2015 – ’16: Real Madrid slaapverwekkend naar zege, het beste voetbal kwam van Guardiola’s Bayern

Anderlecht speelt op 12 september zijn eerste wedstrijd in de poule van de Champions League uit bij Bayern München. De Duitse landskampioen speelde van 2012 tot 2017, naast FC Barcelona en Real Madrid, onder de coaches Jupp Heynckes en Pep Guardiola het beste voetbal van Europa. Vooral in de seizoenen 2012-’13 en 2015-’16 bereikte Bayern de graad van de allerhoogste voetbalschoonheid. DWD opent zijn rubriek ‘Champions League’ met een impressie van beide jaargangen.

De weg naar de finale

Het beste voetbal werd dit seizoen gespeeld in München. Pep Guardiola kondigde met Bayern zijn machtsgreep aan. Na twee mislukte pogingen – in 2014 uitgeschakeld in de halve finale door Real en in 2015 door Barça – demonstreerden de Duitse landskampioen vooral in thuiswedstrijden zijn klasse: 5-0 tegen Dynamo Zagreb, 5-1 tegen Arsenal en 4-0 tegen Olympiakos. Het optreden van Bayern in de achtste finale in Turijn tegen Juventus (2-2) werd door de internationale pers als ‘kunststuk’ omschreven en de terugwedstrijd eindigde bloedstollend op 4-2 na extra times. Die Roten haalden in het laatste kwartier een 0-2 achterstond op via Lewandowski en een ‘onmogelijk’ doelpunt van ‘Raumdeuter’ Thomas Müller. In wat werd geanalyseerd als “Guardiola’s beste partij met Bayern” ging zijn team toch compleet onverwacht én onverdiend kopje onder: 2-1 tijdens de halve finale tegen Atletico na een 1-0 nederlaag in Madrid. In Milaan stond dus twee jaar na 2014 opnieuw een Madrileense finale op het programma tussen de rojiblancos en los blancos. Real kwalificeerde zich op zijn spreekwoordelijke ‘kousenvoeten’: de twee slaapverwekkende halve finaleduels tegen Manchester City werden beslist door een ‘Engels’ own-doelpunt (1-0, Fernando). In de kwartfinale trok Cristiano Ronaldo zijn ploeg pas dertien minuten voor tijd met een hattrick over de streep tegen VfL Wolfsburg (3-0) nadat de groenwitten in de Volkswagen-Arena met 2-0 hadden gestunt. In de achtste finale bood AS Roma weinig weerstand: 0-2 in het Stadio Olimpico en2-0 in Bernabeu. En ondanks de doelpuntenlawine bij de kwalificatiepoule (19, waaronder acht in de laatste match tegen het zwakke Zweedse Malmö) was niemand echt onder de indruk van het spel van de Koninklijke. Atletico presteerde op zijn beurt bijzonder matig tegen PSV Eindhoven in de achtste finale en kroop door het oog van de penaltynaald na twee ‘dramatisch oninteressante’ brilscores. Net als in 2014 schakelden de oorlogstroepen van coach Simeone FC Barcelona uit in de kwartfinale maar de scheidsrechterlijke dwaling bij het over het hoofd zien van het handsspel van Gabi in de laatste minuut deed pijn aan de ogen. Geen waarnemer had zijn geld vooraf ingezet op een eindstrijd tussen Real en Atletico. Niemand zat er op te wachten en niemand had er spijt van dat het ‘spektakel’ voorbij was: 1-1 en penaltyzege voor Real. Want het beste voetbal werd dat seizoen gespeeld in München.

Het verhaal

Bayern liefert seine beste Partie in die Ära Guardiola ab. Dat schreef Marti Perarnau in zijn baanbrekende boek Pep Guardiola. Das Deutschland Tagebuch.

