1984-1985: JUVENTUS TURIJN, DE HEL VAN DANTE, DE AVOND VAN DE SCHANDE
Finale: Juventus Turijn – Liverpool FC 1-0, 29 mei 1985, Heizel Stadion Brussel
De weg naar de finale in Brussel…
(N.v.d.r.: In vijf afleveringen brengen we twee hoofdstukken uit ‘Het Gouden Boek van de Beker met de Grote Oren 1956-1992’ van auteur Raf Willems. Ze brengen de seizoenen 1983-’84 en 1984-’85 in beeld en geven inzicht in hoe het Heizeldrama kon ontstaan.)
Het Liverpoolconcept was intussen bekend en nog niet op zijn retour. Giovanni Trapattoni (1939) kneedde Juventus naar eigen inzichten, maar keek daarbij goed over het muurtje. Helemaal origineel is zijn recept niet. Trapattoni kopieerde getrouw de destructief-desolate voetbalideologie van Helenio Herrera: vijf verdedigers, vier middenvelders – waarvan twee defensieve – en één eenzame spits.
Als coach heb je dan de volgende ingrediënten in je spelersstal nodig: een gezaghebbende doelman; een technisch flink geschoold en arrogant defensief compartiment (Tardelli en Cabrini), een anticiperende én tempo verleggende strateeg die met één vloeiende beweging een verdediging uit haar verband haalt (Platini); één telegeleide, supersonische spits die er eigenlijk twee zijn, een twee-eenheid als het ware – omdat ze zich voortdurend afwisselend laten terugvallen naar de middenstrook en vervolgens uiterst verrassend de ruimte in duiken (Rossi-Boniek).
Trapattoni benaderde het voetbal als een schaakspel: een onophoudelijk aftasten van de fysieke en psychische mogelijkheden van de tegenstander totdat de achilleshiel gevonden was. Om dan koelbloedig en dodelijk uit te halen. Juventus kleineerde op die wijze het Finse Ilves Tampere, de Zwitserse Grasshoppers Zürich en het Tsjecho-Slowaakse Sparta Praag. Alleen het Franse Girondins de Bordeaux bood stevige weerstand, zij het dat Juventus zich in Turijn al naar een veilige voorsprong van 3-0 bikkelde. De vraag doet weinig ter zake bij de achtergrond van de gebeurtenissen. Was Juventus écht sterker dan Liverpool? Vermoedelijk wel. Met Platini-Boniek-Rossi bevond het betere talent zich bij ‘La Dame Vecchia’.
29 mei 1985: Liverpool FC – Juventus in het Heizelstadion te Brussel. Eindresultaat: 39 doden, waaronder 38 Juventusfans en 1 Britse EU-ambtenaar. Als gevolg van een aanval van Liverpoolsupporters op het nabijgelegen Blok Z, in principe geopend voor Belgische toeschouwers, maar via kaartenverkoop op de zwarte markt, vooral gevuld met Juventusfans. Dramatisch gevolg: door de golfbeweging in het vak begaf de stadionmuur en raakten de Italianen eronder bedolven.
Het moderne hooliganisme brak door toen geweld van Britse fans drie Europese finales ontsierde: Glasgow Rangers (1972), Tottenham Hotspur (1974) en Leeds United (1975).
Telkens zorgden dronken Britse supporters voor zware rellen. In de late jaren zeventig haalde de Britse hooliganbeweging zijn mosterd bij het rechts-radicale National Front.
Deze organisatie verspreidde haar racistische denkbeelden in het stadion. Ze vond een voedingsbodem bij op de dool geraakte jongeren uit de verwaarloosde achterbuurten van de Britse grootsteden. Rond 1980 verplaatste de hooligangolf zich naar Italië.
Een universitair onderzoek toonde aan dat de AS Romafans in de periode 1980-1985 verreweg voor het hoogst aantal incidenten zorgde: meer dan 15,6%. Op de tweede plaats parkeerden de tifosi van Juventus met 11,4%.
Socioloog Antonio Roversi komt in zijn boek Calcio E Violenza tot de volgende conclusie: ‘Het geweld werd een vast onderdeel van het Italiaanse voetbal op zondag. De oude rivaliteiten tussen clubs kregen een politiek verlengstuk. De simplistische en harde slogans van rechtse extremisten vonden hun weg naar gemarginaliseerde stadsjongeren op de tribunes. De beweging propte hen vol met fascistische denkbeelden en nodigde hen uit tot gewelddaden.’
Juventus werd getroffen door onnoemelijk menselijk leed. Voor Liverpool FC openden zich de poorten naar de sportieve hel: een verbanning uit Europa voor zes lange jaren.
Coach Joe Fagan legde zijn functie onmiddellijk neer. Enkele dagen na de finale werd Kenny Dalglish gepromoveerd tot speler-trainer, op zijn 35 ste werd hij de jongste ‘manager’ van de Engelse competitie. Dalglish was de beste voetballer van Europa in de periode 1978-1985. Hij won drie keer de Europa Cup der Landskampioenen (1978, 1981, 1984) en stond ook op het veld in 1985. In zijn boek ‘My Autobiography’ brengt hij zijn kijk op het Heizeldrama:
‘In 1984 werden veel van onze fans in Italiaanse hoofdstad door AS Romahooligans in elkaar gemept. Ze gooiden met stenen naar onze supportersbussen en de politie bood amper bescherming. In Brussel begon dat gooien met stenen door Italiaanse hooligans opnieuw. In reactie daarop vielen onze supporters aan, waarna de muren van Vak Z in elkaar stortten.
Het cynische aan de zaak is dat onze manager Peter Robinson in de aanloop naar de finale een bezoek bracht aan het stadion. Hij stelde een vernietigend rapport op voor de UEFA. Hij vreesde dat Vak Z, dat zogezegd werd gebruik voor neutrale Belgische toeschouwers in werkelijkheid door supporters van beide clubs zou bezet worden. Hij voerde aan om enkel tickets via Liverpool FC en Juventus te verdelen en in alle vakken de fangroepen gescheiden te houden. Daarnaast waarschuwde hij duidelijk voor de vervallen staat van het stadion. Voor hem was Heizel niet veilig genoeg en zeker niet Europa Cupfinalewaardig. De UEFA schoof al zijn bezwaren opzij. Robinson bleef zijn bezorgdheid uitte en stuurde vanuit de club begeleiders met informatie op pad die buiten het stadion onze supporters opriepen om weg te blijven uit de vakken die niet gescheiden waren. Het mocht niet baten. Voor de match was er geen gespannen sfeer. Het ‘Belgische vak’ was voornamelijk gevuld met Juventusfans.
Terwijl wij begonnen op te warmen, wierp een Liverpoolsupporter van achter het doel een bal naar ons. We begonnen er wat mee te spelen en smashten hem terug naar ons publiek. Die trapten hem terug over en weer in onze richting, er ontstond dus een vriendschappelijke atmosfeer. Intussen begonnen de Juventusaanhang van het gemengde vak met stokken en stenen te gooien, waarop onze fans repliceerden met een aanval. Met fatale gevolgen. Ik praat hun gedrag niet goed, maar UEFA sloeg de waarschuwingen van Liverpool FC helaas in de wind.
