When Celtic comes: de meest sociale en muzikale voetbalclub ter wereld (2)

Anderlecht ontvangt deze week Celtic Glasgow. The Hoops – een verwijzing naar de horizontale groene en witte strepen van het legendarische shirt – dragen een geschiedenis van ‘spirit, passie & pijn’ met zich mee. Celtic ontwikkelde zich tot meest sociale én muzikale voetbalclub ter wereld.  De wenende Rod Stewart op de tribune is een begrip geworden en nergens klinkt You’ll never walk alone mooier dan op Celtic Park. Daarnaast zette Celtic rond 1900 als eerste de trend van the beautiful game neer: aanvallend voetbal. To entertain the people. En beïnvloedde hiermee de grote wereldscholen van het voetbal. Een drieluikje over The Celtic Spirit!

The finest football machine in the world

Ruim honderd jaar geleden timmerde Celtic als Europa’s eerste topclub aan de weg. Het opende een traditie van benefietwedstrijden ten behoeve van de noodzakelijke sociale projecten. Tijdens de Eerste Wereldoorlog pakte coach Willie Maley uit met verschillende initiatieven. Hij bezocht met zijn spelers gewonde soldaten in ziekenhuizen en stuurde voetballen en trainingspakken naar het front. Hij organiseerde wedstrijden met Celtic in Hampden Park ten voordele van Belgische oorlogsvluchtelingen in 1915, 1916 en 1917. Bijna vijftigduizend fans woonden telkens die matchen van Celtic tegen ‘The Rest of the Scottish League’ bij. Tegelijk vatte het bestuur internationale demonstratietournees aan, liefst vijf tussen 1904 en 1914. Vooral in Wenen, Boedapest, Praag en Berlijn raakte men onder de indruk. Plaatselijke kranten omschreven de typische Celticstijl als: ‘verbluffend voetbal dat nog nooit is aanschouwd.’ Tegelijk blufte men het elitaire gedrag van de clubbesturen af. De Celticdirectie droeg haar democratische instelling met enige hardnekkigheid uit en weigerde – tot consternatie van de gastheren – deelname aan de traditionele banketten na de wedstrijd als haar spelers niet mee mochten aanschuiven bij de dis. Met Hertha Berlijn – Celtic stond in 1914 het laatste grote voetbalduel voor het uitbreken van ‘De Grooten Oorlog’ op het programma. De kranten waren lyrisch over ‘het mooiste voetbalspel ter wereld’. Men boekstaafde Celtic als ‘the finest football machine in the world’. Voor en onmiddellijk na de Eerste Wereldoorlog liepen er goede connecties met de Duitse (sociaal)democratische krachten.

Invloed op het schone spel van Wenen-Boedapest-Praag en Montevideo-Rio

De Weimarrepubliek nodigde Celtic als eerste Britse club uit om op die wijze nieuwe banden aan te snijden met het Verenigd Koninkrijk. Celtic werd door de Duitse oprichter van het weekblad Der Kicker, Walther Bensemann, begroet als ‘the first swallows of peace’: de eerste zwaluwen van een nieuwe vrede. Vermoedelijk is Celtic in de periode 1904-1919 het beste, en alleszins invloedrijkste, clubelftal ter wereld geweest, met elf landstitels en zeven bekerzeges. De belangrijkste continentale Europese voetbalscholen (Wenen-Boedapest-Praag) en hun Latijns-Amerikaanse varianten (Montevideo-Rio) spiegelden zich tot aan de Tweede Wereldoorlog aan de technische aanvallende stijl van Celtic: de uitvinders van het passing game, als reactie op het Engelse kick-and-rush..

De voetbalfilosofie werd met een slagzin doorgedrukt: Celtic has the duty to entertain the audience.

Sociaal protest tegen onrecht: van East End tot Red Clyde

Rond die tijd diepte Celtic zijn altruïstische aard uit. De club lepelde de sociale verantwoordelijkheid er bij de fans in. Wedstrijden voor the good causes deden de stadions uitpuilen. De katholieken wer­den socialisten, stonden aan de basis van de ontwikkeling van zowel Labour  als de Unions  en kleurden de rode vlag met een groene tint. De Gorbals rondom Celtic Park verwierf de reputatie van ‘ergste sloppenwijk van Europa’ en de strijdbaarheid van het district gaf Glasgow de bijnaam Red Clyde.

East End – ondergesneeuwd door ellende, werkloosheid en kindersterfte – ontwikkelde een traditie van sociaal protest: one-man-one-vote-acties tegen het ondemocratische kiessysteem van de burgerij, pacifistische agitatie tegen de Eerste Wereldoorlog, feministische demonstraties van suffragettes, stakingen van revolterende arbeiders en acties ten voorde­le van Ierse politieke gevangenen.

