‘Hoe communiceren coaches de line-up van de strafschopnemers in de strafschoppenserie naar het team?
Vaak combineren ze de keuze van de spelers en de communicatie ervan door openlijk aan de groep te vragen om vrijwilligers. In die gevallen verzamelen de coaches de teams om zich heen en zullen ze een vraag gesteld hebben als: “Wie wil er een nemen?”, want je kunt zien dat de spelers een hand of vinger omhoogsteken, een voor een, en de coaches reageren vervolgens door hun eigen vingers op te steken om de volgorde van de positie van de strafschopnemers aan te geven. Het is moeilijk te zeggen of dit proces zonder voorafgaand overleg plaatsvindt, of dat het gaat over het herhalen van iets wat de betrokken spelers al wisten. De spelers lijken vooraf geïnformeerd te zijn, als hun handen snel omhoog gaan en er op geen enkel moment zichtbare verwarring of onenigheid is.
Ik heb nooit echt veel voordelen gezien in de vrijwillige aanpak. Waarschijnlijk kiezen coaches voor deze weg omdat ze denken dat het belangrijk is dat strafschopnemers graag een penalty willen nemen, en ze geloven dat dit een manier is om ervoor te zorgen dat ze een volledige line-up van bereidwillige deelnemers ter beschikking hebben.
Maar wanneer de coach openlijk voor de hele groep om vrijwilligers vraagt, creëert dit een sociale situatie die in praktijk bruist van onbedoelde, negatieve gevolgen:
- De spelers die zich vrijwillig aanbieden bij de coach zijn niet per se de spelers die echt graag een strafschop willen nemen. De coach krijgt de spelers die denken dat ze verantwoordelijkheid moeten nemen. De spelers die dat denken en het aandurven zijn niet per se de beste strafschopnemers.
- Wanneer de coach spelers vraagt om zich vrijwillig aan te melden voor een strafschop, draagt hij feitelijk de verantwoordelijkheid over aan zijn spelers. De coach zou juist moeten proberen om de druk weg te nemen van de spelers, en die niet moeten vergroten.
- Wanneer de coach vraagt om vrijwilligers wordt duidelijk blootgelegd dat hij en het team geen masterplan hebben voor de strafschoppenserie.
- Door spelers te vragen of ze bereid zijn om een strafschop te nemen, moeten ze individueel naar voren treden ten opzichte van hun teamgenoten. Daardoor creëert de coach een onvoorspelbare sociale situatie op een moment dat spelers juist eenvoudige opdrachten behoeven.
- Wanneer niemand zich vrijwillig aanmeldt, kan dit gemakkelijk een negatieve sfeer in de groep creëren.’
Bron: Geir Jordet, ‘Hoogspanning – Lessen uit de psychologie van de strafshop’, 2024, blz. 227 e.v.
Ik heb het in alle openheid vragen door de coach om wie er een strafschop wil nemen altijd onprofessioneel gevonden. De keuze van de strafschopnemers en hun volgorde moet toch al van tevoren zijn bepaald? Het maakt op mij een geïmproviseerde, amateuristische indruk. De tegenpartij zal er ook niet van onder de indruk zijn. Ook ter bevestiging van wat vooraf al is bepaald lijkt me dit ‘show of hands’-nominatiesysteem geen juiste aanpak. Waarom gaan trainers en coaches hierbij niet altijd te werk op de manier waarop ze de opstelling en speelwijze vooraf bepalen? Wie zijn je beste strafschopnemers – zowel in technische zin als mentaal? Hoe moet de volgorde zijn: wie schiet als eerste, wie als laatste? En ook, vanuit defensief perspectief: zorg ervoor dat je bij knock-out wedstrijden altijd een ‘penalty-killer’ op de bank hebt zitten, die kan worden ingebracht voor een strafschoppenserie.
Vergelijk het met de estafette bij het hardlopen: je zal Femke Bol niet snel als tussenloopster opstellen, terwijl ze over een geweldig eindschot beschikt. Lieke Klaver ligt voor de hand als startloopster. De twee tussenloopsters moeten haar voorsprong proberen te consolideren, of althans niet te veel inleveren, zodat Femke Bol er naar de finish toe nog overheen kan komen. De eerste strafschopnemer zet het startpunt neer – vooral wanneer hij ‘first mover advantage’ heeft ten opzicht van de tegenpartij: 1-0. De laatste strafschopnemer zal in beginsel de eventueel beslissende, vijfde en laatste in de serie moeten nemen. Als de toss wordt gewonnen, kiest men meestal voor het voordeel het eerst te mogen schieten. Dat lijkt me echter een verondersteld voordeel, want als er wordt gemist, kun je omgekeerd met 0-1 achter komen te staan. Elk voordeel heeft zijn nadeel – om de befaamde uitspraak van Johan Cruijff eens om te draaien.
Rob Siekmann
