Van 20 juli tot 20 augustus loopt FIFA Women World Cup 2023 in Nieuw-Zeeland en Australië. Stilaan krijgt het vrouwenvoetbal het respect dat het verdient. Dat heeft een eeuw geduurd. Dik honderd jaar geleden trok de eerste vedette van het vrouwenvoetbal, de rebelse Lilly Parr, in Groot-Brittannië tienduizenden fans naar de stadions. De vrouwelijke variant van het voetbal stak op dat ogenblik de mannelijke inzake populariteit naar de kroon. Tot woede van de Engelse conservatieve bondsbonzen. Ze schrapten gedurende een halve eeuw het vrouwenvoetbal uit hun programmatie. Tijdens UEFA Women’s Euro 2022 in Engeland werden alle kijkcijfers- en toeschouwersrecords gebroken. Deze maand volgen miljoenen mensen de prestaties van onder meer Megan Rapinoe, de Lilly Parr van deze tijd.
Naar aanleiding van FIFA Women World Cup 2023 brengen we ‘een kleine geschiedenis van het vrouwenvoetbal’ in tien afleveringen. En vijftien portretten van de beste speelsters aller tijden: ‘Van Mia Hamm in 1996 tot Alexia Putellas in 2023’. Afgewisseld met enkele opiniestukken. Onder de noemer ‘Heldinnen van het voetbal’, kortom.
Een Sakura voor Sawa, een hommage aan Homare en Japan bij de finales van de Women Women World Cup in 2011 & 2015
Homare Sawa en Japan. Nooit zag ik vrouwenvoetbal van een hoger – en mooier – niveau dan toen zij In 2011 wereldkampioen werden door de Verenigde Staten te verslaan. Vier jaar later, in 2015, waren de rollen in de finale omgekeerd.
Ik schreef na de finale van 2011 en voor de finale van 2015 deze hommage aan Homare Sawa, de beste voetbalster van haar tijd.
‘Ik wens Sawa opnieuw een sakura toe. Dat deed ik in 2011 ook al. Ik zat toen in een stokoud hotel op de Duits-Oostenrijkse grens in het gezelschap van enkele Japanse toeristen te kijken naar de wereldbekerkwartfinale Duitsland – Japan. Vanuit Passau zou ik de volgende dagen langs de Donau naar Wenen fietsen.
Hoewel ik aanvankelijk sympathie had voor het Duitse team – vooral vanwege de fantastische dribbelaarster Lira Bajramaj, ooit een Kosovaars oorlogsvluchtelingenkind én vanwege het Duitse emancipatieprogramma rondom het voetbal – veranderde ik tijdens de match van mening. Vanzelfsprekend vanuit opportunistische overwegingen – ik was de enige niet-Japanner van het televisiekijkende gezelschap en het is altijd comfortabeler om te sympathiseren met de winnaar – maar toch ook vanuit een keuze voor kwaliteit. En die kwaliteit had een naam: Homare Sawa. Daarom keer ik terug naar mijn beginzin: ik wens Sawa een sakura toe.
In de Japanse cultuur heeft de bloem een bijzondere betekenis. Vooral de sakura – sierkers – straalt een zekere filosofie uit: het intens genieten van de bloei van het leven, in het besef dat die van korte duur is. Deze sensatie heeft Sawa tijdens het FIFA FrauenWeltmeisteschaft 2011 meegemaakt, ondergaan en vooral zelf gecreëerd.
Homare Sawa! De vrouwelijke Xavi! Ze is echter vooral de eigen speelse – op het veld – en sobere – in de dagelijkse omgang – zelf. Ze droeg voor Japan de aanvoerdersband tijdens de lange weg naar het wereldgoud. Men verkoos haar tot Goldener Ball – beste voetbalster – en tot Goldener Shuh – meeste doelpunten – van het toernooi. Niemand deed beter dan de spirituele leidster van de nadeshiko. De bijnaam van het Japanse nationale vrouwenteam heeft een dubbele betekenis: prachtige bloem, meer bepaald de roze anjer, en perfecte vrouw.
