Het WK in Qatar wordt een heel bijzondere wereldbeker. Zeker voor mij persoonlijk: voor het eerst in veertig jaar zal ik niet ter plekke zijn. Maar er zijn nog veel andere, zwaarwichtigere, redenen waarom anders naar het 22ste WK gekeken – of niet gekeken – zal worden.
‘Te oud om in een zandbak te spelen’, zo kondigde ik vier jaar geleden mijn afscheid aan de wereldbeker aan. Tien stuks heb ik meegemaakt. Ik ben nagenoeg zeker dat niemand in dit land dat kan zeggen. En zeker niet van op de eerste rij, zoals een journalist dat kan.
Dat ik niet naar Qatar ga, heeft meer te maken met mijn leeftijd dan met de bestemming. Dat het vierjaarlijkse voetbalfeest in deze golfstaat plaatst heeft, maakt het afscheid veel minder zwaar. Niet omdat het een (te) klein land zou zijn, zoals Sepp Blatter beweert. Nee, Qatar is om te beginnen een land zonder voetbalgeschiedenis en -cultuur.
Bovenal is er veel fout rond dit WK. De Qatari hebben het WK gekocht. Daar bestaat geen twijfel over, maar intussen weten we ook dat Rusland (2018), Zuid-Afrika (2010) en Duitsland (2006) voor hun stem geld hebben gegeven aan Fifa-bobo’s. ‘Er is bij Fifa niets anders gebeurd dan in de vorige honderd jaar’, zei Jack Warner, de corrupte ex-voorzitter van de voetbalfederatie van Noord- en Midden-Amerika toen de FBI de corruptie blootlegde.
Qatar heeft het WK gekocht én de voetbalwereld bedrogen. In het Qatarese bidboek (dat door de Fifa-inspectiecommissie met de grond werd gelijk gemaakt) stond dat het WK fossielvrij zou zijn, dat er in meerdere golfstaten zou gevoetbald worden en dat een aantal stadions na het voetbalgebeuren naar Afrika zou verhuizen.
Omkoperij en bedrog zijn niet eens de donkerste kanten van de wereldbeker in Doha en omstreken. Qatar kent geen persvrijheid en de wetgeving wat betreft rechten van vrouwen en de holebibeweging dateren uit de Middeleeuwen.
De echte schande is de manier waarop de arbeidsmigranten, die de stadions bouwden, werden behandeld. Een vrije dag was een uitzondering, werkdagen van twaalf uur en langer, bij temperaturen boven de veertig, soms vijfenveertig graden. Bij de opbouw van iedere wereldbeker zijn doden gevallen. In Italië ’90, Zuid-Afrika 2010, Rusland 2018. Meer dan in Qatar, als we de officiële versie zouden geloven. Fifa-voorzitter Gianni Infantino houdt het immers bij drie slachtoffers. De Engelse kwaliteitskrant The Guardian schat het aantal op 6.500. Andere bronnen noemen dit een onderschatting, omdat er tussen 2010 (de toewijzing van het WK) en nu 17.000 arbeidsmigranten zonder duidelijke doodsoorzaak zijn gestorven. En ja, ze zijn niet allemaal bij de bouw van de stadions, maar ook bij het aanleggen van de metro en het optrekken van torenhoge hotels aan hun einde gekomen.
Eddy Merckx
Wie dit WK verdedigt, verwijst telkens naar de vooruitgang die Qatar heeft geboekt in de behandeling van de arbeidsmigranten. Het klopt dat het er in de omliggende landen vaak nog kwalijker aan toe gaat, maar dat is geen excuus. Het kafalasysteem is afgeschaft, het minimumloon is opgetrokken tot 280 euro per maand. In één van de rijkste landen van de wereld. Controle is zo goed als onbestaande. Hoe durf je dat te verdedigen?
Qatar is het symbool geworden van het wanbeleid in het wereldvoetbal. Het is een schande dat de Fifa ervoor heeft gezorgd dat miljoenen voetballiefhebbers met hun geweten worstelen en met krullende tenen of helemaal niet zullen kijken. Nee, niet de tientallen idioten die een gratis reis aanvaardden in ruil voor promotie van een fout regime. Maar alle anderen, die zich de vraag stellen of ze naar dit WK moeten gaan of zelfs willen kijken op televisie.
