In de voorbije halve eeuw werden zestien Europese kampioenschappen georganiseerd. Het begon met Frankrijk 1960 en eindigde met Europa 2021.
Telkens stonden spelers op die het toernooi naar hun hand zetten, een onvergetelijke indruk nalieten of op beslissende momenten faalden. Ze gingen als helden of antihelden de geschiedenis in. Lees op De Witte Duivel een serie in zestien afleveringen:
Van Lev Yashin tot Marcus Rashford, helden en antihelden van het EK 1960-2021.
Aflevering 4: EK 1972 BELGIË
GÜNTER NETZER, REBEL EN MUZE VAN DE LIEFDESLAAN
West-Duitsland – Sovjet-Unie 3-0, Finale EK, Heizelstadion Brussel, 18 juni 1972
Het EK 1972 ging de geschiedenis in als ‘de lente van het West-Duitse totaalvoetbal’. Die begon in de heenwedstrijd van de kwartfinale op Wembley. Engeland en West-Duitsland voerden er een klassieker van formaat op. De driehoek libero Franz Beckenbauer – spelmaker Günter Netzer – spits Gerd Müller gaf les in bewegingsleer en ééntijdvoetbal: 1-3. De eindronde in België werd één groot West-Duits festival. Maar die droeg toch vooral de handtekening van Günter Netzer.
Günter Netzer (1944). Borussia Mönchengladbach – Internazionale Milaan, 20 oktober 1971. Een dag uit het leven van Günter Netzer. Het was die dag uit het leven van Günter Netzer. Ein Tag aus dem Leben Günter Netzers. A day in the life, vrij naar The Beatles en Sergeant Pepper’s Lonely Hearts Club Band: een moment van roes. Het was die dag van 20 oktober 1971.
Europacupavond, de lichten van de berg, de Bökelberg, de Toverberg, der Zauberberg. De stilte daalde over het stadion. De stilte was meditatief. Ze hoorde bij het ritueel. Het ritueel van de tederheid in trance, de bal zocht het gras voor de trap. De vrije trap van Günter Netzer, de krullende curve, artistiek van aard. De lange, trage aanloop, met de magische rechter in de linkerbovenhoek. Onbereikbaar voor de keeper. Het mooiste moest nog komen, ook voor de blonde god zelf. In Aus der Tiefe des Raumes. Mein Leben benoemde hij in 2005 terugblikkend dat het mooiste doelpunt uit zijn loopbaan. Net voor het eigen strafschopgebied de bal ophalen: enkele nonchalante een-tweetjes uitvoeren tot aan de middencirkel; een diepe bal met de buitenkant rechts in de loop van Jupp Heynckes sturen; doorspurten tot aan de strafschopstip en daar het terugleggertje van de temporiserende spits opnieuw met buitenkant rechts onder de lat leggen: 6-1, na 53 minuten. Borussia blameerde Inter met 7-1. De utopische voetbalgedachte verpulverde het cynisme. Netzer voelde het aha-moment aan: ‘In diesem kurzen Moment wurde alles Wirklichkeit, was sich die Phantasie jemals über die Schönheit eines Fußballsspiels ausgedacht hatte.’
Wat was er echt gaande? Netzer vroeg het zich anno 2005 nog steeds af: ‘Wisten we met onze vreugde geen blijf in de kleedkamer? Weende onze coach Weisweiler van geluk? Helaas, de stemming was wazig. We probeerden naar de kleedkamer van Inter te gaan om te zien wat er met Roberto Boninsegna was gebeurd. Hij viel bewusteloos nadat hij zou geraakt zijn geweest door een leeg colablikje. Hij reageerde alsof hij op de vuist van Muhammad Ali was gelopen.’ Netzer voorvoelde de situatie, beschuldigde Boninsegna van komedie: ‘Slecht theater.’ De politie vond nooit een dader en het rapport van het Rode Kruis vermeldde dat bij Boninsegna geen verwondingen werden vastgesteld. Enkele dagen later toonde de UEFA – onder invloed van een paar Italiaanse intimidatietjes – desondanks geen medeleven: de 7-1 werd geannuleerd. Inter won in Milaan met 4-2 en de replay in Berlijn eindigde op 0-0. En zo kon het gebeuren dat het briljantste voetbalballet dat een Duits elftal ooit opvoerde, meedogenloos werd geschrapt uit de annalen. Voor de geschiedschrijvers bestond het alleen nog als legende. Als een dag uit het leven van Günter Netzer. De dag van 20 oktober 1971, a day in the life. Toen een psychedelische roes eindigde in een voetbalblues.
