Van 6 tot 31 juli loopt UEFA Women’s Euro 2022 in Engeland. Stilaan krijgt het vrouwenvoetbal het respect dat het verdient. Dat heeft een eeuw geduurd. Dik honderd jaar geleden trok de eerste vedette van het vrouwenvoetbal, Lilly Parr, in Groot-Brittannië tienduizenden fans naar de stadions. De vrouwelijke variant van het voetbal stak op dat ogenblik de mannelijke inzake populariteit naar de kroon. Tot woede van de Engelse conservatieve bondsbonzen. Deze maand volgen miljoenen televisiekijkers de prestaties van onder meer Wendie Renard, de hedendaagse opvolgster van Lily Parr. Ondanks haar penaltymisser tegen België is zij de succesvolste ‘clubvoetbalster’ ter wereld: met Olympique Lyon won ze onder meer acht keer de Champions League.
Naar aanleiding van UEFA Women’s Euro 2022 brengen we ‘een kleine geschiedenis van het vrouwenvoetbal’ in verschillende afleveringen. Deze zal ook in het najaar verschijnen in het nieuwe boekzine ‘Heldinnen van het voetbal’.
MIA HAMM, DE INVLOEDRIJKSTE VOETBALSTER UIT DE GESCHIEDENIS (2)
Haar spelstijl vloekt met haar terughoudende temperament. Ze voetbalt nerveus, vurig en vol inzet en tegelijk technisch zeer vaardig, nagenoeg perfect: de artistieke dribbel, de korte balwisseling, lichtvoetige elegantie en toch sterk in de duels en explosief doelgericht.
Met een lenige versnelling en accuraat overstapje. Ze scoorde 158 interlanddoelpunten, een wereldrecord, en is desondanks de koningin van de assist: 276 voor het nationale team van de Verenigde Staten.
In het veld ruilt ze haar gereserveerdheid voor emotie.
Het goud op de Spelen van Atlanta 1996 opende een nieuw perspectief: de wereldbeker van 1999 in eigen land. Haar afkeer voor celebrity ten spijt, kegelde Mia Hamm tijdens het toernooi alle populariteitspolls omver. De Verenigde Staten sudderden op het ritme van de gendergelijkheid.
Mia Hamm was hét gezicht van het winnende elftal – na strafschoppen tegen China – en het rolmodel voor opgroeiende meisjes, geschminkt met Title IX en in shirts met haar nummer 9.
Soccer was the great social and athletic equalizer. Meisjes spelen voetbal vanaf hun tijd in de kindertuin. Mét jongens. De perceptie bestaat dat vrouwen beter zijn dan mannen; Hamm zorgde voor die keerpunt in de waarneming. Jongens kijken intussen op naar vrouwelijke atleten en dragen trots hun shirts.
Volgens sportsociologe Martha Burton Nelson doorbreekt dit de stereotypen: ‘Jongens zien dat vrouwen talent hebben. Het zal hun relaties met hen veranderen. Vrouwelijke voetballers vormen de voorhoede van de feministische beweging. Ze demonstreren kracht, moed en vrijheid. Soccer is changing opinions of women.’
De Amerikaanse wereldkampioenen – voor 90.000 fans in de Rose Bowl – verwierven de naam The Girls of Summer. In die zomer van 1999 voltrok zich een gestage verandering van de zeden. De erotische uitbarsting van Brandi Chastain na de beslissende strafschop – ze trok haar shirt uit en viel knielend neer – prikkelde de mondiale opinie en zette het telegenieke momentum van het vrouwenvoetbal neer. De spirituele invloed reikte veel verder. De mannensport bij uitstek kon even mooi en krachtig worden uitgevoerd door vrouwen. De draagwijdte reikte tot in Iran, waar de oppositiebeweging van vrouwen die wilden voetballen nieuwe iconen kreeg en die zich op die wijze verzette tegen de islamistische dictatuur van de ayatollahs. In de Verenigde Staten blokten The Girls of Summer – met de steun van president Clinton – de tegenwerpingen van conservatieve brekebenen af: ‘Soccer has protected Title IX for another generation.’
Jere Longman, sportjournalist van The New York Times, schetst in zijn boek The US Women’s Soccer Team and how it changed the world de apotheose die de Amerikaanse vrouwensport bereikte na een eeuw van verboden deelname, onderwaardering en tegenwerking. Hoewel ze voortdurend naar het team verwees, was Mia Hamm hét boegbeeld. Haar evangelisten zijn de Soccer Moms. Deze ‘Voetbalmoeders’ vormden in de jaren negentig één van de machtigste Amerikaanse belangengroepen uit de blanke middenklasse. Ze reden met hun dochters naar het voetbal, kantten zich en passant tegen wapenbezit en zinloos geweld en propageerden vrouwenrechten en ontspannende opvoeding. Ze waren de dynamiek achter het meisjesvoetbal van vijf tot vijftien jaar. De Soccer Mom bracht Bill Clinton in 1996 de verkiezingsoverwinning. Ze stond voor aangenaam gezelschap, was liberaal van toon en stemde op de Democraten. De sleutel van deze levensbeschouwing was: ‘Soccer teachs our girls independence.’ Voetbal leert je dochters onafhankelijkheid. Het is snel en opwindend en je hebt inzicht nodig om het te begrijpen. Zo begrepen meisjes op jonge leeftijd dat ze zonder frustraties zichzelf mogen wezen. Ze keken op naar hun grote voorbeeld, dat de idolatrie afwees en tot de juiste proporties terugbracht: Mia Hamm.
Op de golven van de wereldbekertriomf van 1999 gaf ze eindelijk het idee vorm dat al twee jaar door haar hoofd spookte. Ze introduceerde The Mia Hamm Foundation. Voor Garrett, haar broer. Ze ondersteunt daarmee wetenschappelijk botonderzoek, initieert Soccer Clinics to Fight Cancer en bedenkt studie- en sportschema’s voor meisjes volgens het concept ‘Young Women in Sport’. De gedachtewereld van Title IX is prominent aanwezig in de filosofie van Mia Hamm. Ze benoemde haar stichting als de reflectie van haar bestaan: ‘Ik creëerde ze om de belangrijkste zaken uit mijn leven te ondersteunen.’ Op de Olympische Spelen van 2004 veroverde een jonge Amerikaanse generatie onder haar zelfbewuste leiding op haar beurt goud. Dan nam ze een resoluut besluit. Op haar tweeëndertigste haakte ze af en gaf de fakkel door. Ze koos voor een familieleven en wijdde zich verder volledig aan haar Foundation. Garrett is nooit weg bij Mia Hamm. In the name of the brother.