De 33-jarige Sawa scoorde in de finale met een sublieme ééntijdse en vanzelfsprekend lijkende intikker drie minuten voor tijd de gelijkmaker tegen de Verenigde Staten (2-2). Het was haar tachtigste doelpunt in 172 interlands. Ze verdiende haar eerste selectie op haar vijftiende, tegen de Filippijnen in 1993. Sawa bepaalt het ritme van de kunst van het middenveldspel van Japan: tiki taka, passing game, kurzpassspiel, beau jeu zoals het nog niet werd geopenbaard in het vrouwenvoetbal. Ze inspireert de offensieve kracht maar denkt tevens vanuit defensieve lijnen. Ze bekwaamde zich in de laatste bal: ze verkiest de subtiele toets – breed of diep – die de tegenstander misleidt, op het moment dat het te laat is om in te grijpen. Zie de heerlijke steekpass op Karina Maruyama die in de 108 ste minuut van de kwartfinale de Duitse verdediging te kijk zette voor een recordpubliek van 17 miljoen verdwaasde televisiekijkers.
Na afloop ontrolde het ontroerde Japanse gezelschap de slogan To our friends around the world: thank you for your support. Dat herhaalden ze tot in de finale. Ze brachten de slachtoffers van de aardbeving en tsunami van 11 maart 2011 in herinnering. De coach toonde al eens beelden van de tragedie om zijn elftal te motiveren. Daarom vertolkten Sawa en haar gemiddeld tien jaar jongere ploeggenoten niet zomaar enkele voetbalwedstrijden. Ze speelden voor het helen van de wonde, uit liefde voor het bedroefde land.
Met deze boodschap wonnen ze sympathie in de rest van de wereld. Die palmden ze vervolgens ook in met hun natuurlijke nonchalance – schril afstekend tegen het opgefokte Amerikaanse teambuildingsgoeroegedoe – en met het technische meesterschap in het zich immer herhalende samenspel. De briljante balschool kenmerkte zich door de klassieke Japanse noblesse: een vorm van door Homare Sawa uitgedragen authentiek adelschap. In een eigenaardige combinatie van schuchterheid, discretie en zelfbewustzijn.
Met de bloem van de hevige maar kortstondige levenskunst. Ik wenste Sawa toen een sakura toe. Maar zie, ze stopte, keerde terug en haalde zilver op de Olympische Spelen 2012 en goud op het Aziatisch Kampioenschap 2014. De Japanse wereldbekerzege van 2011 had een sterke impact op de samenleving: “raising the spirits of the people in the aftermath of the March 11 East Japan Earthquake.” De Nadeshiko League mocht een recordaantal fans en talrijke nieuwe sponsors verwelkomen. Sawa zelf ondertekende verschillende contracten met het bedrijfsleven en investeerde zelf fors in het meisjesvoetbal. Japan versloeg de voorbije vijf jaren in rechtstreekse confrontaties de wereldtop van het vrouwenvoetbal: Brazilië, Duitsland, Verenigde Staten, Zweden, Frankrijk. Dankzij The Nadeshiko Revolution: het letterlijk kleine elftal bekwaamde zich in positiespel, balbezit en snelle, korte passeerbewegingen en wordt omschreven als ‘het Barcelona van het vrouwenvoetbal’. De rol van Homare Sawa was daarin cruciaal: ondanks haar lengte van 1,64 cm ging ze geen duel uit de weg. Dertig jaar geleden begon ze te voetballen omdat ze haar jongere broer naar het veld volgde en werd uitgenodigd door diens coach om mee te spelen. Maakt ze in haar interland nummer 201 ditmaal echt de allerlaatste keer het verschil? Ik wenste haar in de finale van de FIFA Women’s World Cup 2015 tegen de Verenigde Staten tevergeefs (5-2 verlies) nogmaals een sakura toe.
Een sakura voor Homare Sawa, de waardige opvolgster van Mia Hamm.
