Mandela, Gullit én Berlusconi – voetbal en politiek

Het overlijden van Winnie Mandela, de voormalige echtgenote van Nelson Mandela, roept herinneringen op. Herinneringen aan Ruud Gullit, aan Nelson Mandela, én aan Silvio Berlusconi. Een bijzondere drie-eenheid. Hoe sport en politiek kunnen verbinden, maar elkaar soms ook niet verdragen. Terug naar 1988.

In de laatste week van 1987 wordt Ruud Gullit verkozen tot Europees voetballer van het jaar, als eerste Nederlander sinds Johan Cruijff. Hij speelt dan pas een half jaar voor AC Milan. Voor een transferbedrag van 17 miljoen gulden, omgerekend nog geen 8 miljoen euro; voor Nederlandse voetballers een record in die tijd. Om die transfer door te drukken is Silvio Berlusconi op een zaterdagmorgen in maart 1987 met een privéjet naar Eindhoven gevlogen. Berlusconi is dan al een van de rijkste mensen van Italië, multimiljardair, maar nog niet politiek actief.

In 1986 heeft Berlusconi met zijn investeringsbedrijf Fininvest zijn lievelingsclub AC Milan voor een faillissement behoed. Als nieuwe eigenaar wil Berlusconi met Milan naar de Europese top. Twee talentrijke Nederlanders moeten de brug gaan slaan. Méér buitenlanders mogen Italiaanse clubs dan, in het pré-Bosman-tijdperk, nog niet onder contract hebben. Marco van Basten wordt al in november 1986 vastgelegd, het touwtrekken om Gullit verloopt moeizamer, totdat Berlusconi in actie komt.

De investeringen lonen zich. De kwalificatie van Oranje voor het EK van 1988 en de snelle successenreeks van Milan in de tweede helft van 1987 vormen de geloofsbrieven om Gullit tot Europees voetballer van het jaar te verkiezen. Op zondag 8 mei kan Milan het kampioenschap, de Scudetto, binnenhalen in de thuiswedstrijd tegen Juventus. Een uitgelezen gelegenheid om de verkiezing van Gullit officieel te omlijsten met de uitreiking van de Ballon d’Or, de Gouden Bal.

OPGEDRAGEN AAN NELSON MANDELA

Veel eerder al heeft Gullit zijn prijs opgedragen aan Nelson Mandela, de Zuid-Afrikaanse strijder tegen de apartheidspolitiek. Begin augustus 1962 is hij daarvoor opgepakt en gevangen gezet, een maand voordat in Amsterdam ene Ruud Dil in Amsterdam wordt geboren, genoemd naar de achternaam van zijn moeder, later beter bekend als Ruud Gullit. Pas in 1990 zal Nelson Mandela worden vrijgelaten.

Het opdragen van de prijs aan iemand als Mandela baart veel opzien en geeft de prijsuitreiking een extra dimensie. Op zaterdag 7 mei, daags voor de ‘kroning’, ben ik op Milanello, het luisterrijke trainingsdomein van Milan, enkele tientallen kilometers ten noorden van Milaan. ,,Kom op zaterdag naar Milanello. Dan moet ik daar toch overnachten, tijd genoeg om te praten”, had Gullit gezegd.

In de lente van 1988 is de sfeer nog zo ontspannen op Milanello dat we, een paar Nederlandse journalisten, mee mogen lunchen, te midden van de spelers. We krijgen een (klam) handje van Berlusconi, die met een luxueus hefschroefvliegtuig op een trainingsveld is afgezet en vervolgens met een innemend grijnslachje alle tafels langsgaat.

Met Ruud Gullit praten we over het aankomende EK, over de poefers die Ronald Koeman dan moet gaan afvuren, over PSV dat de Europa Cup van landskampioenen zal gaan winnen, over zijn verkiezing tot Europees voetballer van het jaar én over Mandela, die door Margaret Thatcher dan nog altijd een terrorist wordt genoemd.

Met het opdragen van zijn prijs heeft Gullit ook Berlusconi attent gemaakt op het lot van Mandela. Aan wie? Italië haalt de schouders op. Waarom? Het moest ook allemaal aan Berlusconi worden uitgelegd. Gullit: ,Ineens wist iedereen in Italië wie Mandela was en hoe ik over discriminatie dacht. Het had enorme publiciteit tot gevolg. Een voetballer die iets over politiek zei! Ik vond het normaal, maar de verbazing was groot. Daar had ik van te voren niet op gerekend, het was het wel waard, het was voor de goede zaak. Ik vond het normaal.”

‘CROSS-TALK’ MET WINNIE

Dáár, op Milanello, is ook George Gullit, trots genietend van de bewondering die zijn zoon omringt. Dáár is ook Felix Meurders, televisiemaker in Nederland. Hij heeft een videoband meegebracht die op zondag zal worden uitgezonden op de Nederlandse tv. Het moet een ‘cross-talk worden tussen Ruud Gullit en Winnie Mandela.

Voor het eerbetoon van Gullit aan Mandela vervangt zij haar man, die dan nog gevangen zit. Gullit hoeft alleen maar enkele respectvolle opmerkingen in te spreken, passend bij de ‘antwoorden’ van Winnie Mandela die al van te voren op de band zijn vastgelegd. De mix volgt wel in de studio. ‘Deze onderscheiding is opgedragen aan de onderdrukte massa. Ik ben Ruud Gullit hier buitengewoon erkentelijk voor’’, zegt Winnie Mandela onder meer. Ruud Gullit handelt het klusje professioneel af, de tv-kijker is weer eens voor de gek gehouden.

Voor de ceremonie op zondag heeft Ruud Gullit een korte verklaring in petto; om voor te lezen, vooraf aan de wedstrijd in een vol San Siro. Om de ogen van het in zichzelf gekeerde Italië nogmaals te openen voor Nelson Mandela. De aangekondigde speech van Gullit blijft uit. ‘Verboden op last van de Italiaanse voetbalbond. Politiek geladen boodschappen zijn niet toegestaan in een stadion’, luidt de officiële uitleg van AC Milan.

VETO VAN BERLUSCONI

Gullit moet zich die dag beperken tot een schriftelijke verklaring. Bij navraag zegt de bond niets te weten van een verbod op een openbare speech. Silvio Berlusconi blijkt te hebben ingegrepen. Zijn veto klinkt zodra hij kennis neemt van de inhoud van Gullit’s verklaring. Gullit legt zich er ogenschijnlijk laconiek bij neer. ,,Mijn boodschap is toch wel overgekomen. Verder wil ik me er niet druk om maken”, reageert hij. De wijze waarop AC Milan is vastgeklemd door Juventus (0-0), waardoor het titelfeest een week is uitgesteld, irriteert hem meer op dat moment. Berlusconi acht het akkefietje evenmin de moeite waard om te reageren

Nelson Mandela wél. Hij is Gullit zo dankbaar dat hij hem na zijn vrijlating in 1990 liefst zes keer zal ontmoeten. Ze voelen zich sindsdien elkaars vriend. De ontmoetingen laten warme gevoelens na bij Gullit. Diens gebaar naar Mandela laat Berlusconi daarentegen onberoerd. Bij de afscheidsbijeenkomst na de dood van Mandela in december 2013 ontbreekt Berlusconi, als een van de weinige regeringsleiders.

TWITTER: @hmees