De betekenis en de filosofie van de Duitse vijftig plus één regel: van moedervereniging tot dochteronderneming

De vijftig plus één regel ligt vast in de statuten van de Deutsche Fussball Liga. Dat maakt het onmogelijk om de meerderheid van de stemmen via kapitaalsinjecties over te nemen. De DFL kiest voor verankering en wil niet dat een club in buitenlandse handen komt of op korte termijn kan verhandeld worden. Voor de DFL is het belangrijk dat investeerders een band hebben met de club, de fans en de lokale gemeenschap.

Van moedervereniging en dochterorganisatie

Het beleid wordt bedrijfsmatig georganiseerd in de club. Met ruime inspraak van de fans. Investeerders kunnen hun zeg doen maar hebben niet het laatste woord.

Dit verhindert niet dat er voor een bepaald aantal percentages beursnoteringen kunnen zijn maar wel dat een club onder volledige controle valt van één grootondernemer of verschillende kapitaalinbrengers. Zoals dat in Engeland, Spanje, Italië, Frankrijk én België wel vaak gebeurt.

Tot in 1998 viel elke voetbalclub onder de regels van de moedervereniging ‘Eingetragener Verein’ (EV, te vergelijken met onze VZW’s). De leden hadden de club in handen. Elke fan betaalde zijn jaarlijks lidgeld en kreeg in ruil een zitje in de algemene vergadering. Die AV koos de Raad van Bestuur (RvB) die de club moest leiden. Toen besliste de DFB dat de clubs hun professionele voetbalactiviteiten in een vennootschap – de zogenaamde dochteronderneming – mochten onderbrengen. Van ‘Mutterverein’ naar ‘Tochtergesellschaft’ dus.

De meeste clubs kozen voor de Aktien Gesellschaft (AG, het equivalent van onze NV). Met als verplichting: de vereniging (EV) behoudt de controle over de vennootschap. De regel legt enkel een beperking op qua stemrecht maar niet op het verwerven van aandeel in het kapitaal. Er is dus geen verband tussen eigendom van aandelen en stemrecht.

Verschillende mogelijkheden

1. CLUBS MET VOLLEDIG EV-STATUUT – 100% VERENIGINGSTATUUT

Toch bleven na 1998 verschillende clubs kiezen voor de volledige ‘verenigingsversie’, ook op het hoogste niveau. Zoals Schalke 04, Mainz 05 en Freiburg.

2. CLUBS MET VOLLEDIG EV-STATUUT MAAR MET TEGENPRESTATIE INVESTEERDERS

Ook VfB Stuttgart bleef trouw aan het EV-statuut maar daar richtte men een dochtervennootschap met investeringsdoeleinden op. Als tegenprestatie kregen de investeerders 75% van de aandelen van de Marketingafdeling. De overige 25% bleef bij de E.V. Drie vierde van de marketingopbrengsten gaan hier dus naar de investeerders ipv naar de club. Die bleef wel eigenaar van de fanshop.

3. ANDERE BEHEERSVORMEN

De meerderheid van de clubs paste zijn systeem aan de nieuwe wetgeving aan. Maar tegelijk bleven een aantal de stemmenverdeling voor honderd procent in de eigen organisatie houden. Zoals FC Köln, Werder Bremen en Borussia Mönchengladbach. Borussia Dortmund besloot tot een beursgang maar de controle hierover blijft voor honderd procent binnen de club. Andere clubs variëren tussen 51% en 80% qua stemverdeling.

Het voorbeeld van Bayern

Bayern München is wellicht het interessantste voorbeeld. De Recordmeister besloot in 2002 om een deel van haar voetbalactiviteiten in de dochtervennootschap te plaatsen. Met als doelstelling de uitbouw van een professionele structuur en het verwerven van de noodzakelijke financiële middelen voor nieuwe stadionbouw. Men opteerde voor een AG. (zie boven)

Tot die FC Bayern München AG behoorden onder meer de volledige professionele voetbaltak (mannen & vrouwen). De vennootschap is voor honderd procent eigenaar van het nieuwe stadion.

In deze AG zitten vier aandeelhouders: FC Bayern München EV (dus de vereniging) met 75% en de drie hoofdsponsors Audi, Adidas en Allianz Arena met telkens 8,3%.

Het voorbeeld van Schalke 04

 De meest ‘democratische’ van de Duitse clubs is ongetwijfeld Schalke 04.

De ‘moedervereniging’ heeft 132.000 leden. Zij beslissen over de benoeming van commissarissen, het ontslaan van bestuurders, het wijzigen van de statuten en dergelijke meer.

Dit bestuursmodel bestaat uit liefst zeven organen. Slechts twee daarvan zijn wettelijk voorgeschreven, met name de algemene vergadering en de raad van bestuur. Daarnaast besloot men om een Raad van Commissarissen, een adviesraad, een ereraad, een erepresidium en een kiescomité te installeren. De Algemene Vergadering benoemt het Kiescomité en die stellen op hun beurt een lijst op met Raad van Commissarissen die dan wordt voorgelegd aan de AV. Waarna die AV zes van de elf leden benoemt. Er wordt ook een sportadviesraad opgesteld met minstens één lid van de Schalke Fanclub. De RVC – gekozen dus door de AV, zijnde de ledenvereniging – controleert en benoemt de Raad van Bestuur. Alle meerderjarige leden hebben stemrecht in de AV. Om lid te worden moet men jaarlijks 3 tot 50 euro betalen. Sommigen betalen ook 1000 euro om het kapitaal van de club te versterken. Schalke 04 is na Bayern München en Borussia Dortmund de nummer drie van Duitsland.

Besluit: Bundesliga is bloeiendste bedrijfsvoetbaltak ter wereld

De Bundesliga is de bloeiendste bedrijfsvoetbaltak van Europa (en bij uitbreiding van de wereld). Alles is zeer sterk gereglementeerd, met controle vanuit zowel de eigen organen als de politieke overheden. De rol van de fan is cruciaal in het geheel. Die beschouwt zijn club immers als zijn vereniging, waar hij vanuit een gevoel van verbondenheid en sociaal engagement naartoe trekt. De supporters worden opgeleid via allerhande uiteenlopende initiatieven en kunnen leren debatteren over grote lijnen van het besturen van een club. Met als gevolg: een gezonde, populaire en democratische voetbalbedrijvigheid op topniveau.

Quote van Jan-Pieter Martens, teambegeleider Schalke 04 (en ex-speler KV Mechelen): ‘Ofwel wordt het Duits model uitgebreid naar de rest van Europa ofwel gaat het voetbal de totale verloedering tegemoet.’