Van 20 juli tot 20 augustus loopt FIFA Women World Cup 2023 in Nieuw-Zeeland en Australië. Stilaan krijgt het vrouwenvoetbal het respect dat het verdient. Dat heeft een eeuw geduurd. Dik honderd jaar geleden trok de eerste vedette van het vrouwenvoetbal, de rebelse Lilly Parr, in Groot-Brittannië tienduizenden fans naar de stadions. De vrouwelijke variant van het voetbal stak op dat ogenblik de mannelijke inzake populariteit naar de kroon. Tot woede van de Engelse conservatieve bondsbonzen. Ze schrapten gedurende een halve eeuw het vrouwenvoetbal uit hun programmatie. Tijdens UEFA Women’s Euro 2022 in Engeland werden alle kijkcijfers- en toeschouwersrecords gebroken. Deze maand volgen miljoenen mensen de prestaties van onder meer Megan Rapinoe, de Lilly Parr van deze tijd.
Naar aanleiding van FIFA Women World Cup 2023 brengen we ‘een kleine geschiedenis van het vrouwenvoetbal’ in tien afleveringen. En vijftien portretten van de beste speelsters aller tijden: ‘Van Mia Hamm in 1996 tot Alexia Putellas in 2023’. Afgewisseld met enkele opiniestukken. Onder de noemer ‘Heldinnen van het voetbal’, kortom.
Lira Bajramaj: van vluchteling tot wereldkampioen
De toekomst van het voetbal is vrouwelijk! Zo klinkt haar favoriete uitspraak.
Op het veld straalt de voetballende moslima het charisma uit van…zichzelf: modieuze haartooi, opvallende make-up, rode schoenen. In het boek ‘Mein Tor ins Leben’ (Südwest Verlag) beschrijft ze haar verhaal: Vom Flüchtling zur Weltmeisterin. Van Kosovaarse vluchteling tot wereldkampioen met Duitsland in 2007.
‘Scheissausländer’ imiteerde Ronaldo en Zidane
Ze woonde in 1993 met haar familie in een asielcentrum.
Elke dag na schooltijd trok ze naar het pleintje, in de zomer voetbalde ze zonder schoenen om alle trucs te leren. Ze imiteerde Ronaldo en Zidane. Ze was een straatschoffie. Ze begon op haar zesde te voetballen in het park. Ze vreesde dat haar vader – ‘jongens waren in Kosovo altijd wat meer waard en een moslima voetbalt niet’ – het haar zou verbieden, dus droeg ze een t-shirt van haar broer, om te verbergen dat ze een meisje was.
Enkele neonazi’s, met kaalkop en bomberjack, passeerden en schreeuwden haar en haar broer toe: ‘Scheissausländer, darf hier nicht spielen!’ Later kreeg ze ook wat racistische sneren toegesnauwd tijdens jeugdwedstrijden.
In haar boek vertelt ze: ‘Toen ik bekendheid genoot en de Bomberjacken uit mijn buurt opnieuw tegenkwam, liepen ze mij met gebogen hoofd voorbij. Misschien hebben ze mettertijd van hun domheid geleerd.’
Vluchten voor de Servische geheime dienst
Als kind van vier vluchtte ze met haar ouders uit Kosovo. Ze behoorden tot de Albanese minderheid en ze werden bedreigd door de Servische politie.
In 1992 steeg de spanning ten top. Haar familie koos ervoor om onverhoeds het land te verlaten – ‘zonder eten, zonder visum, zonder iets’ – en een barre trip door half Europa – ‘na een gevaarlijke, nachtelijke boottocht over de Donau’ – bracht hen van geboortestad Gjurakovc naar het onbekende dorpje Giesenkirchen. Ze vond voor zichzelf een weg: voetbal! Haar talent bracht haar tot wereldbekerwinnaar maar haar lot vergat ze niet: ‘vluchteling’. Zo stond het op haar eerste paspoort. Want: ‘Dat is niet meteen het begrip waarmee men door het leven wil.’
Ze kent de vertwijfeling van de vluchteling die de dood trotseert. Ze hoopt dat haar verhaal moed geeft aan mensen die zware risico’s nemen om aan de ellende te ontsnappen. En voortdurend in angst leven. Angst. Diep in haar binnenste blijft de herinnering aan die beklemdheid. Vrouwen van Albanese afkomst, zoals haar moeder, werden begin jaren negentig in Kosovo beschimpt als ‘hoeren’. Ze konden niet meer de straat op, uit vrees voor gewelddaden. De Servische geheime diensten mishandelden, isoleerden en moordden. Men verbood onderwijs in de Albanese taal. De enige optie bleek: het hazenpad kiezen.
