Schotland is een gastvrij land. In verkiezingsdebatten voor het Schotse parlement hoor je nooit xenofobe bagger. De conservatieven praten in Edinburgh een stuk beschaafder dan in Londen, en extreemrechts krijgt er al helemaal geen voet aan de grond. Integreren in het laaggelegen, relatief dichtbevolkte deel van Schotland is ook niet moeilijk. De sleutel? Voetbal. Vergeet het aanmeten van hun accent (wordt wel gewaardeerd, maar is zeker niet verplicht), vergeet whisky, haggis, kilts en doedelzakken (enkel voor toeristen of zeer bijzondere gelegenheden). Wie als man (of als vrouw) in Schotland komt wonen, kan niet beter binnenkomen dan met voetbal. Serieus.
Trouwe bezoekers
Grote of kleine club, dat maakt niets uit. Loop op een wedstrijddag de pub naast het stadion in: aanspraak verzekerd. De favoriete club van de Schot is een belangrijk deel van zijn persoonlijkheid, en zijn ego is niet beter te strelen dan met oprechte belangstelling. Het liefst van een vreemdeling met een andere moedertaal. Wat drijft deze exoten naar Ayr, Greenock, Stranraer of Coatbridge? Ze zullen hun best doen om zo duidelijk mogelijk te spreken, je overladen met grote glazen bier en honderduit vertellen over wie de clubhelden zijn en vooral over welke clubs ze haten. In Schotland zijn dat er veel. Mijn record als waarnemer staat op zeventien gehate clubs in twee minuten, in handen van een aanhanger van St. Mirren.
Al snel zul je informatie over uitwedstrijden krijgen. Fanatieke Schotten bezoeken die per bus, maar eigenlijk is de trein leuker. Op zaterdagen zitten die treinen propvol voetbalsupporters van een bonte verzameling clubs. Van de 42 clubs op profniveau, spelen er minstens 25 in die gordel in en rond de as Glasgow-Edinburgh. En ze komen met véél. Mijn local team Ayr United kreeg thuis met moeite 2.500 man op de been, maar ik heb uitwedstrijden gekend waarin het leger Honest Men (een bijnaam gepikt van Robert Burns!) zeker duizend man sterk was. Dat het voetbal van mindere kwaliteit is? Deert niet. De Schotten zijn percentueel, van alle landen met een serieus te nemen bevolkingsomvang toch, de trouwste wedstrijdbezoekers. Verouderde stadions, slecht weer en zelfs een alcoholverbod in de stadions nemen ze op de koop toe.
Bindmiddel en splijtzwam
En dan het nationale team, bindmiddel én splijtzwam in Schotland, een land waar de onafhankelijkheidsvraag al tien jaar het publieke debat domineert. De strenge unionisten zijn wat minder op de ploeg gesteld, maar dat zijn eerlijk gezegd niet de mensen die je uitnodigt op een gezellig feestje. Mijn eerste keer kijken naar de nationale ploeg? Ik woonde een week of vier in Ayr en het was Schotland – Polen. Kaarten op Hampden Park waren volledig uitverkocht, maar een avondje in de pub was al niet slecht. Mijn nieuwe maat en ik zaten klaar voor de laatste kans van Schotland, dat verdomd sterk speelde. Het werd een ontnuchterend avondje integreren. Wat er gebeurde?
Robert Lewandowski maakt 0-1 voor Polen, een goal die afgekeurd moest worden voor buitenspel. Schotland reageert voorbeeldig, komt door twee juweeltjes van doelpunten zelfs op 2-1 en speelt de opponent van de mat. ‘Aye, but we’re Scotland mate. There’s nae chance we’re winning here’. Mijn maat is stellig. Schotland, onder onbenul Gordon Strachan, speelt Polen-met-Lewandowski (die drie weken eerder nog vijf keer scoorde in negen minuten) van de mat, maar vertrouwen is uit den boze. Ook in de laatste minuut van de blessuretijd. Vrije trap voor Polen. Hun vrije trappen hebben niets opgeleverd vanavond. Ook deze is slecht getrapt. Maar toch.
