Het overlijden van de Duitse Weltmeister Bernd Hölzenbein warmt weer even een sluimerend trauma onder veel oudere Nederlandse voetbalfans op. ‘Hij valt, maar hij valt wel al te graag. Was dat nou opzet of een poging de bal te spelen?’, opperde de Nederlandse tv-commentator Herman Kuiphof live bij de ommekeer in de wereldbekerfinale van 1974. Hij voedde daarmee een sentiment dat nooit meer wegstierf.
Met de strafschop in de 25ste minuut verdween een vroege voorsprong van Oranje, ook verkregen uit een strafschop, ook aanvechtbaar omdat tv-beelden uitwezen dat de overtreding van Uli Hoeness op Johan Cruijff net buiten het strafschopgebied plaats had. Niemand in het Oranjelegioen wilde het zo zien, de toorn gold Bernd Hölzenbein, die gewillig neerging toen Wim Jansen een risicovolle sliding inzette en vervolgens het been van de al vallende Duitser raakte.
SCHWALBE-KONING
Sindsdien geldt Bernd Hölzenbein in Nederland als dé Duitse Schwalbe-koning, nog nadrukkelijker dan bijvoorbeeld Lothar Matthäus. Andy Möller en Jürgen Klinsmann. Hij had ook wel de schijn tegen. Vier dagen voor de finale ‘versierde’ Bernd Hölzenbein in de halve finale tegen Polen een strafschop, die niet besteed bleek aan Uli Hoeness. En drie maanden vóór de WK-finale had Hölzenbein het begrip Schwalbe in Duitsland al een gezicht gegeven in de halve finale van het DFB-bekertoernooi tussen Bayern München en zijn club Eintracht Frankfurt. ‘Elfmeter-Schinder’ en ‘Schwalben-König’ werd hij in eigen land toen genoemd, zelfs al had dat Eintracht Frankfurt geen zege opgeleverd.
Vrijwel helemaal vergeten is vijftig jaar later ook dat Bernd Hölzenbein in de slotfase van de WK-finale nog een penalty werd onthouden waarop niets af te dingen was geweest. In het stadium dat het allang 2-1 stond, én nadat de Duitsers een derde ogenschijnlijk onberispelijke treffer wegens buitenspel was ontnomen.
MYTHE
Zijn leven lang is Hölzenbein, maandagavond na een lang ziekbed op 78-jarige leeftijd aan dementie overleden, sindsdien gevraagd of hij zich op die zevende juli 1974 bewust had laten vallen. ‘Waar ik ook kom, wie ik ook tegenkom, telkens wordt mij gevraagd of het een Foul of een Schwalbe was. Als dit als enige in herinnering is gebleven van mijn loopbaan, is dat toch wel triest’, heeft hij al menig keer laten weten. ‘Hoe dan ook, het wás een overtreding.‘
Bernd Hölzenbein besefte altijd wel dat hij zelf heeft bijgedragen aan de discussie door vrij kort na het WK van 1974 in een interview met Bild te suggereren dat hij zich wel degelijk bewust had laten vallen. ‘Toen is het balletje gaan rollen. De eerste dagen na de finale had nog niemand in Duitsland het erover’, zei hij later. Hölzenbein schakelde destijds nog wel een advocaat in om Bild tot rectificatie te dwingen. Tevergeefs, de mythe bleef.
‘Ik was gewoon snel in die tijd, zeer wendbaar ook, ook als ik met de bal de zestienmeter inging. Dat was mijn stijl van spelen. Ik werd daarom vaak gevloerd, vaker dan langzame spelers die nooit in het strafschopschopgebied komen’, zei Hölzenbein in 2004 in het Brabants Dagblad. ‘Ach, het was gewoon de Nederlanders hun eigen schuld’, voegde hij er nog aan toe. ‘Na die 0-1 wilden ze ons verarschen, verneuken, belachelijk maken.’
IN DE STEEK GELATEN
Volgens Hölzenbein heeft ooit zelfs een Neder;landse tv-zender hem geld geboden voor een bekentenis zich te hebben laten vallen. ‘Ik heb dat geweigerd, ik was me van geen kwaad bewust.’ Juist daarom heeft het Hölzenbein pijn gedaan dat ook Franz Beckenbauer hem later, bij wijze van grap, in een tv-uitzending ‘Onze Schwalbe-koning’ heeft genoemd en dat zijn medespeler Berti Vogts de penalty in 1998 als ‘onterecht’ betitelde.
Bernd Hölzenbein voelde zich op zulke momenten in de steek gelaten. Gelukkig voor hem bleef zijn liefde voor Eintracht Frankfurt onaangetast. Al zijn veertig interlands, met 5 goals, speelde Holz als vleugelspeler namens Eintracht Frankfurt. Gedurende veertien jaar kwam hij tot 420 wedstrijden voor zijn club, opgeluisterd met 160 treffers. Na zijn spelerscarrière was Hölzenbein in Frankfurt actief als hoofd-scout, manager en vicevoorzitter – een legende geëerd met als grootste successen drie Duitse bekertriomfen en de UEFA Cup in 1980. Zo bleef hij een clubman, méér dan een Schwalbe-specialist.