Zouden er voetballers getwijfeld hebben aan hun deelneming aan het WK? Dit is voor hen het vierjaarlijkse hoogtepunt in hun carrière. Sommigen zullen het slechts één keer meemaken. Wie de tranen zag van Raphaël Varane en de Koreaan Son toen ze geblesseerd uitvielen bij hun club en vreesden het WK te missen, besefte wat het evenement voor een voetballer betekent.
Ik heb al twee jaar geleden geschreven dat ook journalisten het WK niet moeten boycotten. We zijn ook naar de Spelen in China, of de WK’s in Argentinië (1978) of Rusland (vier jaar na de inval op de Krim) geweest. Niemand stelde zich vragen over de aanwezigheid van de pers op de Ronde van Qatar, een koers van twaalfde categorie met Eddy Merckx als boegbeeld. Journalisten gaan het hele jaar naar landen waar veel fout is. Afghanistan, Syrië, Ethiopië, Burkina Fasso, Jemen. Dus waarom Qatar niet? Op voorwaarde dat we er ons werk doen. Sportjournalisten zijn in de eerste plaats journalisten. Dat betekent dat ze de oren en ogen zijn van de lezers, luisteraars of kijkers. En dat ze verder moeten kijken dan de kalklijnen van het veld of de revalidatie van Romelu Lukaku.
PayUpFifa
Het zal niet makkelijk zijn om over de wantoestanden in Qatar te berichten, maar dat mag geen reden zijn om er niet alles aan te doen om ons te vertellen hoe het daar is. Zelfs als de Qatari het totaal onmogelijk maken om informatie te verzamelen, word je geacht voldoende geïnformeerd te zijn over dat land om dit door te geven.
Dat gaan wij in elk geval van hieruit proberen. Henk, Paul, Raf en ik zullen de komende weken elke dag over het WK schrijven en zeker niet alleen over het voetbal. Wie als voetbalschrijver niet naar het WK kijkt, kan er nadien niet meer correct en/of volledig over oordelen. We moeten het WK juist gebruiken om meer lezers op de hoogte te brengen van de wantoestanden in dat land en de hele regio.
Mag jij kijken? Ik heb het grootste respect voor wie uit principe weigert dit WK te bekijken. Jezelf het plezier van het voetbal ontnemen, dat verdient waardering. Maar, en ik neem de woorden over van Freek de Jonge bij de presentatie van ons boek Nooit meer Qatar over: ‘Er verandert niets als je thuis in je zetel in je eentje al of niet zit te kijken.’
Er zullen mensen zijn die dit een flauw argument of hypocrisie zullen noemen, maar waarom zouden we dan nadien nog wel naar de staatsclubs Manchester City (Abu Dhabi), Newcastle United (Saoedi-Arabië), Paris Saint-Germain (Qatar) of zelfs Eupen (Qatar) kunnen kijken? Kunnen we dan uberhaupt ooit nog naar voetbal kijken? En moeten we dan, om conseqent te zijn, ook niet weigeren met benzine uit de Golf (en Rusland) te rijden of ons met gas uit die regio(’s) te verwarmen?
Nee, het lijkt me nuttiger dat – zoals ook Amnesty International en Human Rights Watch ons voorhouden – we als bewuste en boze burgers naar het voetbal kijken en Qatar en de Fifa onder druk zetten om minimaal 440 miljoen euro te voorzien voor de familie van de arbeidsmigranten die in het voorbije decennium in een houten kist uit Doha terugkeerden of nu met zware gezondheidsproblemen hun leven proberen herop te bouwen in Indië, Nepal, Bangladesh of de Filipijnen.
PayUpFifa is ons devies. En nadien Nooit meer Qatar, nooit meer een WK, Olympische Spelen of welk sportevenement ook in een land dat lak heeft aan mensenrechten.
