Inspirator Fan Coaching Project Borussia Dortmund en Duitse supportersverbroedering tijdens landentoernooien overleden
Dortmund. 10 juli 2024. Een historische dag voor de ‘voetbalatmosfeer’. Meer nog: ‘dé historische dag van de voetbalatmosfeer’. Halve finale EURO 2024 met Engeland – Nederland. Om en bij de 100.000 Oranjefans zorgden met hun humoristische en muzikale Hollandmars naar het stadion voor een ongezien festivalgehalte op een internationaal toernooi. Als ‘participerende observator’ liep ik tussen de ‘schlagerszingende’ – Nederland, Oh Nederland en Viva Hollandia – en ‘snollebollekensdansende’ – Naar links, naar rechts – vrolijke massa. Die op applaus werd onthaald door lachende inwoners van Dortmund, vaak in Borussia- of zelfs Mannschaftshirts.
Een kleine straat met twee grote geelzwarte zitbanken…
Alsof het zo moest zijn, passeerden we een onooglijk straatje waarbij twee grote geelzwarte zitbanken in de vorm van een halve voetbal opvielen. Dat deed een lichtje branden. Lang geleden, meer dan twee decennia om precies te zijn, was ik hier toch nog geweest? Voor een bijzondere ontmoeting, die mij heel wat nieuwe inzichten schonk. Een cafeetje, dat luisterde naar de naam Fan Laden. De vreugde van de herkenning maakte snel plaats voor het verdriet van de herinnering. Aan het raam hing een overlijdensbericht…Dat van Rolf-Arnd Marewski, onverwacht heengegaan op 66-jarige leeftijd…Mijn gesprekspartner van weleer en van verschillende meetings nadien was niet meer.
Ik bezit geen talent om in spirituele verschijnselen te geloven. En toch…welke voorzienigheid leidde mij tussen een wandeling van honderdduizend mensen over een parcours van meer dan vijf kilometer naar dit, zoals gezegd, onooglijke straatje? Uitgerekend op dé, zoals ook gezegd, ‘historische dag van de voetbalatmosfeer’? Want daar was hij de grondlegger van geweest. Van een revolutionaire vernieuwende kijk op supporterschap, via mentale en sportieve coaching en de creatie van een sfeer van verbroedering. Sterker nog: hij zette die omwenteling in de praktijk om.
Een In Memoriam, bij wijze van enkele Mijmeringen…
De laatste keer dat ik hem gezien had, was ergens in mei 2015. Hij leidde ons naar het heiligdom Gelbe Wand. Bij een historische gebeurtenis met een emotionele lading: de afscheidsmatch van de charismatische coach Jürgen Klopp. Ook al was dat een gelukkig toeval. Ik had een gezelschap van De Betrokken Spartaan – de ‘Meer dan Voetbal’-afdeling van Sparta Rotterdam – voor een werkbezoek in contact gebracht met Fan Projekt Borussia Dortmund. Dat stond onder zijn leiding. Hij zou ons die dag gidsen door het stadion en langs de kroeg van het Fan Project in de binnenstad.
Beroep? Sociaal assistent met als specialisatie ‘voetbalfans’…
Hij heette dus Rolf-Arnd Marewski, doelman bij de jeugd van Borussia en van beroep ‘Sozial Arbeiter’, met als specialisatie ‘voetbalfans’. Die combinatie sprak mij wel aan: als voormalige cafévoetbalkeeper en van opleiding maatschappelijk werker vertoefden we mentaal in dezelfde werelden. Met dat verschil dat onder zijn inspiratie het idee ontstond om de al brede branche van de welzijnssector nog uit te breiden met de discipline ‘supportersbegeleiding’.
Zo stapte hij in 1988 in het nieuwe verhaal van Borussia Dortmund. Zijn verhaal, of althans het verhaal dat hij zou gaan schrijven de volgende drie decennia.
Van dan af zou hij in de weer zijn voor wat hij noemde ‘het welzijn van de voetbalsupporter en een vredelievende stemming in het stadion’. We schrijven dus 1988, een tijd dat het hooliganisme nog welig tierde én vooral Dortmund in een vernietigende greep hield. Hij ontwierp mee het unieke pedagogische concept dat later zou resulteren in een nationale beweging bij alle Duitse profclubs. Een succesverhaal dat vaak in eigen land én zelfs Europees in de prijzen viel.