Perarnau is de belangrijkste journalistieke ‘Pepwatcher’. Hij schreef eerder ook ‘Herr Guardiola’, een insidestory over zijn eerste jaar met Bayern. Pep Guardiola was naar Beieren afgezakt met een missie: de Champions League winnen mét adembenemend voetbal. De nacht na ‘de beste Bayernpartij van zijn tijdperk’ sliep Pep niet. Hij kon het niet vatten en vocht tegen de ontgoocheling: de uitschakeling tegen Atletico Madrid. Intussen had hij zijn afscheid al aangekondigd want de overstap naar Manchester City was een feit.

De Duitse dominantie was over de twee duels overdonderend. In deze honderdtachtig minuten ondernam Bayern liefst 53 doelpogingen. En toch liep het zich te pletter op een elftal dat zich terugtrok op de eigen speelhelft. Perarnau vergeleek geheel terecht de stijl van Diego Simeone bij Atletico Madrid met die van Helenio Herrera in de jaren zestig bij Internazionale Milaan: catenaccio. Zijnde een uiterst negatieve benadering van het spel die zich baseert op een uitgekiende afweerorganisatie in combinatie met moordende counters. Net als Inter destijds lapt Atletico de reglementen aan de laars en fokt Simeone zijn spelers op om voortdurend over de grens van de fairplay te gaan.

Bayern combineerde het klassieke positiespel van Guardiola met een verticale uitvoering. De aanval over de vleugel via Douglas Costa en Franck Ribéry werd verbonden met de offensieve middenvelders Xabi Alonso, Jorge Vidal en Thomas Müller die vanuit de centrale strook opschoven naar het doel van Jan Oblak. Met uitzondering van keeper Neuer bevonden alle Bayernspelers zich vrijwel steeds op de helft van Atletico. Xabi Alonso ramde de bal op het halfuur laag tegen de touwen bij een vrije trap. Drie minuten later miste Thomas Müller een strafschop. Atletico had tijdens de eerste helft slechts één antwoord: het rekken van de tijd en het opstapelen van overtredingen.

Marti Perarnau haalde in zijn boek de vergelijking met een wals boven: ‘Bayern ist eine Walze, die Angriffe sind wohlüberlegt, aber blitzschnell, nicht überhastet, aber mit hohen Tempo.’

De tweede helft leek het evenbeeld van de eerste te worden: Bayern krijgt meteen Atletico naar de keel. Het gedetailleerde minuut-na-minuut wedstrijdverslag meldt tussen minuut 49 en 52 drie dreigende aanvallen van Bayern via Martinez, Lewandowski en Müller. In de 54 ste minuut ontstond een eigenaardige situatie rond de middencirkel. Atletico ontving een ‘afvallende bal’, Koke verzond een voorzet tussen twee verdedigers die nog net half werd geraakt, Griezmann vertrok ‘randje buitenspel’, spurtte dertig meter met de bal en deponeerde hem naast Neuer. ‘Compleet uit het niets. Stilte in het stadion.’ Zo meldde het verslag. Bayern nam de draad terug op maar het duurde tot de 74 ste minuut vooraleer Lewandowski de 2-1 inkopte. Coman en Alaba faalden oog in oog met Oblak en Neuer stopte op zijn beurt nog een penalty van Fernando Torres die net buiten het strafschopgebied werd gehaakt door Martinez maar zich net ‘binnen’ liet vallen.

De cijfers gaven na afloop het volgende beeld: 70 procent balbezit voor Bayern; 34 doelpogingen, 12 hoekschoppen en 668 passeerbewegingen. Bij Atletico sprak het bord andere taal: 30 procent balbezit, zeven doelpogingen, twee hoekschoppen en 212 passeerbewegingen.

Er is tegenwoordig ook een computermodel ‘Expected Goals’ dat via een wiskundige formule het aantal doelpogingen berekent die op basis van hun kwaliteit een ‘goal’ waard zijn. De berekening eindigde als volgt: Bayern – Atletico 4,24 – 1,40. Maar de werkelijkheid gaf een ander beeld: 2-1. Na de 1-0 nederlaag in het Estadio Vicente Calderon, waar Bayern zeven doelrijpe mogelijkheden miste, drong Atletico door tot de finale.

