Samen tegen racisme

Het leek wel een VN-samenzijn in het klein. Diverse minderheden in de maatschappij waren te gast bij Voetballend Nederland en de Rijksoverheid; op een bijeenkomst waar twee ministers en de KNVB hun gezamenlijke aanvalsplan tegen racisme en discriminatie presenteerden. Uitgesmeerd over drie jaar is voor de aanpak 14 miljoen euro uitgetrokken door de regering.

Overwegend witte mannen waren present bij de lancering van het ‘aanvalsplan tegen racisme’ op zaterdag 8 februari op het sportpark van de grootste multiculturele voetbalclub van Amsterdam.  Een gewichtig onderwerp dat de maatschappij beroert, vandaar dat ook vertegenwoordigers van bijvoorbeeld Marokkaanse en Turkse Nederlanders, joodse organisaties en LHBT’ers hun instemming kwamen betuigen.

Negen tv-camera’s registreerden de goede voornemens. Het was zaterdagavond nieuws in alle journaals, de plannen zoemden voort in de kranten op maandag.  Maar slechts een enkele voetbaljournalist was er bij, die zaterdagmiddag. Op zondagavond bleef het thema volstrekt onbesproken in de voetbaltalkshows van NOS en Ziggo; zelfs nu de storm alles had weggevaagd wat er nog actueel was aan Ajax, Feyenoord en AZ.

Daarom blijft nu de vraag hangen: waartoe zat dit pakket van 21 initiatieven effectief leiden? In welke mate zal het smeulende racisme daardoor van de velden en uit de stadions verdwijnen?

EYE-OPENER

Aanleiding voor de brede Nederlandse aanpak waren de tranen en woorden van Ahmad Mendes Moreira, de linksbuiten met Guinese wortels van de Rotterdamse eerstedivisieclub Excelsior. ,,Een eye-opener was dat, een nieuwe confrontatie met de werkelijkheid”, zei vice-premier Wouter Koolmees, tevens minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, zaterdag bij de start van de campagne ‘Ons voetbal is van iedereen’.  

Op 17 november 2019 gebeurde dat met Mendes Moreira, op een zondagmiddag, toen de Eredivisie interlandverlof kende en het middenmotersduel uit de Eerste Divisie tussen FC Den Bosch en Excelsior daarom live op tv kwam. Na een half uur drong in het land door dat de wedstrijd tijdelijk was gestaakt wegens racisme. Had het incident zich voorgedaan op het gebruikelijke tijdstip van vrijdagavond, dan was het wellicht ondergedompeld als een onbeduidend akkefietje. Nu kreeg het in sneltreinvaart een ongekende, landelijke uitvergroting.

WIJNALDUM

Ook Nederland kende nu zijn kwalijk voorbeeld van racisme in het voetbalstadion. Niet langer hoorde het verderf toe aan Italië of Engeland. De politiek roerde zich heftig, een half uur lang moest premier Rutte zich in het parlement onderwerpen aan het ongenoegen van de Kamerleden. Ook Oranje mengde zich in discussie, met dappere woorden van gelegenheidsaanvoerder Georginio Wijnaldum,  en samen met Frenkie de Jong in een gebaar dat indruk maakte. ,,Als het bij ons zou gebeuren, dan loop ik van het veld”, kondigde Wijnaldum zelfs aan.

Bijna drie maanden verder zijn we intussen. Niemand is weggelopen. Maar rond de voetbalvelden woekert het racisme ongeremd voort; in Engeland, in Italië, in Oost-Europa, óók in Nederland. Spelers van Jong PSV, FC Groningen en Ajax beklaagden zich sindsdien over racistisch getint gebrul bij uitwedstrijden tegen Helmond Sport, ADO en Telstar. Maar de scheidsrechters negeerden hun signalen, FOX Sports en NOS moffelden ze weg, in de kranten waren het voetnoten, de KNVB liet de wandaden begaan.

ONBESTRAFT

Een enquête van de spelersvakbond VVCS bevestigde vorige week het beeld dat het racisme in de stadions onbestraft in stand is gebleven. Liefst 21 van de 28 ondervraagde aanvoerders van de Nederlandse profclubs lieten weten dat racistische spreekkoren veel vaker te horen zijn dan ze in het nieuws komen.  Geschokt bracht de vakbond de bevindingen naar buiten.