Duurste vrouw
Ondanks haar Duitse nationaliteit blijft haar heimat in hoofd en hart. Na de winst met haar club FCR Duisburg in de Uefacupfinale van 2009, zwaaide ze met de beker naar het 28.000 koppen tellende publiek en wees naar de letters op haar speciale shirt: ‘Kosova’. Ze won met de club uit het Ruhrgebied ook de DFB-Pokal en eindigde in het kampioenschap vier keer op de tweede plaats. In de zomer van 2009 kreeg ze haar grote transfer naar Turbine Potsdam en werd ze één van de beste speelster van zowel Duitsland als Europa: landskampioen in 2010 en 2011, maar vooral winnaar van de Champions League in 2010. FFC Frankfurt legde het hoogste transferbedrag op tafel uit de Bundesligageschiedenis en rolde de rode loper uit voor haar komst. Door blessures kon ze de hoge verwachtingen niet waarmaken. Ondanks een DFB-Pokalzege in 2014 én verlies in de Champions Leaguefinale.
‘Kies je eigen kleding en schmink en…speel voetbal!’
Met Mein Tor ins Leben roept ze op tot een betere verstandhouding, meer bereidheid tot integratie maar vooral om als vrouw steeds in jezelf te geloven.
Haar persoonlijke droom: zelfstandigheid en emancipatie. Overwin je weerstanden, kies je eigen kleding en schmink en…speel voetbal!
Ze verspreidt deze verheven gedachte via een integratieproject én als Europees Ambassadeur tegen Armoede en Sociale Uitsluiting. Ze vertelt het in scholen aan meisjes met een migranten- en/of islamitische achtergrond. Over haar schrijven de kranten: Sie macht muslimischen Mädchen Mut! Ze roept op: ‘Heb moed, discussieer met je ouders. Voetbal helpt, verschaft zelfbewustzijn, opent vriendschappen en breekt barrières’. Ze wil het grote publiek vertellen hoe hard een ‘vluchtelingenkind’ moet vechten om te overleven in Duitsland. ‘Voetbal heeft me geholpen. Ik hoop dat mijn boek andere jonge vrouwen aanspoort om mijn pad te volgen.’
Moslima zonder hoofddoek
Ze troefde tijdens het populaire spelletje ‘ballen-door-een-gat-schieten’ van het televisieprogramma Sportschau de mannelijke collega’s af: in maatpak en op hoge hakjes.
Desondanks profileert ze zich ook als een gelovige moslima, zij het zonder hoofddoek. Ze beweert: ‘men moet geen hoofddoek dragen om een moslima te zijn.’ Ook haar moeder droeg die nooit, voor haar was dat geen thema. Ze interpreteert haar geloof op een moderne wijze. Met een gebed, een feestje en een drankje. Ze kant zich tegen het beeld dat fundamentalisten van de islam hebben geschetst maar evengoed tegen de klassieke vooroordelen die alle moslims over dezelfde kam scheren. Ze roept moslima’s op om te sporten, in korte broek en t-shirt. Ze wil meisjes stimuleren om te voetballen, mét maquillage!
Op vraag van het humanitaire World Vision zet ze zich in voor de achtjarige Amina in Tanzania. Ze steunt het verhaal van ‘Entwickelungshilfe statt Erholung’, lees: ontwikkelingshulp door ontspanning. Naast het boren van waterbronnen en het renoveren van dorpsscholen trachten World Vision en Lira Bajramaj de interesse van meisjes aan te wakkeren om … te voetballen.
Het zou haar verheugen mocht haar boek haar godsdienst in een ander daglicht stellen. ‘Dehn ich bin nicht anders. Ich bin Muslima.’ Van vluchteling tot wereldkampioen, het scenario van een film. Al liep die niet met een happy end af. In 2014 kreeg ze het statuut van ‘celebrity’ na haar spectaculaire overstap naar PSG. Maar door haar zwangerschap en aanslepende blessure stond ze zelden op het veld. In 2017 stopte ze met voetballen, ze was net geen dertig.
Lira Bajramaj. Van vluchtelinge tot wereldkampioene.
