De VAR zorgt voor ‘mindfuck’

In de reeks onophoudelijke lotgevallen met de videoreferee is Pol van Boekel uitgegroeid tot de nationale pispaal van Nederlandse voetbal. Zijn beslissingen na adviezen van Video Assistent Referee (VAR) hebben zoveel discussie losgemaakt dat hij zelf in verwarring is geraakt. ,,Het gaan naar het scherm en het bekijken van de beelden is een soort mindfuck geworden. Het is voer voor psychologen”, zei Van Boekel afgelopen zaterdag over zijn ervaringen aan het beeldscherm op het veld.

Voor het tribunaal van de tv-camera drukte de onzekerheid op zijn schouders. Hier stond een ervaren scheidsrechter, 43 jaar, uit balans gebracht door videobeelden, hem aangereikt door VAR Ingmar Oostrom, een jongere collega van 29 die maar af en toe een wedstrijd in de Eredivisie te leiden krijgt. Enkele honderden kilometers verderop, in het VAR-centrum in Zeist, had Oostrom de scheidsrechter geadviseerd zijn beslissing in te trekken.

In het stadion van Fortuna Sittard vroeg iedereen zich af  wáárom Van Boekel de gang naar het beeldscherm moest maken. Niemand twijfelde aan de juistheid van de stipnotering, een glaszuivere strafschop in een zo late fase dat de wedstrijd al beslist leek bij de stand 2-4 in het voordeel van sc Heerenveen. Aan het scherm liet Van Boekel zich ompraten. Welke nieuwe beelden hem op het verkeerde been had gezet, bleef onduidelijk.

NIEUWE TWIJFEL

Even later, voor de tv-camera, bleek hij bevangen door nog nieuwere twijfel. Apps van collega’s en reacties op tv hadden hem duidelijk gemaakt dat hij vast  had moeten houden aan zijn aanvankelijke beslissing. Moedig en eerlijk gaf Van Boekel dat toe.  ,,Ja, je begint dan weer te twijfelen omdat mensen met verstand van zaken het wél een penalty vonden. Maar bij het zien van de beelden zag ik toch echt dat het meer Novakovich (aanvaller van Fortuna) was die zijn tegenstander Hoegh (verdediger van Heerenveen) raakte dan andersom.”

Was het gezichtsbegoocheling, was het geestverwarring, was hij dan toch op het verkeerde been gezet door die beelden?  Maar vooral kwam de vraag op of dit gedraai met beslissingen bedoeld was bij de entree van de VAR in het voetbal. ,,Naar dat scherm lopen is voor scheidsrechters psychologisch een soort penaltymoment geworden. Het spel ligt stil, iedereen kijkt naar jou. Er komt veel meer gewicht op je beslissing te liggen”, oordeelt de Nederlandse sportpsycholoog Ivo Spanjersberg.

KRONKELINGEN

De kronkelingen bij Van Boekel kunnen niet los worden gezien van de reacties die twee weken geleden nog maar volgden na de wedstrijd FC Utrecht – PSV (2-2). Tot twee keer toe negeerde hij toen het advies van Danny Makkelie, de meest ervaren VAR van Nederland en als zodanig ook actief op het WK in Rusland. In eerste termijn weigerde Van Boekel zelfs het beeldscherm te raadplegen en bleef hij erbij alles zelf beter te hebben waargenomen. In het tweede geval hield hij ook na het zien van de beelden vast  aan zijn eigen beslissing.

Die houding kwam hem op kritiek van zijn scheidsrechtersbazen te staan. ,,Ik wilde nu niet eigenwijs zijn, dat speelde allemaal mee”, gaf Van Boekel toe. Nu sloeg hij door naar de andere kant, verblind  door de eerdere aanmerkingen en de geldingsdrang van een jonge VAR. Opmerkelijk is het bovendien dat het hem treft. Want Pol van Boekel beschikt van alle scheidsrechters in het Nederlandse voetbal over de meeste ervaring als speler. Na zes seizoenen met 127 wedstrijden in de Eerste Divisie bij VVV Venlo koos hij in 2000 op 25-jarige leeftijd voor de arbitrage. Binnen acht jaar kreeg Van Boekel de status van internationaal scheidsrechter.

