hij terug op het voetbalveld, tien kilo lichter. Het bleek de aanloop naar een glorieuze carrière die hem via Celtic (2013) en Southampton (2015) in december 2017 naar Liverpool FC  leidde.  Bij al die clubs is zijn fysiek plafond verhoogd. Overal maakt hem dat sterker. Core stability, buikspanning, back extension om zijn rug sterk te maken – geen middel wordt overgeslagen om zijn explosiviteit op te voeren, om zijn acceleratie nog beter te maken, om zijn sprongkracht te verhogen.  

Een filmpje van een training van het Nederlands elftal in 2018 laat zien hoe imposant zijn sprongkracht nu is. Als Virgil van Dijk komt aansprinten, kopt hij hangend in de lucht tegen een bal die op bijna drie meter aan het plafond hangt. Een basketballer lijkt hij dan. Zo’n gestalte, zoveel power, imponeert elke tegenstander.

TWITTER: @hmees