Marti Perarnau besloot: “Gegen Atletico gelang ein wunderbares Spiel bei dem nur das Ergebnis nicht stimmte.’

Deze uitschakeling betekende voor Guardiola dé ontgoocheling van zijn trainersloopbaan.

Zelfs al bleef hij trouw aan zijn visie: voor hem is voetbal als ‘perpetuum mobile’. Met andere woorden ‘voortdurend in beweging’. In zijn boek beschrijft Perarnau hoe Guardiola in het spoor treedt van ‘trainers met onconventionele gedachten. Het voetbal boekt geen vooruitgang als trainers de vrijheid van spelers opofferen aan het resultaat. Hij gelooft in moedige coaches die zich bevrijdden van de dwang van de zege en daardoor hebben mogelijk gemaakt dat het spel zich verder ontwikkelde. De voortdurende verandering is amper zichtbaar omdat het luidruchtige spektakel rond winst en verlies alles overtroeft. Over die triomfen en nederlagen wordt zoveel misbaar gemaakt dat men bind blijft voor de gunstige ontwikkelingen.’

Die avond van de halve finale tussen Bayern en Atletico vormde de perfecte illustratie van bovenstaande uitspraak. Het was de laatste van 36 Champions League-opvoeringen van Bayern onder ‘Pep: 22 overwinningen, acht nederlagen en een doelgemiddelde van 86 voor en 35 tegen. Prachtige herinneringen aan onder meer demonstraties bij AS Roma (1-7), Manchester City (1-3) en Arsenal (1-3) en in de Allianz Arena tegen Shaktar Donetsk (7-0) en FC Porto (6-1). De eindstrijd bleef een brug te ver.

Daar kon ook deze omschrijving niets aan verhelpen: Bayern liefert seine beste Partie in die Ära Guardiola ab. Het beste voetbal werd in het seizoen 2015-’16 gespeeld in München, onder aanvoering van Philip Lahm. Maar Atletico en Real betwistten elkaar een saaie finale met doelpunten van Sergio Ramos in de vijftiende en Yannick Carrasco in de 79 ste minuut. Real nam uiteindelijk de maat van de stadsgenoot na het nemen van strafschoppen. Cristiano Ronaldo trapte de beslissende elfmeter binnen.

Het portret: Philipp Lahm

Hij is waarschijnlijk de intelligentste speler die ik heb getraind. Ziedaar het woord van Pep Guardiola, op zijn beurt de intelligentste trainer van het voorbije decennium. Hallo Xavi, Iniesta en Messi? Pep Guardiola schat inzake de combinatie voetbal- en menselijke intelligentie de voormalige aanvoerder van de Mannschaft hoger in dan het spelverleggende trio van Barça.

Even terugkeren naar 3 september 2014. In Düsseldorf speelde Duitsland vriendschappelijk tegen Argentinië (2-4 nederlaag), een herhaling van de wereldbekerfinale van twee maanden eerder. Deze interland kreeg vooral betekenis door de huldiging van Philipp Lahm (11/11/1983). De aanvoerder nam onmiddellijk na Brasil 14 afscheid van het nationale elftal dat hij 113 keer had gediend. Iedereen is het er intussen over eens: Lahm stopte te vroeg bij de Mannschaft, met hem zag EURO 2016 er vermoedelijk heel anders uit.

