Op de Olympische Spelen van Barcelona in 1992 kon Jan Hempel bij zijn tweede sprong bij het schoonspringen van de tienmetertoren een medaille niet meer mislopen. Een halve buiklanding zorgde er echter voor dat hij pas vierde werd. Dat kan gebeuren in de sport. En met ontgoochelingen moet je als atleet leren leven. Maar sinds deze week voelt het net iets anders aan en weten we waarom Jan Hempel plots zo’n slechte sprong afleverde. Zijn verhaal is afschuwelijk.
In de naoorlogse periode tot aan de val van de Berlijnse muur is/lijkt Oost-Duitsland een paradijs voor topsporters. Het land haalt in verschillende sporten – zeer vaak met ongeoorloofde middelen – een karrenvracht aan medailles binnen. Dat eremetaal moet de grootsheid van het communistische deel van de Deutsche Demokratische Republik bewijzen. Zeker tegenover de wel degelijk democratische grote broer aan de andere kant van het IJzeren Gordijn. In dat klimaat is Jan Hempel (°1971, Dresden) als jongeling een groot talent in het schoonspringen. Onder leiding van zijn trainer Werner Langer bestormt hij de sporthemel en wint hij verschillende wedstrijden op hoog niveau, zowel nationaal als internationaal. Ook na de hereniging van de beide Duitslanden. Hoogtepunt is zijn zilveren medaille op de Olympische Spelen van Atlanta. In 2003 houdt hij zijn carrière voor bekeken. Daarna wordt het stil rond hem. Hij trouwt en krijgt twee dochters. Tot hij deze week de stilte doorbreekt. Kort daarvoor heeft hij op 51-jarige leeftijd de diagnose van Alzheimer gekregen. En hij heeft besloten om zijn jarenlange stilzwijgen te doorbreken. Hij zegt: “Jetzt kann ich mich noch erinnern, aber ich weiß nicht, wie lange das noch der Fall ist”. Hij wil niet dat zijn verhaal wordt vergeten en vertelt dat hij van 1982 tot 1996 seksueel werd misbruikt door zijn trainer, de man die hem niet enkel beter moest maken, maar hem ook moest beschermen. Als elfjarig jongetje werd zijn vertrouwen voor het eerst verregaand geschonden. En dat daarna gedurende veertien lange jaren. Daar zijn gewoon geen woorden voor. En we keren terug naar die tweede sprong in Barcelona. Tussen zijn beide sprongen verkracht zijn trainer hem in de toiletten van de zwemhal met het excuus dat hij daarna locker (ontspannen) en frei (bevrijd) zal kunnen springen. Het resultaat van dit extreem schandalige gedrag lees je in de eerste paragraaf van dit artikel. Net de man die hem moest beschermen duwt hem schaamteloos in de afgrond van seksuele onderdanigheid. Je houdt het niet voor mogelijk dat iemand zo laag kan vallen.
Als Hempel in 1997 de Duitse zwembond (DSV) op de hoogte brengt, wordt gewoon alles in de doofpot gestopt. Er heerst een ijzeren cultuur van stilzwijgen en verzwijgen. Prestaties zijn veel belangrijker dan het emotionele welzijn van het individu. Werner Langer werd ontslagen. Niet omwille van dit misbruik, maar omwille van vermoedelijk lidmaatschap van de Stasi. Hij stapte in 2001 vrijwillig uit het leven.
Opdat zijn verhaal niet zou worden vergeten en in de hoop dat dit een herhaling zou voorkomen, bracht Jan Hempel moedig, maar tegelijkertijd ook zeer breekbaar zijn verhaal in de openbaarheid. De documentaire toont tegelijkertijd nog een aantal andere gevallen van (seksueel) overschrijdend gedrag binnen de DSV. De zwembond heeft er al die jaren alles aan gedaan om alle gevallen zoveel als mogelijk onder de mat te vegen, te minimaliseren of af te doen als fantasierijke verhalen van jonge mensen, zowel meisjes als jongens. Onder de huidige lawine van klachten kan de DSV niet anders dan nu plots toch de feiten onder ogen te zien. Lutz Buschkow, huidig trainer van de schoonspringers en volgens Hempel volledig op de hoogte van de gebeurtenissen, werd nog op de EK in Rome onmiddellijk op non-actief gesteld. Maar het valt te verwachten dat er terecht nog heel wat koppen zullen rollen. Sinds de documentaire (op 18 augustus) is er een lawine aan klachten losgekomen. En dat – zoals te verwachten was – niet alleen maar in de zwemmerij, ook in heel wat andere sporten.
Uiteraard zijn de zwemsport en Duitsland geen alleenstaand geval. In de voorbije jaren zijn in het turnen gelijkaardige gevallen ook in de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Nederland en ons eigen land geregistreerd. We denken hierbij ook aan wat er bij de volleybalvrouwen is gebeurd.
Op dit ogenblik lijkt het voetbal wat gespaard te worden bij al deze verschrikkelijke verhalen, maar we hoeven ons werkelijk geen begoochelingen te maken op dat vlak. Kleedkamers van sportploegen, ook voetbalploegen, zijn vaak het uitverkoren terrein van trainers die niet enkel de sportieve begeleiding van jonge mensen op het oog hebben. Ouders schenken vertrouwen aan mensen waarvan je hoopt dat ze het vertrouwen van de ouders, maar vooral van de kinderen niet zullen beschamen en beschadigen.
We kunnen nu alleen maar nog eens hopen dat dit verhaal mensen aan het nadenken zet, zodat dit soort toestanden in de toekomst onmogelijk is. Dit kan niet. Nooit. Niet in het zwemmen, maar ook niet in het voetbal. Niet enkel voor de ongelukkige Jan Hempel, maar voor alle slachtoffers uit het verleden. En voor de jeugd van morgen. De kleedkamer mag nooit een folterkamer van geestelijk welzijn worden.
(Wil je verder op de hoogte blijven van dit schandaal, tik op Google gewoon “Hempel” en “DSV” in.)