Jock Stein en de invloed van de Magic Magyars                    

Precies uit die Gorbals groeide het wonderbaarlijkste elftal uit de geschiedenis van Celtic. Coach Jock Stein – een protestantste sociaaldemocraat van de oude school – knutselde het met veel psychologisch vernuft in elkaar: iedereen is anders en heeft recht op een individuele aanpak. Tussen 1965 en 1977 won hij  liefst vijfentwintig trofeeën, waaronder de Europa Cup der Landskampioenen in 1967.

Stein haalde de mosterd bij het Hongarije van Ferenc Puskas, dat tussen 1950 en 1954 slechts één interland verloor, uitgerekend de finale van het Wereldkampioenschap. In de zogenaamde ‘match of the century’ op Wembley, deden de Hongaren de Engelsen met zwierig spelplezier de broek af: 3-6. Stein, destijds speler bij Celtic, zat monkelend op de tribune, naast voorzitter Kelly. Beide Schotten supporterden voor de Hongaren, die op hun beurt beweerden dat hun subliem voetbal in het begin van de twintigste eeuw diepgaand door de ‘Schotse’ – lees ‘Celtic’- stijl was beïnvloed. Stein droeg met zijn zootje ongeregeld – alle spelers waren  afkomstig uit een straal van 40 kilometer rond Glasgow – het snelste en spectaculairste aanvalsspel van Europa uit. Er bestond een onwankelbare, empathische en euforische band tussen Celtic en zijn op het ritme van de – met sentiment en soli­dariteit vervlochten – Irish Heartbeat deinende achterban. Het succes zette Celtic op de wereldvoetbalkaart. Drie elkaar stimulerende factoren vormden de hoeksteen voor dit succes: Jock Stein, de psycholoog-coach. Jimmy Johnstone, de antiheld-vedette. The Jungle, de proleten-pleisterplaats van Parkhead.

Jock Stein trok de lijn voor sterke principes: clubgeest, psychologie, snel en technisch offensief spel volgens de aloude regels van het passing game. De spelers dienden alles veil te hebben voor het Celtic-pantheon en werden in hun vrije tijd ingeschakeld voor het opknappen van klussen aan het stadion en het onderhouden van relaties met de fans. Stein hechtte veel belang aan de didactische omgang met zijn spelers.

Met snel, zeer direct en franjeloos aanvallend voetbal streefde hij een hoge, het publiek in vervoering brengende spektakelwaarde na.

Jimmy Johnstone, de Schotse Garrincha

 Sleutelfiguur was de onnavolgbare Jimmy Johnstone. Deze onversneden straatvoetballer, gezegend met een Braziliaanse dribbeltechniek, vereenzelvigde zich met Celtic. De getormenteerde en naar zelfvernietiging neigende Johnstone had zo zijn problemen met dis­cipline op en naast het veld. Hij rommelde voortdurend met scheids­rechters en tegenstanders en bakkeleide om de haverklap met club- en bondsautoriteiten, tegenstanders, scheidsrechters en de politie. Intuïtief, onvolwassen, immer pendelend tussen pub en pub. Hij stopte tijdens trainingskampen pakjes condooms in de koffers van getrouwde ploegmaats. Strooide peper en zout over het ontbijt. Smeerde tandenborstels in met mosterd. Zijn dronken dwalingen ten spijt barst­te Johnstone telkens op het juiste moment los: in Europese topwedstrijden en tijdens Old Firmclashes. Het dreef hem regelrecht in de armen van de ‘The Jungle’, een vergaar­bak voor ‘bom losers’. Hun rol in de internationale opkomst van Celtic was cruciaal. Hun spitsvondige aanwezigheid en hun absolute verknochtheid schonken de club de befaamde en unieke Celtic Spirit. Het van de terraces glijdende, bijna tastbare, enthousiasme droeg op de spe­lers een gevoel van passie en intensiteit over. Jock Stein doorgrondde het fenomeen met zijn pedagogisch inzicht. Hij trad, via het wekelijks verschijnende clubblad Celtic View, in debat met de fans. Hij voedde als het ware de Jungle op. Het hielp hem in zijn relatie met Jimmy Johnstone, de Vliegende Vlo.

Aanvallend Celtic verslaat catenaccio Inter : ‘This is the true game’

Hun samenwerking mondde uit in het hoogtepunt uit de geschiedenis van de club. Vijftig jaar geleden nam Celtic de maat van Internazionale Milaan in de Europacupfinale der Landskampioenen van 1967. Het enthousiast aanvalsspel versloeg het catenaccio. De Italiaanse doelman Sarti speelde de match van zijn leven en stopte een bal of dertig. Hij internationale pers prees hem voor zijn prestatie maar hij diende zes minuten voor tijd toch te buigen. Celtic versloeg Inter met 2-1 en kreeg applaus op alle banken: ‘This attacking play this is the real meaning of football. This is the true game.’