Bijna zo opmerkelijk als het gegeven zelf: Lahm kondigde zijn vertrek als aanvoerder van de ‘Weltmeister’ tot in detail aan met een open brief in het weekblad Die Zeit, het kwaliteitsmagazine voor intellectuelen dat toen pas onlangs het voetbal als ernstig te nemen thema had ontdekt. Lahm liet in zijn hart kijken met de zinsnede ‘mein Leben gehört mir’ en etaleerde daarmee zijn zelfbewustzijn. Tegelijk sprak hij over de andere zijde van de triomftocht en over het gevoel van verlies, dat zelfs een profvoetballer niet onder controle krijgt. Hij verwees naar de nederlaag in de finale van de Champions League tegen Chelsea in 2012. De Londense counterclub scoorde toen de gelijkmaker in de voorlaatste minuut bij een

eerste blauwe bal tussen de palen. Lahm en Bayern München voerden een uitstekende prestatie op – met een serie prachtige aanvallen én een gemiste penalty – maar trokken na strafschoppen alsnog aan het kortste eind. Hij kon het gevoel geen plaats geven, bekent hij. Zelfs niet na de zege in de Champions League van 2013 tegen rivaal Borussia Dortmund. Hij omschreef zijn daad als ‘de kunst om op het gepaste ogenblik de juiste keuze te maken’. Hij oordeelt dat hij zelf de richting van zijn leven wil sturen.

Philipp Lahm neemt inderdaad geen blad voor de mond. Het vrije woord is voor hem heilig. In 2009 legde zijn club Bayern hem een boete op van 25.000 euro omdat hij in een krant kritische bedenkingen had gegeven op het gebrek aan beleidsvisie. Dat belette hem niet om door te gaan op deze weg. Zijn bestsellende boek Der feine Unterschied schudde in de herfst van 2011 de Duitse voetbalwereld grondig door elkaar. Hij bekritiseerde zijn ex-trainers bij zowel de Mannschaft (Rudi Völler) als Bayern (Ottmar Hitzfeld). De rechts- en linksachter kwam nog met een andere eerlijke mening aanzetten: hij had genoeg van het taboe rond homoseksualiteit in het voetbal. Hij profileerde zich ook als ambassadeur bij de Wereld AIDS Dag. Na een bezoek aan de townships van Zuid-Afrika lanceerde hij in 2007 de eigen Philipp Lahm Stiftung für Sport und Bildung: ‘Ik reken het tot mijn opdracht om benadeelde kinderen en jongeren in Zuid-Afrika en Duitsland met sport en opvoeding te helpen in de ontdekking en opbouw van hun individuele, sportieve en persoonlijke vaardigheden.’

Philipp Lahm geldt als de beste vleugelverdediger ter wereld: de rechtsachter kan indien nodig ook op de linkerpositie uit de voeten, zelfs tegenover Cristiano Ronaldo als het moet. Bondscoach Löw overhandigde hem de aanvoerdersband bij de wereldbeker 2010 in Zuid-Afrika nadat Michael Ballack door een blessure werd geveld. Niet eerder had een speler op de leeftijd van 26 jaar de officiële leiding over de Mannschaft gekregen. Hij gedroeg zich alsof het hem niets deed, ondanks alle heibel in de media. Hij miste geen minuut van de wereldbeker 2010, dit was hem ook al gelukt in 2006. En hij deed het nog eens over in 2014. Zijn kleine gestalte – de magische dwerg – dwong hem om de eigen weg te zoeken, bij gebrek aan rolmodel. Hij werd verplicht meer na te denken over de ontwikkeling van het spel en ging vaak in gesprek met zijn trainers. Hij noemt Joachim Löw de belangrijkste gesprekspartner van zijn loopbaan en promoveerde Brasil 2014 tot het hoogtepunt van hun samenwerking. Hij staat voor een bepaalde visie en wint titels met moderne methodes en vanuit een zogenaamde ‘vlakke’ hiërarchie.’ Versta: zonder het leiderschap over het team arrogant of autoritair in te vullen. En Guardiola leerde hem bij Bayern ook nog voetballen op het middenveld, in de 4-1-4-1 als schakel tussen verdediging en aanval. Pep schatte hem overduidelijk hoog in. Dat ene zinnetje volstond: ‘Philippe Lahm is waarschijnlijk de intelligentste speler die ik ooit heb getraind.’