Van 6 tot 31 juli loopt UEFA Women’s Euro 2022 in Engeland. Stilaan krijgt het vrouwenvoetbal het respect dat het verdient. Dat heeft een eeuw geduurd. Dik honderd jaar geleden trok de eerste vedette van het vrouwenvoetbal, Lilly Parr, in Groot-Brittannië tienduizenden fans naar de stadions. De vrouwelijke variant van het voetbal stak op dat ogenblik de mannelijke inzake populariteit naar de kroon. Tot woede van de Engelse conservatieve bondsbonzen. Deze maand volgen miljoenen televisiekijkers de prestaties van onder meer Wendie Renard, de hedendaagse opvolgster van Lily Parr. Ondanks haar penaltymisser tegen België is zij de succesvolste ‘clubvoetbalster’ ter wereld: met Olympique Lyon won ze onder meer acht keer de Champions League.
Naar aanleiding van UEFA Women’s Euro 2022 brengen we ‘een kleine geschiedenis van het vrouwenvoetbal’ in verschillende afleveringen. Deze zal ook in het najaar verschijnen in het nieuwe boekzine ‘Heldinnen van het voetbal’.
MIA HAMM, DE INVLOEDRIJKSTE VOETBALSTER UIT DE GESCHIEDENIS (1)
Ze poseert in december 2002 naast Ronaldo in de spots. De Braziliaan geniet, lacht voluit en kent de cameratrucs. Mia Hamm kijkt onwennig, met een mengeling van ernst en schuchterheid en een zuinig lachje. Over haar hangt de schaduw van onverwerkt verdriet, de verinnerlijkte stem van haar aan botkanker overleden broer Garreth. Er sluipt altijd een stukje dood door het wezen van Mia Hamm.
Op haar vijftiende verdiende ze de eerste selecties voor het nationale elftal van de Verenigde Staten. Ze belichaamde de steile opgang van het ‘women soccer’. Ze werd wereldkampioen in 1991, als jongste speelster van het toernooi. Ze won Olympisch goud in Atlanta 1996. Voor tachtigduizend kijkers, een record in de geschiedenis van de vrouwensport. Dan volgde de stroomversnelling. Vooral buiten het voetbalveld. In 1997 bracht People Magazine haar onder in de befaamde en enigszins potsierlijke 50 Most Beautiful People. In hetzelfde jaar zet Soccer Business International haar zowaar op de veertiende stek van Most Influential People in Soccer. Even later prijkte ze ook in de 100 Best People in the World-rangschikking van Esquire Magazine. Hamm is everywhere! En het beste moet nog komen. Ze leidt haar team naar de wereldtitel in de Rose Bowl, 1999, voor veertig miljoen televisiekijkers in de VS en 90.000 fans op de tribunes. Volgens Phil Knight, de voorzitter van Nike, hoort Hamm thuis in de rij van Michael Jordan en Tiger Woods: zij geven een nieuwe dimensie aan hun sport. Het vrouwenvoetbal heeft in de Verenigde Staten meer mogelijkheden dan de mannelijke tegenhanger. Mia Hamm was het rolmodel voor de bijna tien miljoen in clubverband voetballende vrouwen op het einde van de twintigste eeuw. Het aantal meisjes dat via de zogenaamde high school soccercompetities deelneemt, stelt het aantal jongens in de schaduw. Soccer klom tijdens de actieve carrière van Mia Hamm vanuit het niets naar de nummer één der vrouwensporten.
De zogenaamde Title IX of the Educational Amendment of 1972 verschaft de emancipatie een wettelijk kader en kondigt de officiële gelijkheid tussen man en vrouw af. Meisjes kunnen hun studies combineren met topsport. De vrouwenvoetbalclubs aan de universiteiten rijzen in de tweede helft van de jaren negentig de pan uit. Voor Mia Hamm gold Title IX als levenswijsheid. Ze putte er psychologische kracht uit van zodra de betekenis tot haar doordrong, tijdens haar studies politieke wetenschappen.
Ze komt ter wereld in Alabama, als één van de vier dochters van een luchtmachtkolonel en een balletdanseres. Artsen stellen bij haar geboorte een voetafwijking vast. Ze draagt vijftien maanden een gipsverband. Na haar genezing begint ze spontaan tegen een bal te trappen. Vader oefent met haar in het park.
Haar ouders hebben een warm karakter en adopteren twee jongens, onder wie de uit Thailand afkomstige Garrett. Hij is de oudere broer naar wie Mia opkijkt. Hij leert haar op haar vijfde voetballen en scherpt haar zelfvertrouwen aan. Op haar tiende speelde ze in een jongensteam van elfjarigen de eerste viool en bekwaamde ze zich in het baseball en American football. Bij verlies vloog ze op van woede. Ze haatte de nederlaag. Ze vond evenwicht en haar identiteit in het voetbal: ‘Football was my voice. It made me feel good about myself.’
Garrett volgde haar vooruitgang op de voet en woonde Mia’s wedstrijden bij. Tijdens de Spelen van 1996 was hij een opvallende afwezige. De gevreesde ziekte had hem in de greep. Hij leed aan botkanker. Mia reageerde onmiddellijk en sluisde via een benefietactie 50.000 dollar door voor medische hulp. Het aftakelingsproces zette zich door. Garrett bezweek in 1997 aan de gevolgen van een infectie. Hij werd amper 28 jaar. Van dan af slaat de stemming bij Mia Hamm voorgoed om. Ze duldde de dood van haar broer niet. Ze voelde zich schuldig. De vraag kwelde haar: waarom werd zij een beroemdheid en moest hij heengaan? ‘She was so close to him and profoundly affected by his death.’
Merkwaardigerwijs borrelde tegelijk nieuwe inspiratie op. Garrett vertegenwoordigde haar idee van sport: nooit opgeven. Hoe vaak flitsten de vele gemeenschappelijke ochtendtrainingen tijdens de lange zomer van haar tienertijd door haar geheugen?
Garrett bleef haar geest domineren. Ze groeide door tot soccers’ leading lady, de Pelé van het vrouwenvoetbal, maar haar persoonlijkheid bleef diffuus: beschroomd, verlegen, afstandelijk. Ze was onzeker en trok haar beslissingen steeds opnieuw in twijfel. Als de actie mislukte, tuchtigde ze zichzelf of barstte ze in tranen uit. Vanwaar die zelfkastijding en innerlijke strijd? Ze schuwde de sensatiepers en meed de spotlights: ‘Some people love the attention. I can’t be I can’t be the person everyone likes. If I try, I drive myself crazy.’
Ze opereerde behoedzaam in de schaduw maar ontdooide toch tijdens zeldzame indringende interviews of organiseerde uit het niets benefietwandelingen voor daklozen. Voetballende meisjes moedigde ze spontaan aan. Ze kiende haar marketing prikkelend uit. Via onder meer de alle platitudes counterende commercial met ‘Michael Jordan versus Mia Hamm’. Ze toonde zich niet alleen de sportieve evenknie van Jordan maar nam hem, met een judogreep, symbolisch te grazen.
Morgen leest u in deel 2 hoe Mia Hamm, na de wereldbeker van 1999 van ‘The Girls of Summer’ in de Verenigde Staten, definitief het beeld van het vrouwenvoetbal in positieve zin veranderde.
