Na de voetbalban van 1921: het juk van de jurk in de Olympische Beweging
Van 20 juli tot 20 augustus loopt FIFA Women World Cup 2023 in Nieuw-Zeeland en Australië. Stilaan krijgt het vrouwenvoetbal het respect dat het verdient. Dat heeft een eeuw geduurd. Dik honderd jaar geleden trok de eerste vedette van het vrouwenvoetbal, de rebelse Lilly Parr, in Groot-Brittannië tienduizenden fans naar de stadions. De vrouwelijke variant van het voetbal stak op dat ogenblik de mannelijke inzake populariteit naar de kroon. Tot woede van de Engelse conservatieve bondsbonzen. Ze schrapten gedurende een halve eeuw het vrouwenvoetbal uit hun programmatie. Tijdens UEFA Women’s Euro 2022 in Engeland werden alle kijkcijfers- en toeschouwersrecords gebroken. Deze maand volgen miljoenen mensen de prestaties van onder meer Megan Rapinoe, de Lilly Parr van deze tijd.
Naar aanleiding van FIFA Women World Cup 2023 brengen we ‘een kleine geschiedenis van het vrouwenvoetbal’ in tien afleveringen. En vijftien portretten van de beste speelsters aller tijden: ‘Van Mia Hamm in 1996 tot Marta in 2023’. Afgewisseld met enkele opiniestukken. Onder noemer ‘Heldinnen van het voetbal’, kortom.
Vrouwen en sport. De combinatie werd lange tijd op hoongelach onthaald. Parijs, Sorbonne, 1894. Ene Pierre de Coubertin blaast de klassieke Olympische Spelen nieuw leven in. Athene zal in 1896 de eerste gastheer zijn voor de moderne Olympische beweging. Het is de start van een nieuwe internationale sportcultuur, die ‘de verbroedering der volkeren’ nastreeft. Althans van het mannelijke gedeelte ervan. Vrouwen hoorden thuis achter het fornuis. Pierre de Coubertin stond tot in 1925 aan het roer van het Internationaal Olympisch Comité, het belangrijkste mondiale sportorgaan. De besnorde baron was een man van extremen. Frans, met een uitgesproken voorliefde voor de Angelsaksische cultuur. Edelman, die het vanzelfsprekende nationalisme en de oorlogsdreiging uit die tijd verfoeide. Intellectueel, met een passie voor de sport. Pedagogische vernieuwer, met een diepe minachting voor de vrouw, aan wie hij de verworvenheden van de moderniteit ontzegede: ‘Kinderen baren en opvoeden, zich onderwerpen aan de man.’ En toen de feministische suffragettes omstreeks 1900 het recht op deelname aan de Spelen opeisten, sakkerde hij: ‘Sportende vrouwen zijn het meest onethische gezicht dat een mens kan verdragen.’ De Coubertin pookte met veel missioneringsdrift het olympisch ideaal aan als, enigszins naïef, ‘een universele beweging van wereldbroederschap’. De baron verwierf langzamerhand enig aanzien in Europa, maar de Franse regering beschouwde hem als een sta-in-de-weg, een malloot met zijn kolderieke ‘Engelse’ pleidooien voor lichamelijke opvoeding in het onderwijs. Ze schoffelde hem uit het organiserend comité van de Parijse Wereldtentoonstelling in 1900. Ze stal en passant wel zijn idee om de Spelen daarin te integreren, maar moffelde ze weg in een bestoft hoekje van het evenement. De Coubertin staarde knarsetandend naar het gejongleer met sportmanifestaties, uitgesmeerd over vijf maanden. Bovendien – en erger – ontving Parijs de eerste vrouwelijke deelnemers, die weliswaar van onder tot boven zuchtten onder het juk van de jurk. De evolutie verliep met horten en stoten, maar bleek niet te stuiten. In 1924 werd hij bij zijn afscheid gehuldigd. Hij wentelde zich in trots en walging. De Olympische Spelen waren intussen een feit maar hij mislukte in zijn andere missie: ‘De belangrijkste taak van de vrouw op de Olympiade bestaat erin de lauwerkrans over de hoofden van de mannelijke winnaars te hangen. ‘ Ondanks de virulente vrouwenvrees van de hoogbejaarde IOC-patriarchenclub was de emancipatie niet af te stoppen.
De eerste periode van het vrouwenvoetbal situeert zich dus tijdens de Eerste Wereldoorlog. Vrouwen namen toen in de fabrieken de plaats over van de mannen die aan het front lagen. Ze imiteerden ook hun sportieve gewoonten en sloegen spontaan aan het voetballen.
Sue Lopez speelde twintig jaar voetbal op het hoogste niveau en is de eerste vrouwelijke coach met een licentie in Engeland. Ze reisde de wereld rond als ambassadrice van het vrouwenvoetbal en bekleedde verschillende functies bij zowel de Football Association, de FIFA als de Women’s Soccer Foundation in de Verenigde Staten. Ze is auteur van het boek Women on the ball. A guide to Women’s Football, waarin ze reflecteert naar de prille geschiedenis van het vrouwenvoetbal. In 1920 speelden de elftallen van Dick, Kerr Ladies en St. Helens Ladies een wedstrijd voor 53.000 toeschouwers in Goodison Park in Liverpool. Buiten de poorten van het stadion stonden nog eens meer dan tienduizend teleurgestelde fans. Eén jaar later besliste het mannelijke bolwerk dat de Football Association toen was om het vrouwenvoetbal te verbieden.
Het mannelijke chauvinisme sloeg onverbiddelijk toe en in december van het meest succesvolle vrouwenvoetbaljaar 1921 draaide de FA de kraan dicht. Sue Lopez concludeert simpel: ‘The anti-women’s football lobby had won. Their male bastion was not safe.’
