Drie minuten lang moest Bart Ramselaar er nog mee doorgaan, nadat hij down was gegaan bij een botsing. Duizelig zwalkte de middenvelder van FC Utrecht in de 38ste minuut dan toch nog naar de zijlijn, waar wijsheid en realiteitsbesef eindelijk waren doorgedrongen tot de medische én technische staf. Zo werd Bart Ramselaar (24) zondag de eerste speler in het Nederlands voetbal die met een hoofdblessurewissel als extra uitvaller ‘gratis’ mocht worden vervangen.
De overwinning van FC Utrecht kwam er niet door in gevaar. Van 0-1 werd het 1-4. Voor verliezer ADO Den Haag lijkt alle hoop vervlogen om de laatste plaats nog te kunnen verlaten. Het gebeurde in een status-quo-speelronde van de eredivisie. Ajax kon zich zelfs veroorloven zonder puntenschade te experimenteren met oplossingen om het verdere gemis van de zwaar geblesseerde Daley Blind op te vangen.
Hoe historisch ook, in de talrijke beschouwingen, op radio, tv en in de kranten, werd de wissel van Ramselaar in de 38ste minuut nauwelijks nog aangestipt. Twee maanden geleden pas opende de KNVB een extra mogelijkheid om spelers te vervangen bij het vermoeden van hersenletsel. De aanpassing volgde op aanbeveling van de FIFA en spelregelorgaan IFAB.
Doorslaggevend voor de ommezwaai was wellicht wat Jan Vertonghen overkwam op 30 april 2019. In de halve finale van de Champions League, thuis met Tottenham Hotspur tegen Ajax, raakte hij na een botsing met Ajax-doelman André Onana buiten westen. Vanaf de bank werd Vertonghen voortgejaagd, hij móest verder. Na afloop zakte hij in elkaar. De naweeën bleven niet uit. ,,Ik heb er acht, misschien wel negen maanden mega-veel last van gehad, , heel veel, duizeligheden, hoofdpijn. Ik heb de pijn verbeten omdat mijn contract nog één jaar doorliep. Ik wilde laten zien dat er ik er nog was”, vertelde Vertonghen in december 2020.
ENGELAND
De ervaringen van Vertonghen gaven extra lading aan een al langer lopende discussie, met name in Engeland. Tenminste vier spelers uit het nationale team dat in 1966 wereldkampioen werd zijn overleden aan de gevolgen van dementie: Martin Peters, Nobby Stiles, Ray Wilson en Jack Charlton. Inmiddels is ook bij Bobby Charlton dementie geconstateerd. Hun lot wordt toegeschreven aan de vele kopduels die ze uitvochten, in die tijd nog met een veel zwaardere bal dan die van tegenwoordig. Wetenschappelijk onderzoek aan de universiteit van Glasgow bevestigde de aannames.
De FIFA liet studies uitvoeren die eind 2020 een ingreep in de invallersbepalingen tot gevolg hadden. Voortaan mocht bij de vrees voor hersenletsel een extra wissel worden toegepast, buiten het al toegestane contingent van vijf vervangingen. Vooralsnog is het een proef waaraan zowel in Engeland als Nederland wordt meegedaan, Begin februari had Issaa Diop de primeur. Na een botsing met Antony Martial (Manchester United) werd hij vervangen. Ook in dat geval werd Diop eerst nog in het veld gehouden, ook daar werd vanaf de zijkant aanvankelijk nog hardleers gereageerd op een hoofdblessure.
AARZELEND
Het hoort bij de roestverschijnselen in het traditionele voetbal om pas na enig aarzelen toe te geven dat snelle vervangingen gewenst kunnen zijn bij hoofdletsel. Met de nieuwe regel blijkt het talmen nog niet voorbij. Vanuit de clubs in Engeland wordt druk uitgeoefend op de FIFA om bij hoofdletsel een tijdelijke wissel toe te staan, een kwartiertje tijd om te bezien hoe het slachtoffer reageert als hij aan het hoofd is geraakt. Uitgangspunt voor dat idee is de hoop dat een speler dan alsnog kan terugkeren, ingegeven door de vrees een sleutelspeler langduriger te moeten missen.
Ook bij de invoering in Nederland had Evgeniy Levchenko, voorzitter van spelersvakbond VVCS, na een hoofdblessure liever een tijdelijke wissel gezien. Zodat de teamarts, zonder druk van de coach, de tijd kan nemen voor een zorgvuldige test.
De medische staf van FC Utrecht beperkte zich zondag aanvankelijk tot een vluchtige behandeling op het veld. Toen Ramselaar dan toch niet verder kon, gingen ze langs de kant alsnog overstag. De wissel was zo ongewoon, zo nieuw nog, dat er eerst een discussie met de vierde man moest volgen. Onduidelijk bleef aanvankelijk of hiermee de eerste van de vijf toegestane vervangingen was verbruikt. De vierde man moest even nadenken, kende de nieuwe regel ook niet helemaal, maar kwam uiteindelijk met het antwoord: bij een dreigende hersenschudding mag een extra wissel worden doorgevoerd.
WIT BRIEFJE
Bij het aangepaste protocol hoort een nieuw formulier. Geen geel of rood document waarop de wissel moet worden ingevuld, maar een wit briefje. Zo werd het een onderscheidende vervanging, gevolgd door vijf wissels volgens de dit seizoen gangbare praktijk in Nederland. FC Utrecht kwam daarmee uit op een record uit van zes vervangingen.
Of dit aantal ook volgend seizoen tot de mogelijkheden gaat behoren, is nog de vraag. Tot de uitbreiding van drie naar vijf wissels werd besloten omdat de covid-uitbraak vorig seizoen tot een intensiever wedstrijdschema en meer afwezige spelers leidde. Dit seizoen kwam er een vervolg, voor hoelang is onzeker. Daarentegen lijkt wel zeker dat de extra vervanging bij hoofdblessures vaste prik wordt.
Afwachten is het nog of de regel na de lopende proefperiode wordt aangepast met eventueel een korte invalbeurt voor een tijdelijke vervanger. Een nieuwe risicofactor kan het zijn, met de vraag of de gezondheid van de spelers hiermee gediend zal zijn.
