Opmerkelijk feitje: tot 1933 werden de spelers van het Nationale Elftal van Duitsland Internationale genoemd. Na de machtsovername van Adolf Hitler en de omvorming van Duitsland tot nationaal-socialistische, totalitaire staat moesten ze voortaan als Nationalspieler worden betiteld. Zo ver ging het Nazi-regiem. De aanpassing is nooit teruggedraaid.
Het is een van de vele bijzondere constateringen in het onlangs verschenen Duitstalige boek Politiek im Spiel. Op treffende wijze wordt hierin de relatie weergegeven tussen de Mannschaft en de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in Duitsland. Vanaf het begin van de twintigste eeuw tot op de dag van vandaag ligt er voortdurend spanning tussen de Duitse maatschappij en het nationale elftal.
De twee wereldoorlogen vormen daarin een rode draad. Liefst 443 Duitse internationals waren lid van Hitler’s NSDAP, 48 sneuvelden er in de Tweede Wereldoorlog. Slechts twee Joden mochten de status van international bereiken, zo bepalend was de arische afkomst in het Duitse voetbal.
ELISABETH KÄSEMANN
Tientallen jaren lang na de Tweede Wereldoorlog nog namen voormalige trawanten en aanhangers van Hitler vooraanstaande posities in, tot zelfs het bondsvoorzitterschap. Ronduit pijnlijk en scandaleus was de houding van Duitsland en de voetbalbond in 1977 toen de 30-jarige Duitse sociologe Elisabeth Käsemann door de militaire dictatuur van Argentinië werd gemarteld en in een massagraf geworpen. Haar verdwijning en dood werden bewust twee weken geheim gehouden en pas bekend gemaakt een dag ná een ‘vriendschappelijke’ interland tussen beide landen. Bondsvoorzitter Hermann Neuberger was drie dagen eerder al geïnformeerd, maar de interland móest doorgaan.
De strijd tussen rechts en links is nooit verdwenen, zo maakt dit boek nadrukkelijk duidelijk. Het gaat daarbij ook over racisme, over de migranten die slechts moeizaam international mochten worden, over talrijke affaires rond bijvoorbeeld Schumacher, Özil en Rüdiger die Duitsland verdelen. Herhaaldelijk komt dan ook de gevoelige rivaliteit – ook in het voetbal – aan de orde tussen Duitsland en Nederland. Het is een boek dat de andere kant laat zien van de Mannschaft, zeker zo interessant als een galerij met titels, hoogte-en dieptepunten van het Duitse elftal.
Politiek im Spiel. Auteurs: Bernd-M. Beyer en Dietrich Schulze-Marmeling. 320 pagina’s, 26 euro. Uitgeverij Edition Einwurf.
