De finale fase van de play-offs in België en de ontknoping in de Champions League is de jaarlijkse hoogmis voor voetballiefhebbers. Maar steeds meer gelovigen lijken hun religie en het bijhorende instituut de rug toe te keren. Of is dat uiteindelijk maar schijn?
Bij de start van dit verhaal neem ik u graag mee naar Manchester, anno 2011. Als toenmalig voetbaljournalist had ik samen met enkele bestuursleden van voetbalclub Yellow Blue Beveren een bezoek gebracht aan United of Manchester. Die voetbalclub was enkele jaren eerder opgericht door boze fans van Manchester United, als reactie op de overname van hun ploeg door de Amerikaanse miljardair Malcolm Glazer. Die zou zich de eerste kennismaking met zijn nieuwe speeltje overigens nog lang heugen. Amper aangekomen aan Old Trafford moest de kersverse eigenaar door Engelse politieagenten in allerijl in een taxi geduwd worden om te vermijden dat woedende supporters hem zouden lynchen.
Ik kon het in die dagen amper vatten: waarom keerde je als supporter de rug naar een Champions League-winnaar en koos je resoluut voor voetbal op een laag niveau in een oud en aftands stadionnetje, diep verscholen in een buitenwijk van Manchester? Maar de paar duizend Mancunians waren vastberaden: ze hadden genoeg van de steeds verregaandere commercialisering van het voetbal, dat in hun ogen werd geregeerd door zakenmannen zonder de minste voetbalziel en met alleen ponden, euro’s of dollartekens in hun ogen. “Back to the roots, mate.”
Toen ik enkele uren later een taxi naar het hotel nam, merkte ik dat de chauffeur een truitje van Manchester United droeg. Het gespreksonderwerp liet niet lang op zich wachten, net zoals mijn oprechte verbazing. De man was al zijn hele leven die hard fan, maar kon door de dure ticketprijzen al jaren geen match meer live bijwonen in het stadion. Mijn bezoek aan een van dé voetbalsteden van Engeland legde de vinger op een pijnlijke wonde: het voetbal was ruw losgerukt uit haar wortels binnen de arbeidersklasse, en bleek geëvolueerd tot vertier voor de meer gegoede burger.
Superleague: nog méér geld voor de happy few
Flash forward naar het heden, met name 1 mei 2021. We zijn opnieuw in Manchester beland, waar enkele uren voor de aftrap van de wedstrijd tussen Manchester United en Liverpool duizenden boze Unitedfans de catacomben en de grasmat van Old Trafford hebben bezet. De machteloze voetbalbobo’s kunnen niet anders dan de wedstrijd annuleren.
Deze nieuwe opstoot van supportersprotest – dat in Manchester eigenlijk al zestien jaar sluimert – kwam niet uit de lucht vallen. United was namelijk een van twaalf initiatiefnemers van de Super League, de gesloten competitie tussen Europese topclubs. Een natte droom van onder andere Juventus-voorzitter Agnelli en Real Madrid-preses Perez, met slechts één opzet: nog méér geld en inkomsten genereren voor de rijke happy few. Het protest tegen dit gedrocht was navenant – zeker in Engeland waar zelfs in de persoon van Boris Johnson de hoogste politieke kringen zich roerden. En dus zagen de initiatiefnemers zich genoodzaakt om hun plannen – voorlopig – ten grave te dragen.
De echte voetbalfan verdwijnt
In eerste instantie lijkt de opdracht voor de supporters geslaagd. “Football back to the people!” Het is helaas slechts een tijdelijke Pyrrhusoverwinning. Het voetbal is reeds te lang in handen van een stel losgeslagen miljardairs, die in de televisiezenders hun ideale partner in crime hebben gevonden. Hun ongebreidelde hebzucht zal niet verdwijnen, net als de waanzinnige salarissen en transferbedragen waarmee ze gooien. De ziel van hun club, de passie van hun fans voor het logo en de kleuren,… : ze zien er het heil niet van in. Supporters zijn een leuke bijkomstigheid om de tribunes te vullen, maar ook niet meer dan dat. Voor hen is de puntenoogst dan ook erg mager: dure ticketprijzen, aanvangsuren op de meest onmogelijke momenten, bekerwedstrijden die in exotische landen worden georganiseerd,…
De gevolgen zijn navenant: de echte voetbalfan verdwijnt uit de Engelse stadions. Zijn plaats wordt ingenomen door toeristen, sporadische bezoekers en vooral… liefhebbers (niet te verwarren met supporters). Vaak zitten die laatsten ook achter hun televisie: in Europa, maar vooral in Azië. Het is op die afzetmarkt in het Verre Oosten dat de kassa rinkelt. Niet in een paar grauwe arbeiderswijken van Manchester, Liverpool of Londen.
Against modern football: niet meer dan vlaggensymboliek
Laten we trouwens niet met het vingertje richting Albion wijzen. De toestand op het Europese vasteland is geen haar beter. Ook hier heeft het winstbejag van clubeigenaars de supporters buitenspel gezet. Hand in hand met de almachtige televisiestations, die hun kijkpubliek – voetballiefhebbers in plaats van echte clubsupporters – op hun wenken bedienen. Zo worden in België sinds dit seizoen alle wedstrijden op een verschillend tijdstip afgetrapt, een aardigheidje dat men in het buitenland is gaan halen. Weg dus met het traditionele voetbal op zaterdagavond of zondagnamiddag. Dat veel fans moeilijk op een zaterdagnamiddag of een zondagavond tot in het stadion geraken? Geen erg, zolang de televisiegelden maar in de clubkas belanden.
En de echte supporter? Hij staat erbij en kijkt ernaar. Al klonk er de laatste jaren soms wat bescheiden protest. In stadions doken spandoeken op met “Against Modern Football”. Maar meer dan een beetje vlaggensymboliek is dat niet. In verschillende landen ontstonden “fan owned clubs”, gesticht door supporters en vaak met algemeen stemrecht voor de leden. Maar heel uitzonderlijk ontgroeien die clubs op sportief vlak het amateurniveau en telt hun achterban meer dan enkele honderden aanhangers.
Eerste barstjes in het beton?
De clubeigenaars rekenen vooral dat fans zullen blijven komen. Voorlopig krijgen ze daarin ook gelijk. Al zijn de eerste barstjes in het beton zichtbaar. In Nederland – waar ze die rampzalige tijdsloten al enkele jaren eerder invoerden – zien bepaalde club de tribunes leger worden. Het wordt afwachten wat er in de Belgische stadions gebeurt eenmaal de coronapandemie voorbij is.
Nu de Super League begraven is, zou het een mooi gebaar zijn om ook de andere excessen aan te pakken en het edele balspel terug aan haar echte fans te geven. Helaas zal daar veel meer voor nodig zijn dan een paar spandoeken en een eenmalige terreinbestorming…