Een dubbele meter met een paardenstaart en een Harley Davidson…
Rolf-Arnd – een dubbele meter en de honderd kilogram ver voorbij – toerde bij onze eerste ontmoeting in 2002 met zijn Harley Davidson door de stad, het blonde haar in een paardenstaart gebonden.
Ik mocht achteraan mee op de moto richting één van zijn favoriete bruine kroegen. Daar vertelde hij honderduit over zijn werk: ‘Ons verhaal? De uitbouw van een sociaal en sportief netwerk voor jonge voetbalfans, met de club in het middelpunt. Onze structuur? Een thuishaven met welzijnswerkers en sportleraars. Ons motto? Integratie zonder uitsluiting. We verkozen doelbewust om jongeren uit de hooliganscene niet uit te sluiten en hen te leren verdraagzaam om te gaan met andersdenkenden en vreemdelingen. Vanuit onze actie Fremde sind Freunde. Maar we hielden ons ook met hun eigen psychologische puberpijnen bezig. Waarom wordt een jongere een voetbalherrieschopper? Een zoektocht naar identiteit, persoonlijkheid en geborgenheid. We drongen door tot de harde en rechts-radicale kern van het Borussenfront, een kleine minderheid met neonazisympathieën. We benaderden de meelopers om hen langzaam los te weken van het Front. Daarom boden we een positieve link met de club. Ze vallen elders uit de boot. Ik ben een rolmodel voor hen. Het zijn mijn jongens. Het helpt dat ik een man ben van meer dan twee meter, met een zware motor en een leren pak. Ik heb ze onder controle, die harde knapen, ik schreeuw wat luider dan normaal en dat werkt. Ik ben hun laatste aanspreekpunt. Ik wil jonge mensen in hun puberteit strafbladvrij houden. Ik weet dat voetbal hen een positieve identiteit kan geven. Daarom bieden we een goed gestoffeerd ontspannings- en vormingsaanbod – met zowel sportieve als culturele activiteiten – met hele duidelijke en stabiele structuren aan. Het heeft geholpen.’
Voetbal als forum voor sociale communicatie…
Prachtige story’s diepte hij op, toen ik hem tijdens de Wereldbeker van 2006 een tweede keer bezocht. Het Duitse ‘voetbalzomerfeestje’ was ook voor hem een persoonlijk hoogtepunt. We stonden die keer aan de Kampfbahn Rote Erde, het gammele maar geliefde oude stadionnetje. Dat bevindt zich in de schaduw van de modernistische mastodont, het Signal Iduna Park met zijn 83.000 plaatsen en de grootste capaciteit van de Bundesliga.
Na bijna twee decennia werk plukte het hele land voor het aanschijn van de wereld de vruchten van zijn visie. Het cultbegrip Fanmeile werd zelfs verkozen tot ‘Woord van het Jaar’: min of meer onvertaalbaar, maar iedereen begreep waarover het ging. Een ‘zee van geweldloze fans die in een festivalsfeer samen supporteren voor hun nationale ploegen’. Dit had hij toch maar mooi mee voor mekaar gebracht.
Hij had voetbal neergezet als een ‘forum voor sociale communicatie’. Daarnaast was Borussia, mede onder zijn impuls, geëvolueerd van club met een barslechte reputatie tot het bindmiddel van de hele gemeenschap: ‘Het stadion werd een ontmoetingsplaats. Van dieptepunt in het toeschouwersaantal (20.000) in de periode van de fascistische hooligans – met rellen bij elke thuiswedstrijd – tot het hoogste supportersgemiddelde van het land (80.000) én een vrolijke ambiance in de binnenstad. Borussia organiseerde de verbinding tussen het economische, politieke, sociale en culturele leven via het voetbal. Gevolg: meer vrouwen in het stadion en een zeer divers publiek. Met steun van de stedelijke overheid, de politiediensten, het Ministerie voor Vrouwen, Jeugd, Familie en Gezondheid van Nordhrein-Westfalen en verschillende sponsors uit het bedrijfsleven. Dit brede samenwerkingsverband maakte van het Fan Projekt een succesverhaal.’