EERSTE WERELDWIJD

Twee jaar geleden alweer was hij bij een experiment met videaoarbitrage tijdens de bekerwedstrijd FC Utrecht – Cambuur Leeuwarden de eerste scheidsrechter wereldwijd die zich liet corrigeren door videobeelden.  Pol van Boekel, hypotheekadviseur van beroep, is ook geen scheidsrechter die je verdenkt van schimmige contacten met voetbalmakelaar, hij is geen arbiter die onrechtmatig hoge punten in de kranten scoort zonder dat de jurerende journalist onraad ruikt.

Van Boekel floot wedstrijden op alle internationale niveaus behalve eindtoernooien. Ook hij maakt wel eens fouten, maar nimmer werd zijn objectiviteit in twijfel getrokken. Nu is hij zelf ten prooi gevallen aan onzekerheid.  ‘Mentaal gesloopt. Van Boekel is gaan twijfelen aan zijn kunde als scheidsrechter, omdat de VAR zijn autoriteit heeft aangetast. De huidige VAR is een aandachttrekker. De VAR sloopt het mentale gestel van de scheidsrechter omdat hij zich belangrijker waant dan het voetbal’, schreef Willem Vissers in een column in De Volkskrant.

SCHEIDSRECHTER IN KUIP

De zichtbare twijfel bij Van Boekel was voor de KNVB géén aanleiding om hem een weekendje rust te gunnen. Op het vaste moment dat de aanstellingen openbaar werden gemaakt, wekelijks op dinsdag, stond Van Boekel weer ‘gewoon’ in de agenda genoteerd, ditmaal  als scheidsrechter in de altijd woelige Kuip bij Feyenoord – FC Emmen, met opnieuw Danny Makkelie als VAR-partner.  Ingmar Oostrom, de omstreden VAR van afgelopen weekeinde, verdwijnt daarentegen even in de luwte, hij is vierde man bij FC Groningen – VVV.

Tegen alle opwinding in spreekt de KNVB daarmee het volle vertrouwen uit in Van Boekel. De discussie rond de VAR zal niet verstommen. Elke wedstrijd draagt nieuwe gespreksstof in zich mee. En dat was toch niet de bedoeling toen de VAR vorig jaar een officiële status kreeg in de spelregels. Het spel moest eerlijker worden, behoed worden voor flagrante arbitrale vergissingen.

‘DISCUTABEL IS ACCEPTABEL’

 ‘Alleen voor  een duidelijke fout of een ernstig gemist voorval in relatie tot doelpunt, strafschop, directe rode kaart of persoonsverwisseling mag de VAR in actie komen’, zo staat het in de spelregels. In die geest hebben de Nederlandse scheidsrechter het mantra ’Discutabel is acceptabel’ als uitgangspunt meegekregen.

Veel VAR’s vullen hun rol aanzienlijk ruimer in, zonder dat een opper-VAR vooralsnog uniformiteit kan afdwingen. Door hun ingrepen wordt het tv-scherm voortdurend gevuld met arbitrale beslissingen die discussie oproepen, niet alleen in Nederland, ook in Spanje, Duitsland, België en in de Champions League.  

Pol van Boekel, arbiter uit Vierlingsbeek, op de scheidslijn van Noord-Brabant en Nederlands Limburg, ziet nu het beeld opdoemen  dat hij in augustus al voor ogen had én toen ook naar buiten bracht: ,,Als scheidsrechter wil je zo min mogelijk gecorrigeerd worden. Met een VAR je fluit je ook een wedstrijd tégen de videoscheidsrechter.” 

TWITTER: @hmees