TOSTAO EN DE GEKLEURDE VOETBALDANS VAN HET BRAZILIAANSE BEAUTIFUL TEAM OP DE WERELDBEKER VAN MEXICO 1970 (5) – RW

De gekleurde voetbaldans als antwoord op het racisme? Mexico 1970 was één groot Braziliaans carnavalbal. De Seleçao Canarinha joeg orgastische twinkelingen door het dansende publiek. Tsjecho-Slowaken (4-1), Engelsen (1-0), Roemenen (3-2), Peruanen (4-2), Uruguayanen (3-1) en Italianen (4-1) staarden verblind naar de geelgroene goudhaantjes. Het meest gracieuze elftal aller tijden koppelde techniek aan snelheid van uitvoering en stuurde voortdurend zes spelers de vuurlijn in: Gerson, Rivellino, Tostao, Jairzinho, Carlos Alberto en Pelé. Het was een aanslag op het geestdodende catenaccio van Europa, maar ook voor de universele fantasie een brug te ver.

Brazilië 1970 zou als ‘The Beautiful Team’ de geschiedenis ingaan en in 2000 worden uitgeroepen tot ‘Elftal van de Eeuw’. Twintig jaar later is het dat nog steeds: Felix-Carlos Alberto-Brito-Piazza-Everaldo-Clodoaldo-Gerson-Jairzino-Rivellino-Tostao-Pelé. Een heerlijke herinnering. De gekleurde voetbaldans als het antwoord op het racisme!

Brazilië – Peru 4-2,

Rivellino 11 (1-0), Tostao 15 (2-0), Gallardo 28 (2-1), Tostao 52 (3-1), Cubillas 70 (3-2), Jairzinho 75 (4-2)

Portret Tostao

Uit het boek ‘111 Legendarische voetbalhelden sinds 1920’: verschijnt rond 20 juli 2020

Tostao. Het was 22 juni 1970. De dag na het feest. Brazilië is wereldkampioen, met voetbal waarvoor de superlatieven tekortschieten. De kater kwam, geruisloos en genadeloos. Met het besef dat het leven alleen maar slechter zal worden. De traditionele Tostao was rusteloos. Hij worstelde met een emotionele crisis. Een meer van tranen was zijn deel. ‘Ik huilde tijdens het laatste kwartier van de finale’, vertelde hij in het boek The Beautiful Team, dat de Brazilianen van 1970 portretteert. Een week voor het toernooi kampte hij nog met de naweeën van een ingewikkelde oogoperatie. De dokters gaven geen cent voor zijn deelname. Een mentale metamorfose, met de steun van zijn kamergenoot Piazza, sleepte hem door zijn twijfels. Tostao stortte na de 4-1 tegen Italië in elkaar. Zijn vuur van verdriet en vreugde sloeg om in woede, toen de eindbestemmingen van de terugreis tot hem doordrong. Het Brazilaanse elftal werd verwacht in de versterkte burcht van de militaire dictator Médici. Een colonne van tanks en andere legervoertuigen begeleidde de Seleçao naar het presidentiële paleis. Eén fan bekocht zijn enthousiasme voor de spelers met de dood. Omdat hij zijn helden wilde gelukwensen. Zijn oprechte blijdschap tonen. Pure menselijke handelingen, die ongetwijfeld het presidentiële protocol verstoorden. De Braziliaanse militairen reageerden doortastend: met de kogel. Tostao zag het voor zijn ogen gebeuren. Het griefde hem diep. Volgens een perfect public relations-draaiboek begroette generaal Médici de wereldkampioen voor de televisiecamera’s. ‘Niemand zal dit land stoppen’, schreeuwde hij. Het regime beantwoordde hiermee de beschuldigingen Amnesty International, de Amerikaanse regering en de paus omtrent de schendingen van de mensenrechten. Tostao bekeek het tafereel met afschuw. Hij begreep dat ook de militairen zich profileerden als overwinnaars. Hij haatte het regime. Tostao was lid van een welgesteld en liberaal geslacht in de stad Belo Horizonte. Zijn familie steunde de idealen van de Verlichting en de westerse democratie: vooruitgang, vrijheid, rechtvaardigheid. Ze voerde openlijk oppositie tegen de dictatuur: ‘Ik wist dat ze mensen vermoordden en folterden. Priesters in de gevangenis gooiden. Telefoons aftapten. Perscensuur insteleden’, schreef Tostao in zijn memoires. ‘Ik overwoog de officiële ontvangst op het paleis te boycotten. Ik deed het niet. Ik betreur het nog steeds.’

Zijn standpunten isoleerden Tostao. Ze bezorgden hem in zijn beste voetbaljaren vele moeilijkheden. Hij ontvingen dreigtelefoontjes. Het voetbal van de wereldkampioen was het lichtpunt in een donker tijdperk. In 1970 was de dictatuur op het hoogtepunt van zijn macht. Ondanks het protest van een aantal spelers presteerden de generaals zich aan de wereld met het beste exportproduct dat het land ooit had voortgebracht. De generaals deden alsof de wereldtitel ook hun verdienst was. Toen rijpte Tostao, amper 23, al de beslissing het voetbal vaarwel te zeggen. Op zijn 26 de verruilde hij de sport voor de geneeskunde.

Eduardo Gonçalvez de Andrade was een ernstige en serene man voor zijn leeftijd. Hij leek helemaal niet op een voetballer, was eerder aan de houterige kant. Introvert, zwijgzaam. Interesseerde zich voor kunst en literatuur. Studeerde liever dan dat hij voetbalde. Toch noemde het publiek hem De Witte Pelé. Tostao was de meest intelligente speler van het elftal. Een zeer lichtvoetige targetman, de meester in het lezen van het spel. Hij speelde met zijn rug naar het doel en wist perfect hoe hij zijn subtiele assists moest verdelen. Breed voor de linkervoet van Rivelino, in de ruimte rechts voor Jairzinho, een steekbal door het centrum voor de opkomende Gerson, een één-twee met Pelé. Op zijn achttiende koos Tostao tijdelijk voor het voetbal. Hij tekende voor Esporte Club Cruzeiro, de oudste club van Belo Horizonte. Italiaanse roots, mooie blauw-witte shirts. Deelde het imposante Magalhaes Pinto Stadion (110.000 plaatsen) met aartsrivaal Atlético Mineiro. Ondere Tostao reeg Cruzeiro het ene succes na het andere aan elkaar. De club doorbrak het meesterschap van Atlético in de jaren vijftig Tostao vierde tussen 1965 en 1969 vijf titels van de staat Minas Gerais. In 1972 volgde een nieuw feest. Ondanks Tostao, die zich toen over het veld sleepte. Voetbal was hem een opgave geworden. Zijn leven was ingrijpend veranderd tijdens een wedstrijd tegen Corinthians, in september 1969. Hij kreeg van rechtsachter Ditap een bal keihard in zijn gezicht getrapt. Tostao zag niets meer. Blindheid aan zijn linkeroog dreigde. Zijn kennis van de medische wereld redde hem. En het Braziliaanse elftal. Zijn intelligente manier van opstellen, zin voor nuance en beweging zonder bal, deden het catenaccio van Uruguay en Italië in respectievelijk de halve finale en de eindstrijd van het WK 1970 de das om. ‘Dat was het hoogtepunt van het arte de futebol’, sprak Tostao over het beste elftal van de eeuw. Lichtvoetig en liberaal, 33 goals in 55 interlands. Het brein van The Beautiful Team. Tostao.