Verhalen van vreugde en verdriet…
In de winter van 2014 inviteerde ik hem op ons tweedaags internationaal congres in het stadion van Sparta Rotterdam. We noemden het Socrates Day, naar de geniale en sociaal geëngageerde Braziliaanse voetballer uit de jaren tachtig. Hij mocht zijn ervaringen delen met het publiek, tussen andere Europese experts rond het thema ‘voetbal & samenleving’. Ik herinner me dat hij halsoverkop was teruggekeerd uit Zuid-Afrika, waar hij na het WK 2010 een opvoedkundig voetbal- en ontwikkelingsinitiatief ondersteunde. Het belette hem niet om een halve nacht ‘door te zakken’ en zijn gezelschap te plezieren met de sterke verhalen hem eigen.
Toch maakte enige ‘vermoeidheid’ zich van hem meester. Hij bekende dat hij stilaan verlangde naar zijn pensioen. Ik gaf hem mee dat hij werkelijk iets groots had neergezet en dat hij fier mocht zijn op zijn erfenis. Dat scheen niet altijd tot hem door te dringen. En dat die erfenis had geleid tot een bijzondere ommekeer. Vandaag geniet de geelzwarte supportersmassa internationale faam als ‘vredelievend, creatief en gastvrij’.
Van gehaat Borussenfront tot geliefde Gelbe Wand
In het midden van de jaren tachtig van de vorige eeuw maakten gewelddadige neonazi’s er nog de dienst uit. Ze stonden onder leiding van hun ‘Führer’ de zogenaamde ‘SS Siggi’ en schopten in alle racistische ranzigheid keet bij elke wedstrijd. De supportersaantallen doken de dieperik in. Rolf-Arnd Marewski nam de handschoen op tegen ‘SS Siggi’ en legde hem spreekwoordelijk over de knie. Hij won met zijn pedagogische aanpak de strijd om de ‘geesten’. Al liep dat niet van een leien dakje. Daarvan getuigt volgende anekdote: ‘Bij één van mijn eerste uitmatchen als fancoach reisden we met de trein. Op een bepaald moment begonnen de neonazi’s – die inmiddels stevig aan de wodka zaten – andere reizigers te intimideren. De conducteur liet de trein stoppen. Toen de politie arriveerde, wees ik echter geen daders aan en nam de verantwoordelijkheid van het incident op mij. Achteraf kreeg ik te horen dat ze mij in Keulen aan de Dom naakt uit de trein wilden gooien, om nadien te pronken met hun heldendaad. Zonder het te weten, kon ik dat dus vermijden. Daarmee zette ik de eerste stap naar een vertrouwensrelatie met mijn doelpubliek. En naar het breken van de invloed van SS Siggi op zijn volgelingen.’ En die ‘volgelingen’ zijn zo goed als verdwenen uit de geelzwarte community. Op 1 juni 2024 zongen 40.000 Borussiafans You’ll never walk alone op Wembley voor de finale van de Champions League tegen Real Madrid. Liefst 400.000 probeerden een kaartje te kopen. Het contrast met zijn beginperiode kon niet groter zijn. Van het in de Bundesliga gehate ‘Borussenfront’ tot de in heel Europa geliefde ‘Gelbe Wand’.
Bijzonder graag gezien…Ruhe in Frieden, Rolf Arnd…
Zijn overlijden trof de geelzwarte supportersgemeenschap diep. In de media werd hij geroemd als ‘bijzonder graag gezien’.Hij mag – ook internationaal – geëerd worden omwille van zijn unieke nalatenschap. Dat ik zijn veel te vroeg verscheiden pas meer dan vier maanden later ‘ontdekte’ tijdens ‘dé historische dag van de voetbalatmosfeer’ zal dan wel een spirituele speling van het lot zijn geweest.
Bij deze dit In Memoriam in Mijmeringvorm. Rust zacht, Rolf-Arnd Marewski. Ruhe in Frieden.