De bal wijkt af, valt achter keeper David Marshall op de paal, rolt op de lijn en Lewandowski scoort vanaf twee centimeter. Mijn maat werpt me een veelbetekenende blik toe en zet het op een zuipen – we zijn nog steeds vrienden. Het wordt nog erger als blijkt dat de Schotse kansen nu zelfs helemaal verdampt zijn – wereldkampioen Duitsland verloor in en tegen Ierland. Hebben zij weer. Arm, arm Schotland. ‘Glorious failure’ noemen ze het. Ik studeer in een land waar het nationale team écht wat betekent. De kern van de aanhang op Hampden Park zijn supporters die in de weekends bij hun club staan. Gehard door teleurstellingen, tegen beter weten in. Da’s wat anders dan thuis. De zichtbare Oranje-aanhang is carnavalspubliek.
Pech en onkunde
Soms is het pech dat Schotland een groot toernooi mist. Voor 2000 en 2004 was de loting in de barragewedstrijden zwaar, voor 2008 zaten ze met Frankrijk en Italië in een poule (en haalden het alsnog bijna), voor 2016 scoorde Lewandowski zijn lucky. Voor het WK 2018 was het zuivere onkunde. In Schotland zullen ze pech noteren voor de late gelijkmaker van de auld enemy: Engeland roofde in extremis een 2-2 op Hampden Park. Goed, máár: op datzelfde veld speelde het ook 1-1 tegen godbetert Litouwen. Uiteindelijk kwam Schotland twee punten tekort voor nogmaals barragewedstrijden.
Euro 2020 was helemaal een schandaal. Derde worden achter België en Rusland oké, maar een 3-0 pandoering in Kazachstan? Kom nou. Het achterpoortje van de Nations League bood soelaas. Het zat zowaar mee. Niet Noorwegen met half-mens-half-machine Erling Haaland werd de opponent na het uitschakelen van Israël. Nee, Schotland moest naar Servië. Een zenuwslopende wedstrijd eindigde in strafschoppen. Marshall, kent u hem nog, hield de beslissende strafschop.
Het Schotlandgevoel
Zijn reactie was het Schotlandgevoel. De angstige blik naar de arbitrage. Was het in orde? Niet te vroeg van de lijn? Geen verboden geluiden van een ploegmaat? Geen hinder door een overvliegende helikopter? Niets? Echt niet? Pas na enkele seconden durfde Marshall te juichen. Heerlijke beelden uit de kleedkamer in Belgrado. Yes Sir, I can boogie!
Schotland naar een groot toernooi! Al mijn vrienden van daar hebben ’t nog nooit gezien. Ze moesten zich iedere zomer maar scharen achter de tegenstander van Engeland. Ik ken meerdere mensen die shirts hebben gekocht van de tegenstander van Engeland, puur uit ondersteuning. Eindelijk is het tijd voor positieve ondersteuning. Ik kan er niets aan doen, ik voel mij één van hen. Die verdomde gastvrijheid! Mijn voetbalhart bleek in Schotland te liggen. Het Wilhelmus, ik ken zelfs de tekst niet, maar bij Flower of Scotland staan mijn haren rechtop. Ik heb een schitterend retroshirtje gekocht en zal mij achter de Tartan Army scharen. Voor zolang het duurt. Het blijft Schotland.
When will we see
Your like again,
That fought and died for
Your wee bit Hill and Glen
And stood against him
Proud Edward’s Army,
And sent him homeward
Tae think again.
And Autumn leaves lie thick and still
O’er land that is lost now
Which those so dearly held
That stood against him
Proud Edward’s Army
And sent him homeward
Tae think again.
And in the past they must remain
But we can still rise now
And be the nation again
That stood against him
Proud Edward’s Army
And sent him homeward,
Tae think again.
