Bobby Charlton overleed zaterdag op 86-jarige leeftijd. Zonder het zelf te beseffen en te willen, werd hij een icoon uit de historiek van het wereldvoetbal. Zelfs Nelson Mandela adoreerde hem, zo bleek bij een ontmoeting met de Zuid-Afrikaanse president. Hij wordt geroemd als beste Engelse voetballer aller tijden. De Braziliaanse journalisten schreven over hem tijdens de Wereldbeker 1970 in Mexico dat hij zijn plaats zou hebben bij de winnende Seleçao van Pelé, die later zou worden uitgeroepen tot het beste nationale elftal van de twintigste eeuw. En hij werd ook vergeleken met Nandor Hidegkuti, de spelmaker van the Magical Magyars uit de jaren vijftig, het magische Hongarije rondom Ferenc Puskas. Maar hij was vooral de man die aan de basis lag van ‘de mythe van Manchester United’: als ‘overlever’ van de crash met The Busby Babes in 1958 en als aanvoerder van de ploeg die de Europa Cup der Landskampioenen won in 1968. Deze week, met ook de Manchester Derby op Old Trafford op het programma, in vier afleveringen: Bobby Charlton & de story van Manchester United. Vanuit ‘Het Gouden Boek van de Beker met de Grote Oren. Van Real Madrid 1956 tot Manchester City 2023’.
‘This is a tribute to those who died in Munich 1958’ (Bobby Charlton op 29 mei 1968 na de gewonnen finale tegen Benfica op Wembley)
‘Toen ik aan het hoofd van de ploeg Wembley betrad voor de finale van de Europa Cup der Landskampioenen tegen Benfica, was ik ijskoud van binnen. Ik dacht sinds de crash van München op 6 februari 1958 elke dag aan mijn ploegmaats die het niet overleefden. Ik had schuldgevoel en vroeg me vaak af: waarom ik? Waarom was ik niet dood? Wat wij tien jaar eerder niet tot een goed einde hadden kunnen brengen, lag nu in onze handen. Ik was nooit emotioneler dan die avond. We moesten die beker pakken ter ere van hen.’
Bobby Charlton breidde op die wijze de finale voor. Het was een avond waarop de nostalgie en ontroering ongeremd toesloegen. De bijna 100.000 Manchester Unitedfans zorgden voor een onnatuurlijke gemoedstoestand en zweepten onafgebroken en oorverdovend hun elftal op. De eerste negentig minuten verliepen erg nerveus. Bobby Charlton opende de score, Graça stelde gelijk. Net voor affluiten hield doelman Stepney de grote Eusebio met een geweldige reflex van de winnende treffer. Eusebio applaudisseerde zelfs voor de save van Stepney. Tijdens de verlengingen ontplofte United en in acht minuten sloegen George Best, Bobby Charlton en Brian Kidd drie keer toe. Een trillende Matt Busby zocht na afloop onmiddellijk Bobby Charlton op voor een innige omhelzing. Hij sprak achteraf: ‘Het moment dat Bobby de Cup vastnam, heeft me gereinigd. Het verzachtte de pijn van het schuldgevoel om Europa binnen te gaan. Het was mijn rechtvaardiging.’ In de thuishaven Manchester bevolkte een uitzinnige mensenzee de stad. Manchester United voetbalde niet volgens het beproefde Brits recept. Busby hield niet van de geestdriftige krachtpatserij en het hoge tempo. Hij bespeelde de creativiteit van het fabelachtige, de fantasie betokkelende en door de geschiedenis ongeëvenaarde spitsentrio: Bobby Charlton, Denis Law en George Best. Binnen de vijf jaar werden ze allen uitverkoren tot Europees Voetballer van het Jaar: Law in 1964, Charlton in 1966 en Best in 1968. Geen enkele club deed op dit gebied ooit beter. Vierde naam die zichzelf letterlijk in de herinnering beitelde: Nobby Stiles. Een sinistere kale kop en een gebit minus voortanden al gevolg van zijn wekelijkse voetbalveldslagen. Stiles hanteerde zijn hele repertoire ‘rotzooien’ in de returnwedstrijd van de halve finale tegen Real in Madrid. Na de 1-0 zege op Old Trafford beet hij zich in Estadio Bernabeu als een pitbull vast in Amancio en door zijn strijdlust zette United de hopeloze situatie recht van 3-1 naar 3-3. Het Spaanse publiek reageerde woedend en Stiles kreeg bij het verlaten van het stadion een fles op zijn knipper gemept door een niet in toom te houden Realsupporter. Stiles was goud waard voor United want door zijn beulswerk konden Charlton, Best en Law – die als gevolg van een blessure wel de finale miste – hun verbeeldingskracht in goals omzetten, zonder zich al te veel te moeten bekommeren om hun defensieve opdrachten. Eenmaal buiten het veld beantwoordde Stiles overigens volledig aan het stereotiepe beeld van de conservatieve, brave Britse burgerman.
Magical Magyars van 1953 als nieuwe voetbalevangelie van Matt Busby
Matt Busby. Op een koude novemberavond in 1953 stootte hij op zijn ‘eurekamoment’: Engeland-Hongarije 3-6. The game of the Century! De Magical Magyars knallen het oude Engelse systeem aan flarden. Het Engelse voetbal is in verval, het is safety first! Puskas, Boszik, Czibor, Hidegkuti en Kocsis strooiden buitenaardse bewegingen uit. Bovendien: ze dicteerden dat het vooroorlogse Schotse passing game hun eerste stelregel is geweest en steken het in een modern jasje. Matt Busby (1909-1994) riep de goden aan. Dat zou zijn nieuwe voetbalevangelie worden.De Schot met de Ierse roots groeide op in de harde protestantste mijnwerkersgemeenschap van Orbiston, waar Ierse katholieken aanvankelijk als luie drinkebroers werden afgeschilderd, geobsedeerd door seks.Orbiston Belshill in Lanarkshire, het nietige dorpje, bood de mens slechts twee dingen om te overleven: de mijn en het voetbal. Dat was de schets van Eamon Dunphy, schrijver van A strange kind of glory. Sir Matt Busby and Manchester United.Maar ‘mining’ is gevaarlijk; ‘soccer’ is gezond en prettig. In de mijn leefden de mannen als dieren op elkaar, bovengronds vonden ze vrijheid in het voetbal. Moeder Busby vermeed alle godsdienstfanatisme en interesseerde zich voor onderwijs en vrouwenemancipatie. Vader Alex stierf door een verdwaalde kogel in de Eerste Wereldoorlog. De zevenjarige Matt moest voortaan zonder vader door het leven. Zijn diepere spirituele roots vond hij al snel in het voetbal. Dat redde hem uit de bitterste armoede en haalde hem als adolescent uit de mijnen. Hij zag voetbal als zijn lot en raakte al snel doordrongen van zijn eindbestemming: Manchester United.
