De onvoltooide voetbalrevolutie van de Magische Magyaren 1950-1956 (4)

Deze maand herdenkt Europa de vijfenzestigste verjaardag van de Hongaarse Opstand tegen de bezettende Sovjet-Unie (van 23 oktober tot 10 november 1956). Het was tevens een strijd voor vrijheid, sociale rechtvaardigheid en democratie en tegen de stalinistische dictatuur. Duizenden burgers sneuvelden tevergeefs en meer dan 200.000 Hongaren vluchtten naar West-Europa. De Hongaarse nationale ploeg – bijgenaamd het Gouden Team – voerde met het magische vijftal Puskas-Boszik-Hidegkuti-Czibor-Kocsis het tot dan briljantste voetbal op uit de geschiedenis. En was een bron van hoop én vreugde voor de bevolking. Ze verloor tussen 1950 en 1956 slechts één van zijn vijftig interlands en won er liefst 42, met het spraakmakende doelgemiddelde van 216 goals voor en 50 tegen. De nederlaag leed men net in de wedstrijd die niet mocht worden verloren: de wereldbekerfinale op 4 juli 1954 tegen West-Duitsland (2-3).

In zeven vervolgafleveringen publiceren we het verhaal van ‘de onvoltooide voetbalrevolutie van de Magische Magyaren’.

Aflevering 4: De invloed van Bela Guttmann op het spel van het Gouden Team

Bela Guttmann (1899-1981) werd in Boedapest geboren uit joodse ouders en leerde voetballen in de beroemde MTK-school. Hij bemachtigde een plaats in het eerste elftal net na de Eerste Wereldoorlog maar keerde zijn land en het antisemitisme van Horthy in 1922 de rug toe. Hij emigreerde naar Wenen en vervolgens naar New York en begon als trainer in Nederland, bij SC Enschede. In 1939 coachte hij met onweerstaanbaar aanvallend voetbal Ujpest Dosza naar het landskampioenschap en de Europese Mitropacup. Tijdens de oorlogsjaren dook hij naar eigen zeggen onder in Zwitserland. Zijn broer overleefde het concentratiekamp niet.

Guttmann gaf na de Tweede Wereldoorlog de ‘vrije joodse stijl’ door

Hij behoorde tot de harde kern van trainers die na de Tweede Wereldoorlog de hand in het vuur stak voor de ‘vrije joodse stijl’: offensief, technisch voetbal met ruimte voor de individuele actie. Hij liet de oefening met de bal eindeloos herhalen. Volgens zijn Duitse biograaf Detlev Claussen werd hij één van de beste leerlingen van Hugo Meisl en Jimmy Hogan. In Weltgeschichte des Fussballs in Einer Person voert Claussen hem als schepper van de 4-2-4-formatie ten tonele. Guttmann werkte een jaar bij FC Kispest met de jonge Ferenc Puskas en Joseph Boszik. Hij verving vader Puskas als coach maar kreeg de dwarse Ferenc evenmin in het gareel.

Belangrijke invloed op Ferenc Puskas

Na een jaar van wrijvingen stapte hij op maar Puskas erkende later in Puskas on Puskas. The Life and Times of a Footballing Legend de blijvende invloed van Guttmann op zijn spel én op dat van de Aranycsapat of Gouden Team. Guttmann redetwistte met Sebes en Bukovi over de vernieuwingen. Ze bedachten twee nieuwe dingen en vormden de intro tot het totaalvoetbal: de kaatsende spits (Hidegkuti) die de opkomende middenvelders liet scoren en de opbouwende keeper (Grocsis), de doelman als eerste aanvaller. De buitenspelers mochten de switch maken. Guttmann verdedigde de onafhankelijkheid van de trainer. Als gevolg van een conflict met het stalinistisch systeem en zijn afkeer voor corruptie keerde hij Hongarije in 1949 voorgoed de rug toe. Hij werd letterlijk een wereldreiziger, die nog één keer voor zijn voetballende landgenoten in de bres sprong. In de herfst van 1956, na de Hongaarse opstand, bekommerde hij zich om Puskas en zijn vrienden. Zij reisden naar Atlethic Bilbao voor een Europees duel en besloten niet terug te keren naar Boedapest. De FIFA nam de schorsing van de Hongaarse voetbalbond rigoureus over. De spelers bevonden zich op dat ogenblik in ‘ballingschap’ en in een rechteloze positie. Op vraag van Puskas verklaarde Guttmann zich bereid om als coach op te treden voor de zogenaamde ‘Exil Mannschaft’ die via demonstratiewedstrijden in levensonderhoud moest voorzien.

Hongaarse hand bij Braziliaans Jogo Bonito

Guttmann toerde met Puskas, Kocsis, Czibor en co door Zuid-Amerika en bleef hangen in Brazilië. Als coach van FC Sao Paulo bracht hij de Brazilianen de geneugten der 4-2-4 bij.

Detlav Claussen: ‘In Brazilië werd in 1957 hevig gekibbeld over de methodes van Guttmann en zijn vriend Gyula Mandi, een voormalige medewerker van Sebes die in 1956 werd ontslagen en FC America coachte. De Hongaren speelden Jogo Bonito, het mooie spel of das zusammenpassen. Guttmann overtuigde de Brazilianen door persoonlijke demonstraties en individuele aanpak over het voordeel van de systematische combinatie.’

Eén jaar later veroverde de Seleçao eindelijk de wereldtitel. De Hongaarse hand was zichtbaar in het lichtvoetige en ongrijpbare spel van de Brazilianen van 1958. Maar Bela Guttmann had dus ook een bijzondere bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het Gouden Team.

Wereldvoetbalzomers – Wereldvoetbalzomers van België 1920 tot Brazilië 1970 | Raf Willems