Hij liet zich leiden door een vorm van fijngevoeligheid. Zijn voetbalfantasie, de splijtende en diagonale pass in de vrije ruimte, contrasteerde met de Duitse starheid. Zijn zucht naar zwierigheid in het beeld van de tijd: de Woodstockgeneratie van de late jaren zestig en de vroege jaren zeventig, met de blijde verkondiging van de persoonlijke vrijheid. Hij droeg het Beatleskapsel omdat hij dat leuk vond. In 1965 promoveerde hij naar de Bundesliga met Borussia en schafte zich een sportwagen aan van het model Jaguar E Cabrio. Zijn leven veranderde want hij ontmoette de kunstenares Hannelore Girrulat. Ondanks zijn dagelijkse foto’s in de dagbladen, gebaarde ze: ‘Der Name Netzer sagt mir nichts.’ Toch stapte ze in zijn Jaguar. Hij scheurde met haar – hij trapte het gaspedaal graag diep in – naar een andere wereld, haar wereld. Eentje die hem onbekend was. Hij keek zijn ogen uit in haar avant-garde-appartement, gebaseerd op de popartkunst van Andy Warhol. Met posters van Marylin Monroe en The Rolling Stones, zwarte porseleinpoezen en staanlampen in kubusvorm. Hannelore was beeldhouwster, goudsmid en een kunstmodel, met een uitgesproken mening over mode en muziek.
Ze daalde af in de ‘the dark side’ van de mens. Het radicale zwart-wit was zowel haar lievelingscombinatie als haar levensstijl. Ze beïnvloedde hem in zijn keuze voor excentrieke kleding en mijmeringen over eenzaamheid en rebellie. De blinkende Jaguar bood het tegengewicht: open dak, wapperende haren in de wind. Het voetbal liet haar compleet koud. Ze viel voor zijn persoon. In het cultboek Rebel lam Ball verklapte zij haar geheim: ‘Een vrouw raakt geboeid door een gecompliceerde man.’ In 1971 vierden ze hun zesde verjaardag samen, maar van echt samenwonen of trouwen was helemaal geen sprake. Ze openden de eerste discotheek van de stad, op haar initiatief: Lover’s Lane, de straat van de liefde. Daar ontdekte de ontwakende jeugd de vrije liefde, de rock-‘n-roll en de bedwelming van de door Netzer aangeboden whiskycocktails. De diensters droegen in opdracht van Hannelore zwarte kleding. Hij stak er soms de handen uit de mouwen, maar hing gewoon het liefst aan de tapkast. Hij observeerde de dansende jongeren, maar nam zelf geen deel aan de lichamelijke expressie. Hij voelde er zich opperbest: ‘Ich liebe diese Atmosphäre.’
Hannelore hielp hem zijn literaire en muzikale voorkeuren ontwikkelen. Hij las met plezier de boeken van de Joodse satirische schrijver Ephraim Kishon. Hij kwam in contact met de songs van Bob Dylan. Een man op zoek naar zichzelf, dolend door het Duitse voetbal. Tevergeefs tastend naar een nieuw begin. Dat nieuwe begin zat voor hem ook in de relatie met haar. Het bleef een fascinerende zoektocht met een open einde: ‘Jeder von uns beiden liebt seine Freiheit.’ Ter zake hield Hannelore altijd de boot af. Ze hield van haar eigenheid, zoals hij dat ook wel deed. Maar Mönchengladbach swingde in 1971 als nooit tevoren in de straat van de verliefden. Zeker op de avond van 20 oktober, die van dat wonderbaarlijke drama op de Bökelberg.
Intussen genoot hij Europese bekendheid dankzij de ‘onbestaande 7-1’. Hij kreeg zijn wederwoord op het hoogste niveau zes maanden later, na een indrukwekkende en door hem geregisseerde zege van de Mannschaft tegen Engeland 1-3 overwinning op Wembley. Na de kwartfinale van het Europees Landenkampioenschap schreef men over ‘das Wunder von Wembley’. West-Duitsland domineerde met circulatievoetbal tussen Franz Beckenbauer, Günter Netzer en Gerd Müller. De libero zocht de diepte op de spits en de spelmaker bracht ‘rust’ en monopoliseerde de bal. In juni 1972 tekende hij een trend uit: West-Duitsland maalde in Brussel de Sovjet-Unie met 3-0 aan flarden in de finale van het EK. De internationale pers haalde de lyriek boven, een zeldzaamheid ten aanzien van de Mannschaft: ‘Het is een plezier om naar de West-Duitsers te kijken . Ze brengen elegant en creatief voetbal dat hen onbegrensde mogelijkheden schenkt.’ The Times uit Engeland spaarde de lof niet. Sportkrant L’Equipe borstelde een duidelijk statement: ‘Brussel 1972 beleefde de wedergeboorte van het offensieve voetbal en de spelvreugde. Netzer is het symbool van deze jonge Mannschaft, hij is de beste speler van Europa.’
Het West-Duitse publiek deelde even de sympathie. Hij werd geadoreerd als ‘held van de culturele elite, de intelligentsia en de vrouwen’. Maar die dag van Borussia Mönchengladbach – Internazionale Milaan uit 1971 heeft hij nooit verteerd. Günter Netzer.
