Een opgestoken middenvinger symboliseert op 3 juni 1990 hoeveel vijandigheid Joegoslavië verscheurt. Het is een protestactie van Ivica Osim, de bondscoach van het laatste nationale team van Joegoslavië, gericht tegen het voetbalpubliek in Kroatië. Negen maanden later escaleert de verdeeldheid tot de Balkan-oorlog, tot groot verdriet van Ivan (‘Ivica’) Osim, die op 1 mei op bijna 82-jarige leeftijd is overleden in zijn woonplaats Graz (Oostenrijk).
De middenvinger van Osim verheft zich na afloop van de oefen-interland Joegoslavië – Nederland in Zagreb. Oranje wint met 2-0, Ruud Gullit heeft zijn overtuigingskracht terug, Marco van Basten en Frank Rijkaard maken de doelpunten. Vijf dagen voor de start van het WK in Italië brengt Oranje bij de Nederlands fans het geloof terug dat nieuw succes na de Europese titel van 1988 haalbaar kan zijn.
Ivica Osim, een geboren Bosniër, moet die dag in Zagreb slikken hoe alle sympathie van de Kroaten naar Oranje uitgaat. Ze applaudisseren uitdagend voor het Wilhelmus. Ze keren hun rug naar de Joegoslavische vlag, zodra de nationale hymne wordt ingezet. Op de Nederlandse tv-zender RTL spreekt commentator Hans Kraay senior tijdens de wedstrijd zijn verbazing uit over de enthousiaste aanmoedigingen voor Oranje in Zagreb. ,,Het Nederlands elftal is hier bijzonder populair”, concludeert Kraay nogal goedgelovig. Het zal de laatste zege blijven voor Oranje in het seizoen 1989-1990, zó pover zijn ook de prestaties die volgen tijdens het WK.
VERBINDER
Met Ivica Osim als gids en verbinder komt Joegoslavië op het WK een ronde verder dan Oranje. Niets kan Serviërs, Kroaten, Bosniërs, Slovenen en Montenegrijnen verdelen. In de kwartfinale moet Joegoslavië afhaken tegen Argentinië, de titelverdediger en latere finalist, omdat Maradona & co de strafschoppen beter nemen.
Het nationale elftal van Joegoslavië zal nooit meer in Kroatië spelen. In 1992 scheurt de lappendeken na een bloedige strijd uiteen. Joegoslavië heeft zich dan al geplaatst voor het EK in Zweden. Zover mag het uiteindelijk niet meer komen, tot vreugde van Denemarken, de invaller die Europees kampioen zal worden.
Later zal Osim zeggen dat een titel voor Joegoslavië op het WK een oorlog had kunnen voorkomen. De bindende kracht die van hem uitging droeg hij zijn leven lang uit in filosofische gedachten. Hij kon bovendien wijzen op zijn technische kwaliteiten en tactische inzichten als voetballer, een offensief ingestelde stilist van 1,91 meter. Op het EK van 1968 werd Osim opgenomen in het sterrenteam. De met Joegoslavië verloren finale tegen gastland Italië moest hij missen door een blessure.
NAAR ZWOLLE
Een jaar later begint zijn internationale spelerscarrière op 27-jarige leeftijd in de Nederlandse Tweede Divisie, bij Zwolsche Boys. Via een Joegoslavische spelersmakelaar is Osim hier beland, kort na een ingrijpende knieoperatie. Zijn komst wordt als een sensatie uitgemolken op tv, radio en in de Nederlandse kranten. De bedoeling is dat Osim zoveel indruk maakt dat Ajax of Feyenoord snel aan de bel zullen trekken om hem voor veel geld uit Zwolle weg te halen.
Binnen twee maanden is het avontuur van Osim in de Nederlandse provincie Overijssel voorbij. Hij komt niet verder dan twee competitieduels en een oefenwedstrijdje waarin hij wel scoort. De geopereerde knie blijkt nog niet bestand tegen inspanningen. Aan het eind van dat seizoen is de geldnood bij Zwolsche Boys zo hoog dat de club moet stoppen met betaald voetbal.
Ivica Osim is een jaar later wel fit genoeg voor een nog acht jaar lange carrière bij Franse clubs. Daarna volgt een lange reis als coach in Joegoslavië, Griekenland, Oostenrijk, China en Japan, tótdat in 2007 een hersenbloeding het einde voor hem betekent als bondscoach van Japen.