Maar wat deed die VVCS verder? Bewoog ze Andre Onana  om niet langer te zwijgen over de racistisch getinte bejegeningen die hij als doelman van Ajax bij uitwedstrijden moet ondergaan?  Drong de spelersvakbond er bij Groningen-speler Zeefuik op aan om wél een aanklacht in te dienen over de racistische uitingen waarop hij door aanhangers van ADO was onthaald? Riep de vakbond de KNVB op om scheidsrechter Yoeri Kooy tot de orde te roepen nadat hij in een week tijd tot twee keer toe racistisch gedrag had genegeerd? Drie voorbeelden, alle van ná 17 november.

ÉÉN INCIDENT

In geen van deze gevallen ondernam de KNVB actie. Sinds de ‘eye-opener’ ligt alleen het incident bij FC Den Bosch als concreet geval van racisme op tafel.  De aanwezigen bij die wedstrijd vroegen zich al meteen af wat er werkelijk was gebeurd. De meesten hadden niets gehoord, behoudens een enkel sinterklaasliedje, kwalijk verwijzend naar Zwarte Piet. De tranen van Mendes Moreira hadden indruk gemaakt, op de eerste plaats bij scheidsrechter Laurens Gerrets, die meteen ingreep. Maar massale spreekkoren waren er niet te horen geweest, los van wel erg merkwaardig aandoend supportersgeschreeuw.

Maandenlang onderzoek resulteerde in welgeteld één stadionverbod wegens racisme. Liplezers onderzoeken nog  of de beelden met daarop vijf andere toeschouwers kunnen worden gekoppeld aan geluidsopnamen met racistische beledigingen. Achttien supporters kregen een stadionverbod omdat ze aanstekers of bekers bier op het veld hebben geworpen.

Massaler was het niet, ook al leek de aarde in Nederland even te beven onder de gebeurtenissen van 17 november. Premier Mark Rutte toog daarom met twee ministers in zijn gevolg snel en op hoge poten naar Zeist. Het resultaat van die missie kwam zaterdag, na intensief onderling beraad, naar buiten.  

ACTIEPLAN

Het actieplan oogt indrukwekkend. Zomaar een greep:

• Denktank aanpak discriminatie
• Instelling van netwerk met maatschappelijke belangengroepen
• Opzet van anti-discriminatieteam met spelers en trainers
• Aanstelling van een manager discriminatie bij KNVB  
• Trainingsprogramma bij 600 clubs
• Scholing voor scheidsrechters
• Fair Play-projecten op clubs en scholen
• Versterking van de sport-rechtspraak
• Digitale meldplicht bij stadionverboden
• Camera’s bij 300 amateurclubs
• Persoonsgerichte aanpak in alle gemeenten met een club in het profvoetbal
• Verdubbeling van de straffen door Justitie bij discriminatie
• Subsidieregelingen ten behoeve van veiligheid rond voetbalvelden
• Meldingsapp voor toeschouwers om discriminatie te signaleren
• Rapportagetool voor de scheidsrechters
• Slimmere technologie om geluidsopnamen beter te koppelen aan camerabeelden
• Speciale projecten voor supporters die zich schuldig maken aan kwetsende spreekkoren

‘BLANKE ORGANISATIE’

Goedbedoelde plannen zijn het. Ook zegt de KNVB zichzelf tegen het licht te gaan houden. ,,Wij zijn een heel blanke organisatie. Als KNVB zijn wij geen afspiegeling van onze maatschappij”, geeft Jan Dirk van der Zee toe, directeur van de KNVB-sectie amateurvoetbal met 1,2 miljoen leden. Hij wordt daarin bijgevallen door oud-internationals als Dries Boussatta en Edgar Davids. Beiden signaleren een wel erg gering aandeel van niet-witte trainers, zowel binnen de KNVB als bij de clubs.  

Of de inbreng van niet-witte Nederlanders daadwerkelijk groter wordt in de komende jaren moet nog maar blijken. Van der Zee: ,,Na de drie jaar die in eerste instantie  voor dit project zijn uitgetrokken, is het probleem heus niet opgelost. We weten nu al dat we over drie jaar niet klaar zijn.”

Zijn woorden worden onderstreept door Eric Gudde, zijn KNVB-collega die directeur is van de sectie betaald voetbal. Gudde: ,,Het goede van de aanpak die nu gekozen is dat alle stakeholders elkaar op regelmatige basis zullen ontmoeten op dit punt. Overheid en voetbal zullen structureel de voortgang bespreken. Nu is het nog zo dat op elke twintig stadionverboden slechts één dader strafrechtelijke vervolging krijgt. De bestraffing moet beter, maar vooral willen we gewicht gaan geven aan de maatregelen om racisme terug te dringen, om het te voorkomen.”

TWITTER: @hmees